خانه‌داری، یک شغل رسمی

دختران دانش‌آموز خیلی سعی می‌کنند مراحل تحصیلی را با موفقیت طی کنند. آمارها نشان می‌دهد دختران در آزمون ورود به دانشگاه‌ها در برخی رشته‌های تحصیلی از پسران پیشی گرفته‌اند. حضور فعال زنان در عرصه کسب و کار نشان‌دهنده مشارکت بالای اجتماعی زنان است و البته در جای خود از اهمیت بالایی برخوردار است، اما در کنار این موضوع باید توجه داشت خانه‌داری و تدبیر امور منزل یکی از بااهمیت‌ترین نقش‌هایی است که هر زنی می‌تواند ایفا کند. این در حالی است که در شرایط کنونی بسیاری از دختران و زنان جامعه، خانه‌داری را شغل نمی‌دانند.

این طرز تلقی البته با سبک زندگی اسلامی و ایرانی تفاوت بسیاری دارد. در نگاه دینی، هیچ وظیفه‌ای برای زنان با اهمیت‌تر از خانه‌داری، همسر‌داری و مادری نیست.

البته در ارزیابی موقعیت زن در جامعه همواره با دو نگاه افراطی و تفریطی مواجه بودیم. برخی برآنند مشارکت فعال زن در عرصه اجتماعی زمانی مقدور خواهد بود که او از محیط تنگ خانه فاصله بگیرد و براساس توانمندی‌های تحصیلی و شخصی همپای مردان در موقعیت‌های شغلی به ایفای نقش بپردازد.

گروهی دیگر هم معتقدند حضور زن در اجتماع با کرامت انسانی او منافات دارد و ارزش‌های او زمانی متجلی می‌شود که به عنوان یک مادر یا همسر صرفا به امور منزل بپردازد.

خانه‌داری و مشارکت اجتماعی زنان اسوه

با این حال، حد میانه‌ای هم می‌توان برای چنین ارزیابی‌هایی در نظر گرفت. یک زن ممکن است توانایی‌هایی برای ایفای چند نقش متعدد در زندگی داشته باشد. ایجاد موازنه بین نقش‌های متعدد یا متفاوت در زندگی برای هر زن کاری است دشوار، اما غیرمحتمل به نظر نمی‌رسد. در تاریخ اسلام می‌توان به زندگی زنان مشهوری اشاره کرد که هم در امر خانه و خانه‌داری بخوبی به ایفای نقش پرداختند و به عنوان همسری شایسته و مادری باتدبیر به امر تربیت فرزندان و ایجاد فضایی آرام برای شوهر اهتمام داشتند و در عین حال در امور اجتماعی نیز تجربه موفقی را پشت سرگذاشتند.

دقت در زندگی حضرت خدیجه، همسر گرامی رسول اکرم(ص) نشان می‌دهد ایشان به عنوان یکی از زنان برگزیده علاوه بر این که همسری نمونه بودند، به عنوان یک زن تاجر موفق در جامعه آن روز جاهلیت عرب نیز شناخته می‌شدند.

حضور اجتماعی به چه بهایی؟

نکته مهم، ایجاد موازنه میان نقش‌هایی متعددی است که یک زن در زندگی شخصی و اجتماعی خود ایفا می‌کند. اگر حضور اجتماعی زن اثراتی مانند بالارفتن سن ازدواج، تاخیر در فرزندآوری و کاهش رشد جمعیت را در پی داشته باشد، طبیعی است فاصله گرفتن زن از فضای خانه چندان توصیه نمی‌شود.

به نظر می‌رسد در مورد مفهوم شغل نیز باید باز تعریفی صورت گیرد. در زمانه کنونی تلقی جامعه از شغل در معنی رایج غربی به معنای کار درآمدزاست. به عبارت دیگر هر کاری که باعث درآمدزایی شود شغل شناخته می‌شود. بر مبنای چنین تعریفی، درآمدزا بودن عملی، شغل تلقی می‌شود؛ در حالی که در فرهنگ اسلامی تاکید بر کار است.

در چنین فرهنگی هر فعالیتی که برای آن وقت و انرژی صرف شود و ناشی از نیت درآمدزایی از طریق حلال و خداپسندانه باشد، کار محسوب می‌شود؛ بنابراین کار خانگی، خانه‏داری، پرورش فرزند، فعالیت زنان روستایی در بخش کشاورزی و... کار تلقی می‌شود.

شهاب سلیمی

اندیشه