شبی به وسعت یک عمر

چرا شب قدر از هزار ماه برتر است

درباره این‌که چرا خدای متعال در قرآن کریم به این میزان به لیله القدر اهمیت داده و آن را لیله المبارکه نامیده و در سوره مبارکه قدر، شب قدر را از هزار ماه برتر دانسته، دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است: یک دیدگاه اهمیت این شب این است که مقدرات تمام بندگان خدا در این شب تعیین می‌شود و بسیار اهمیت دارد که تمام اموری که بندگان خدا تا سال بعد می‌خواهند انجام دهند در این شب تعیین و تقدیر می‌شود. به این دلیل خداوند شب قدر را از هزار ماه برتر دانسته است.

علت دیگر این‌که در شب قدر فرشتگان الهی به قدری به زمین نازل می‌شوند که زمین تنگ شده و به خاطر رفت و آمد زیاد فرشتگان، زمین با این همه وسعت ضیق می‌شود. وقتی فرشتگان در جایی حضور پیدا کنند آنجا نورانیت و معنویت خاصی پیدا می‌کند از این جهت شب قدر بهتر از هزار ماه است. برخی هم گفته‌اند این‌که لیله القدر بهتر از هزار ماه است برای این است که عبادات و اعمال بندگی بندگان در این شب ارزش هزار برابری پیدا می‌کند؛ یعنی مثلا اگر صدقه یک حسنه دارد در شب قدر هزار حسنه برای آن ثبت می‌شود. نماز و عبادت خدا هر ارزشی دارد، در شب قدر هزار برابر می‌شود. دعا هر ارزشی که دارد در شب قدر هزار برابر می‌شود؛ یعنی به سبب افزایش هزار برابری اعمال در شب قدر است که خدای متعال می‌فرماید شب قدر از هزار شب بالاتر است و ارزش بیشتری دارد.

در مجموع آنچه مسلم است این که شب قدر از شب‌های تاریخی زندگی هر انسانی است که به یقین نباید از آن غفلت کرد و حتی انسان باید سستی و کسالت به خود راه ندهد و سعی کند در طول روز استراحت کند تا بتواند در شب به شب زنده‌داری و احیا بگذراند و به دعا و راز و نیاز با خداوند متعال و مطالعه معارف الهی مشغول باشد.

در سوره قدر آمده «سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ»، کلمه سلام معنای بسیار وسیعی دارد؛ یعنی شب قدر، شب سلامتی است. شبی است که انسان در آن به سلامتی معارف الهی دست پیدا می‌کند. شبی است که در آن براساس برخی روایات خداوند سلامش را به اولیای خود ابلاغ می‌کند. شب قدر، شبی است که در آن جبرئیل سلام را به پیامبر ابلاغ می‌کند. شب قدر، شبی است که در آن جبرئیل به هر مرد و زن مؤمنی که می‌گذرد بر او سلام می‌کند و سلام جبرئیل معنای وسیعی دارد، لذا اگر کسی این سعادت نصیب او شود که سلام جبرئیل را در شب قدر بشنود به توفیق بزرگی دست یافته است. کلمه سلام مفهوم وسیع و معنای بزرگی دارد. بنابراین ما از آیات شریف قرآن به این نکته دست می‌یابیم که شب قدر، شب سرنوشت انسان است که انسان‌ها باید در این شب به طاعت و عبادت خداوند مشغول باشند و البته بهترین کار در شب‌های قدر قرائت قرآن و استغفار به درگاه خداوند و برپا داشتن نماز است و البته مطالعه و فهم معارف الهی هم در شب‌های قدر بسیار سفارش شده است.

وجه تفسیر قدر به فاطمه زهرا(س)

شاید وجه تفسیر شب قدر به صدیقه طاهره حضرت فاطمه زهرا(س) این باشد که اگر زنان بخواهند شب قدر را تفسیر و معنا کنند یک نمونه عینی از شب قدر و کسی که برای شب قدر ارزش قائل است، در نظر داشته باشند. این نکته به این معناست که وقتی حضرت زهرا(س) را الگوی خودمان قرار دهیم با دعا کردن و نماز خواندن در قرائت قرآن، در شب زنده‌داری و... توانستیم درهای رحمت خدا را به روی خود باز کنیم.

