کیت تشخیص کوکائین در ایران ساخته شد

محمود روشنی یکی از محققان این طرح با بیان اینکه این حسگر، سرعت و دقت بالایی دارد و هزینه‌های تشخیص را برای مراکز تشخیصی و درمانی به میزان زیادی کاهش می‌دهد، اظهار کرد: کوکائین یکی از اعتیادآورترین و خطرناکترین مواد سوءمصرفی است که مقدار بیش از حد آن می‌تواند موجب بروز مشکلات قلبی، تنفسی و حتی منجر به مرگ شود.

وی افزود: با توجه به اهمیت شناسایی کوکائین، نیاز به یک روش ساده و گزینش‌پذیر است که در مدت زمان کوتاهی بتواند مقدار این ماده را در نمونه‌های سرم خون انسانی به راحتی اندازه‌گیری کند.

روشنی با بیان اینکه هدف این پروژه طراحی حسگری بسیار حساس و گزینش پذیر برای اندازه‌گیری و تشخیص کوکائین است، گفت: در اندازه‌گیری کوکائین به روش‌های مرسوم، از دستگاه‌ها و تجهیزات گران قیمتی از جمله دستگاه های HPLC ، GC و... استفاده می‌شود.

وی افزود: در این روش‌ها، آماده‌سازی و تهیه‌ نمونه، وقت گیر و پیچیده بوده و زمان زیادی برای اندازه‌گیری نیاز است. همچنین ممکن است فرد معتاد از عوامل بلاک کننده استفاده کرده باشد که تشخیص کوکائین را غیرممکن می‌کند.

روشنی گفت: با حسگر طراحی شده در این طرح، هزینه‌ آماده سازی و تهیه‌ نمونه بسیار کمتر است و اندازه‌گیری و تشخیص میزان کوکائین با سرعت بیشتری انجام می‌شود. همچنین به دلیل گزینش پذیری بسیار بالای حسگر، چنانچه فرد معتاد مقدار بسیار کمی کوکائین مصرف کرده باشد و بخواهد با روش‌های غیرمعمول اثر مصرف را بلاک کند، به کمک این کیت تشخیصی نمی‌تواند مصرف خود را کتمان کند.

وی افزود: این کیت تشخیصی هیچگونه اثر جانبی نداشته و با داشتن یک قطره از سرم خون فرد معتاد، تشخیص به راحتی انجام می‌شود.

روشنی گفت: به کمک کیت تشخیصی حاصل، معتادان و مصرف کنندگان کوکائین به راحتی تشخیص داده خواهند شد. سازمان‌هایی چون ستاد مبارزه با مواد مخدر، نیروی انتظامی، پزشکی قانونی، مراکز بهداشتی درمانی و کلینیک‌های ترک اعتیاد می‌توانند از حسگر طراحی شده استفاده کنند.

این محقق نحوه‌ ساخت این حسگر را توضیح داد و افزود: در طرح حاضر زیست حسگر الکتروشیمیایی بر پایه‌ تثبیت آپتامر بر روی الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح شده با نانوکامپوزیت ساخته شده است. بدین صورت که ابتدا نانوکامپوزیتی از نانولوله‌های کربن چندلایه، کیتوسان و مایع یونی طراحی و به دنبال آن توالی DNA (آپتامر) ویژه‌ی کوکائین که در انتهای آن نانوذره نقره متصل است، بر روی سطح قرار گرفته است. کارایی این آپتاحسگر برای اندازه‌گیری کوکائین، توسط روش‌های الکتروشیمیایی مورد بررسی قرار گرفته است.

وی به خصوصیات این حسگر اشاره کرد و گفت: آپتاحسگر طراحی شده به دیگر مواد مخدر و داروها از جمله متادون، پتیدین، پاراستامول و کدئین حتی در غلظت ۲۰۰ برابر بیشتر هم هیچ پاسخی نمی‌دهد. این آپتاحسگر قادر است کوکائین را با حد تشخیص ۱۵۰ پیکومولار در سرم خون انسانی اندازه گیری کند.

روشنی افزود: با توجه به آمار تأسف بار مصرف دیگر مواد مخدر و همچنین عزم جدی در تشخیص و پیشگیری از اعتیاد، گروه تحقیقاتی ما به دنبال طراحی دیگر حسگرهای مواد مخدر و شناسایی این مواد است.

نتایج این تحقیقات در مجله‌ «Sensors and Actuators B: Chemical» (جلد ۲۰۷، شماره ۱، سال ۲۰۱۵، صفحات ۷۶۴ تا ۷۷۱) منتشر شده و دکتر محمود روشنی- عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام- و فائزه شه دوست فرد- دانشجوی دکتری شیمی تجزیه این دانشگاه- در انجام آن همکاری داشته‌اند. (مهر)