ایستادن بر شانه‌های غول زیبای پایتخت

از معماری تا گردشگری

پل طبیعت مهر 1393 افتتاح شد. این سازه غول آسای بتونی بر فراز بزرگراه مدرس ساخته شده است. برای این که به دلیل ساخت این پل پی ببریم، لازم است به جغرافیای منطقه عباس آباد نگاهی بیندازیم. بزرگراه شهید مدرس، همچون دره‌ای دو سوی این منطقه را از هم جدا کرده است. بوستان جنگلی طالقانی در شرق و بوستان‌های نوروز و آب و آتش در غرب قرار دارند. این همه ماجرا نیست. در شرق، مجموعه باغ هنر در دست احداث است. همچنین باغ موزه بزرگ دفاع مقدس نیز در غرب این بزرگراه قرار دارد. باغ گل، بوستان سفرهای دریایی، گنبد مینا و مجموعه‌های تفریحی متعددی نیز در غرب این منطقه وجود دارد. منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد یک مجموعه منسجم بوده که قرار است به قطب گردشگری پایتخت و بزرگ ترین پهنه سبز شهری در تهران تبدیل شود. بنابراین نیاز به ارتباط دو سوی منطقه بشدت احساس می‌شود. بویژه این که بدانیم هدف اصلی گردشگری در این منطقه بسیار وسیع، افراد پیاده هستند و اتومبیل‌ها به طور کلی از آن حذف شده است. پل طبیعت در واقع نماد این پیاده راه عظیم شهری است. جایی که این روزها شاهد ازدحام جمعیت است.

پل طبیعت، بر اساس ایده ساخت پل در اصفهان در دوره صفویه و با این رویکرد ساخته شده است که محلی برای ماندن باشد. در حقیقت این پل صرفا برای عبور مردم ساخته نشده است و مردم می‌توانند ساعت‌ها روی این پل قدم بزنند یا روی نیمکت بنشینند. عکس یادگاری بگیرند و با یک منظره گسترده، در رستوران‌های آن، تهران را تماشا کنند. این یعنی گردشگری و این پل می‌تواند مقصدی برای گردشگری باشد.

ایده ساخت پل از کجا آمد؟

سال 1387 شرکت نوسازی اراضی عباس آباد برای ساخت یک پل پیاده‌راه فراخوان داد. حدود 10 شرکت معماری طرح‌های خود را برای این پروژه فرستادند. از بین طرح‌های ارسال شده، پس از دو مرحله ارزیابی، طرح لیلا عراقیان، معمار جوان 25 ساله، برگزیده شد و شرکت سازه‌های پارچه‌ای دیبا، در سال 1388 رسما مسئولیت اجرای پروژه را به عهده گرفت. البته نهادهای زیادی در اجرایی شدن این پروژه بزرگ همکاری کرده‌اند. سازه را یک شرکت ایتالیایی بررسی می‌کرد. لیلا عراقیان و همکاران جوان او مدام اتود می‌زدند و در همکاری نزدیک با مهندسان سازه، طرح‌های خود را آنالیز می‌کردند. ورودی‌های پل، به دلیل کاربرد آن، چه از سمت شرق و چه غرب، بسیار گسترده است و فضای زیادی را اشغال کرده است. برای همین در طراحی آن، طوری برنامه ریزی شد که این فضا ترکیبی از فضای پارک و پل باشد؛ یعنی مردم تفاوت این دو فضا را احساس نکنند و به مرور وارد پل شوند. پل از هرطرف چند ورودی دارد و روی هم رفته در سه طبقه ساخته شده است.

مختصات فنی پل

این پل ۲۷۶ متر طول دارد. بیشترین فاصله بین پایه‌های این پل 90 متر و کمترین فاصله 20 متر است. بلندترین ارتفاع این پل از سطح بزرگراه ۳۳ متر و کوتاه ترین ارتفاع آن نیز ۲۶ متر است. البته دلیل این اختلاف ارتفاع نیز به خاطر شیب دره اطراف بزرگراه مدرس در نظر گرفته شده است. همان طور که گفته شد، پل طبیعت سه طبقه است. طبقه اول آن ۱۴۵۰ متر‌مربع، طبقه دوم؛ ۲۸۷۰ مترمربع و طبقه سوم آن ۵۷۱ متر‌مربع مساحت دارد. رمپ‌ها و راه‌های دسترسی این پل ۸۰۰ متر است و در مجموع می‌توان گفت پل طبیعت 7000 متر مربع وسعت دارد. این پل براساس کاربری‌هایی که برای آن تعریف شده در سه طبقه بنا شده است. به عنوان مثال در قسمت‌هایی که کافی‌شاپ و گالری‌ها در آن ایجاد می‌شود، پل طبیعت سه طبقه می‌شود. سه مسیر عبور و مرور عابران، دوچرخه و کالسکه در نظر گرفته شده است. جالب است بدانید برای مواقع اضطراری، امکان عبور خودرو نیز از روی پل طبیعت در نظر گرفته شده است.

برای ساخت این غول بزرگ شهری، ۳۴ هزار کیلوگرم میلگرد استفاده شده است. اسکلت این پل فولادی است و 000 2تن فولاد در اسکلتش به کار رفته است. با توجه به حجم بتن ریزی‌ای که شده ۳۸۰۰ متر مکعب بتن در فوندانسیون این پل مورد استفاده قرار گرفته است. همه شاخص‌های ایمنی نیز در این پل مورد توجه بوده و البته شرایط اقلیمی در ساخت آن در نظر گرفته شده است. با توجه به این که این پل در مسیر کریدورهای بادهای تهران قرار دارد، ایمنی شهروندان بر بالای این پل بدقت مطالعه شده است. همچنین ایمنی عبور و مرور خودروهایی که در بزرگراه مدرس زیر این پل در حرکت هستند نیز در نظر گرفته شده، به طوری که امکان انداختن شیئی از روی پل طبیعت به سمت بزرگراه و احتمال سقوط شهروندان از بالای این پل به هیچ‌وجه وجود ندارد. فولاد به کار رفته در این پل، عمری معادل یک قرن دارد و عایق‌هایی که برای این پل به کاررفته است، امکان نفوذ آب و خوردگی را از بین می‌برد. نوع جوش‌هایی که برای این پل در نظر گرفته‌ شده، جوش نفوذی است که باعث می‌شود کمترین میزان آسیب به سازه برسد و بتواند بار پل را نیز تحمل کند. در زمینه تضمین استحکام این پل گروهی از مهندسان سازه ایتالیایی همکاری داشته اند و در نهایت یک گروه ایرانی بر اساس مقررات ملی ساختمان که شرایط اقلیمی در آنها لحاظ شده است این کار را تایید کرده‌اند. درزهای پل طبیعت در بخش ابتدایی و انتهایی آن هستند و به این ترتیب در صورت وقوع زلزله کل پل می‌تواند حرکت کند.

عزم ایرانی‌ها جزم بود

ساخت این سازه فولادی سازگار با طبیعت، به مراتب سخت تر از ساخت سکوها و اسکله‌های نفتی در ایران بوده است. زیرا در زمان ساخت سکوهای نفتی قطعات و لوله‌های فولادی حداکثر در دو بعد به یکدیگر جوش داده می‌شود، اما برای ساخت پایه‌ها و عرشه این پل، مهندسان در پنج جهت لوله‌های فولادی را به یکدیگر جوش داده‌اند. آن هم مهندسانی که معتبرترین گواهینامه‌های بین‌المللی در زمینه جوشکاری دارند. از سوی دیگر، دشواری این کار این بود که پل باید روی بزرگراه پرترددی مثل مدرس ساخته می‌شد، بدون این که حتی برای یک ساعت بسته شود. پس چاره‌ای نبود جز این‌که همه سازه در جای دیگری ساخته شود و سپس با انتقال به زیر پل از اینجا با جرثقیل‌های بزرگ در ارتفاع 40 متری از سطح زمین نصب شود. این مشکل بزرگ را بگذارید کنار باران پاییزی و سرمای چند درجه زیر صفر زمستان که کار در ارتفاع 40 متری را برای کارگران و مهندسان این مجموعه دشوار کرده بود. در نهایت در تمام مراحل ساخت پل، هیچ اختلالی در حرکت خودرو‌ها در بزرگراه به وجود نیامد. بخشی از قطعات فولادی که برای ساخت بدنه آن به کاررفت، از خارج کشور وارد شد. آن هم در سال‌هایی که تحریم‌های بین‌المللی علیه کشور به اوج خود رسیده بود، اما تحریم‌ها نتوانست بر اراده ایرانی چیره شود و شد آنچه باید می‌شد.

بعید است اهل تهران باشید و تا به حال این سازه بزرگ فولادی را ندیده باشید. حالا این روزها ازدحام جمعیت برای قدم زدن روی این غول فلزی مهربان آنقدر زیاد شده است که مسئولان ناچار شده اند راهکارهای ویژه برای مدیریت ترافیک و پارکینگ اطراف آن بیندیشند. اگر می‌خواهید روی پل طبیعت قدم بزنید، دو راه برای شما وجود دارد: یکی این‌که راه‌های پیچ در پیچ بوستان طالقانی را انتخاب کنید. بعد از گذر از مسیر شن ریزی شده این بوستان جنگلی، به ورودی شرقی پل می‌رسید. اگر نمی‌خواهید زیاد پیاده روی کنید راه دیگر از بوستان آب و آتش در بزرگراه حقانی می‌گذرد. در این حالت باید بعد از چهارراه جهان کودک وارد شوید و به سمت جنوب بروید.

تجربه‌ای موفق از کار گروهی ایرانیان

لیلا عراقیان، طراح پل طبیعت مقطع کارشناسی معماری را در دانشگاه شهید بهشتی گذرانده است. روزی که این معمار جوان برای نخستین بار ایده طراحی این پل را روی کاغذ ترسیم کرد، هرگز تصور نمی‌کرد روزی این پل به‌عنوان یکی از نمادهای شهر تهران شناخته شود. اگرچه او بر این باور است طراحی پل طبیعت از جمله کارهایی است که هر فردی یک بار در زندگی تجربه می‌کند. اساسا این پل با این هدف طراحی شد که فقط مکانی برای اتصال دو سوی یک بزرگراه نباشد. پل طوری طراحی شده است که در هر دو طرف امتداد پیدا می‌کند و به همه نقاط کلیدی دو پارک متصل می‌شود. در اجرای این طرح نقاطی با کمترین درخت انتخاب و ستون‌ها آنجا کار گذاشته شده است. یکی از دیگر ایده‌های مطرح برای طراحی پل طبیعت این بود که ابعاد پل طوری طراحی شود که فضا و معماری به عناصر جدایی ناپذیر تبدیل شود. اساسا پل‌ها به منظور برخورداری از ساختار بهینه به شکل صاف طراحی می‌شوند که به این ترتیب نوعی پرسپکتیو یک نقطه‌ای ایجاد می‌شود. اما این پل به شکل قوسی طراحی شده است تا رهگذر هنگام پیاده روی نتواند انتهای مسیر را ببیند. این پیچ و خم‌ها موجب کاهش سرعت حرکت روی پل می‌شود.

عراقیان تاکید می‌کند پل طبیعت طرحی نیست که به تنهایی از سوی این جوان طراحی شده باشد. بلکه نتیجه کار گروهی است که با همکاری مهندس بهزادی و سحر یاسایی انجام شده است. در رسیدن به این هدف افراد زیادی همکاری داشته‌اند. اگرچه گفته می‌شود ما ایرانی‌ها در انجام کارهای گروهی آن طور که باید موفق نیستیم، اما ساخت پل طبیعت تجربه موفقی است که نشان می‌دهد خواستن توانستن است. عراقیان بر این باور است که رسالت همیشگی معمارها این بوده است که فضاهایی بسازند تا مردم بتوانند در آنها حس بهتری را تجربه کنند. رمپ‌های پل طبیعت موجب می‌شود شما بتوانید از چند طریق مختلف پل را طی کنید و این همان پیچیدگی‌هایی است که یکی از ویژگی‌های این سبک معماری محسوب می‌شود.

گروه دانش

فرانک فراهانی جم