در روایات آمده است که نماز حضرت زهرا(س) نمازی بود که همه فرشتگان را به سوی خود جلب ‌کرده و نورانیت حضرت زهرا(س) آسمان را روشن می‌کرد. زنان مؤمن ما با تبعیت از حضرت زهرا(س) می‌توانند به چنین جایگاهی دست پیدا کنند. لیله القدر از این جهت به حضرت زهرا(س) تفسیر شده است که انسان می‌تواند با الگوگیری از حضرت زهرا(س) آینده و سرنوشت خودش را رقم بزند. بنابراین اگر چنین تعریفی برای حضرت زهرا(س) آمده از باب این است که آن حضرت الگوی تمام عیار برای تمسک کردن، تأسی و تبعیت از خداوند است.

اعمال شب قدر

در شب قدر که بهترین شب‌هاست انسان باید بهترین کارها را برای رضای خداوند انجام دهد. بهترین کارها نماز خواندن، استغفار کردن، تلاوت قرآن کریم و... است، اما اعمالی در روایات بیان شده که می‌تواند انسان را در دستیابی به اهداف شب قدر کمک کند. وقتی گفته می‌شود در شب قدر باید غسل کرد به این خاطر است که غسل مفهوم خاصی دارد. غسل به معنای این است که انسان بدنش را پاک و خودش را از آلودگی‌ها دور می‌کند. ذهنیت جدیدی برایش به‌وجود می‌آید و خودش را با غسل کردن در فضای معنوی دیگری قرار می‌دهد که خداوند برای او فراهم کرده است تا سر سفره خداوند بنشیند. دو رکعت نماز در شب قدر سفارش شده که به‌دنبال آن استغفار وجود دارد که بسیار ارزشمند و سفارش شده است. دعاهای مخصوصی در شب قدر وارد شده است؛ دعاهایی که برای رهایی و دوری از آتش جهنم و غضب خداوند متعال بسیار سفارش شده است. دعاهایی که برای برآورده شدن حاجات تأکید شده است البته به شفاعت قرآن کریم. در شب قدر، قرآن را شفیع قرار می‌دهیم برای این‌که خداوند ما را از آتش جهنم نجات دهدو حاجت‌های ما برآورده شود. دعای مخصوصی که در شب قدر روایت شده، این است که انسان، قرآن را بر سر می‌گذارد و نام خدا و 14 معصوم را بر زبان می‌آورد و خدا را به خودش و 14 معصوم را برای برآورده شدن حاجات و دعاهای خود قسم وواسطه قرار می‌دهد که بسیار ارزشمند است.

در شب‌های قدر زیارت امام حسین(ع) هم بسیار سفارش شده است، توصیه شده که در شب‌های قدر از قرائت و زیارت اباعبدالله الحسین(ع) غفلت نکنیم. در روایات آمده که حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) خودشان به احیا می‌پرداختند و حتی فرزندان‌شان را که کوچک بودند بیدار نگه می‌داشتند حتی اگر خوابشان می‌گرفت، آب به صورت مبارکشان می‌زدند تا در شب قدر بیدار باشند، مشخص است که احیا و بیدار بودن در این شب ارزش خاصی دارد و لازم است که انسان بیدار و به خدا توجه داشته باشد گرچه خواب در روز عبادت است اما بیدار بودن در شب قدر و حساسیت داشتن نسبت به سرنوشت و تقدیر انسان هم لازم است. دعا کردن برای پدر و مادر، دعا کردن برای مطالبات دنیوی و اخروی هم در این شب توصیه شده است.

انسان نباید از این شب مهم غفلت کند حتی در امور دنیایی هم از خداوند بخواهد تا بتواند در کارهای دنیا هم به موفقیت برسد. صلوات بر محمد و آل محمد(ص) هم در این شب بسیار سفارش شده است. بنابراین ذکر استغفار، ذکر صلوات و ذکر حمد خداوند، تسبیح و لا اله الا الله گفتن در شب قدر ارزشمند است. امیدواریم خدای متعال به ما این توفیق را بدهد که در این شب‌ها به احیا بپردازیم و از کارهای گذشته استغفار کرده و آینده روشنی را برای خود طلب کنیم.

حجت‌الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم