گاهی تخم‌مرغ دزد شتردزد نمی‌شود

سوم دی‌ سال گذشته سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده سابق انتظامی با بیان این‌که ۲۵ درصد سرقت‌های خرد کشور مربوط به تهران است، گفت: از ۲000 سرقت روی داده در کشور حدود ۶۰۰ مورد آن مربوط به تهران است و با توجه به حجم بالای کار پلیس در تهران بزرگ، قاطعیت دستگاه قضایی در برخورد با متخلفان و مجرمان بسیار مهم و ضروری است.

وی با تاکید بر این‌که درنظر گرفتن مجازات زندان برای برخی مجرمان کافی نیست و باید مجازات سنگین‌تری برای آنها به عنوان یک عامل بازدارنده اعمال شود، گفت: برخی مجرمان نوع جرم خود را شیرین‌کاری دانسته و هیچ استرس و اضطرابی هم ندارند و به نظر می‌رسد برای برخورد با این قبیل مجرمان علاوه بر زندان، تبعید نیز باید در دستور کار دستگاه قضایی قرار گیرد.

این در حالی است که سردار محمدرضا مقیمی، رئیس پلیس آگاهی کشور در روزهای پایانی سال ۹۳ از ادامه فعالیت قرارگاه مبارزه با سرقت در سال 94 خبر داد و گفت: در سال آینده با بسیج نیروهای داخل و خارج از سازمان، با هدف کاهش وقوع سرقت‌ها بخصوص جرایم خرد، طرح‌های عملیاتی را نسبت به سال گذشته افزایش خواهیم داد.

اما پرسشی که ممکن است در ذهن هر کسی ایجاد شود این است که علت اصلی افزایش وقوع جرایم خرد در کشور چیست و مواد مخدر و محرکی چون شیشه تا چه میزان می‌تواند در افزایش اینگونه جرایم تاثیرگذار باشد؟

متخصصان جرایم کوچک در تهران

یکی از دسته جرایمی که پلیس همیشه با آن مواجه است و تلاش می‌کند با دستگیری این گروه مجرمان، از ارتکاب جرایم سنگین‌تر جلوگیری شود، «جرایم خرد» است؛ جرایمی مانند کیف‌قاپی، سرقت تلفن همراه، سرقت لوازم داخل خودرو، کف‌زنی،..... جرایمی که در ظاهر خرد هستند اما زمینه را برای ارتکاب جرایم سنگین‌تر هموار خواهد کرد.

«کینگ‌ها» در دام پلیس

در سالی که گذشت پلیس صدها باند جرایم خرد را دستگیر کرد، باندهایی که با ایجاد ترس و دلهره در دل شهروندان نقشه سرقت هایشان را اجرا می‌کردند. یکی از این باندها باند کینگ بود، متهمانی که روی دستشان کلمه King را خالکوبی کرده بودند. اعضای این باند جرایمی از قبیل شرارت، نزاع و درگیری، قدرت‎نمایی، زورگیری و... را در پرونده خود داشتند. آنها زمانی که باندشان را تشکیل دادند تصمیم گرفتند اسم باندشان را کینگ بگذارند و به همین دلیل این نام را روی دستانشان خالکوبی کردند. آنها با تهدید چاقو و قمه در مناطق مختلف پایتخت، اقدام به زورگیری کرده و دست به سرقت می‌زدند.

اما باند کینگ تنها باندی نبود که توسط پلیس دستگیر شد، زیرا چندی بعد کارآگاهان پایگاه ششم پلیس آگاهی پایتخت در جریان قرار گرفتند که یکی از مجرمان سابقه‌دار به نام عباس کیف‌قاپ، با گذاشتن قرار وثیقه 150 میلیون تومانی از زندان آزاد شده و بعد از آزادی، باند کیف‌قاپی و سرقت گوشی‌های تلفن همراه در مناطق شرق و جنوب شرق تهران تشکیل داده است.

با آغاز رسیدگی به پرونده در پایگاه ششم پلیس آگاهی تهران، شناسایی اعضای گروه در دستور کار کارآگاهان این پایگاه قرار گرفت و با سلسله اقدامات پلیسی و بهره‌گیری از بانک اطلاعات مجرمان سابقه‌دار، هفت عضو دیگر این گروه شناسایی شدند؛ افرادی که متهمان سابقه‌داری هستند و به اتهام کیف‌قاپی و زورگیری بارها دستگیر شده‌اند.

با بررسی‌های صورت گرفته هر هشت متهم این گروه دستگیر و به ده‌ها سرقت اعتراف کردند. شیوه سرقت آنها به این صورت بود که سرکرده گروه، مدل گوشی‌های مورد نظرش را به آنها اعلام و اعضای گروه نیز پس از سرقت، گوشی‌های مورد نظر را به سرکرده گروه تحویل و در ازای هر فقره سرقت و تحویل گوشی دستمزد خود را تحویل می‌گرفتند.

باند جوجه

«باند جوجه» هم یکی دیگر از باندهایی بود که توسط پلیس متلاشی شد. شیوه و شگرد این گروه به این صورت بود که آنها سوار بر موتورسیکلت در خیابان‌ها پرسه می‌زدند و با شناسایی سوژه‌ای مناسب، نقشه سرقت را اجرا می‌کردند. آنها در مقابل خودروی در حال حرکتی توقف کرده و راننده خودرو با دیدن این صحنه پا روی ترمز می‌گذاشت. یکی از سارقان از ترک موتور پیاده شده و با باز کردن در خودرو اقدام به سرقت کیف سرنشین خودرو می‌کرد و سوار بر موتورسیکلت پا به فرار می‌گذاشت. در یکی از این سرقت ماموران موفق شدند متهمان را دستگیر کنند. متهمان که هر دو اعتیاد به شیشه داشتند در تحقیقات به کیف‌قاپی‌های زنجیره‌ای خود اعتراف کردند. از آنجا که یکی از متهمان معروف به «جوجه» بود، آنها نام باندشان را جوجه گذاشته بودند.

یکی از جرایم خرد به سرقت لوازم داخل خودرو اختصاص دارد، سرقت‌هایی که سارقان با ترفندهایی مانند شاه‌کلید یا میله‌های خاص در خودروها را باز کرده و ضبط، باند، لاستیک و ... را به سرقت می‌برند. چندی پیش سرقت‌های متعدد لوازم داخل خودرو به پلیس گزارش شد. با اعلام این خبر کارآگاهان وارد عمل شده و تحقیقات در این رابطه آغاز شد. در تحقیقات کارآگاهان موفق شدند یکی از سارقان را حین بازکردن در خودروی پژو 206 در رباط‌کریم دستگیر کنند.

با دستگیری متهم جوان، همدست او نیز شناسایی و دستگیر شد. متهم جوان در تحقیقات به 30 فقره سرقت لوازم داخل خودرو در رباط‌کریم و پرند و صد فقره سرقت در شهرستان‌های همجوار اعتراف کرد.

پاتک به خانه‌ها

گاهی اوقات کارآگاهان پلیس با زیر نظر گرفتن چند باند با پاتکی شبانه چندین متهم را دستگیر می‌کنند. مدتی قبل در یکی از این پاتک‌های شبانه، کارآگاهان پلیس تهران بزرگ 101 سارق و زورگیر را که در قالب 24 باند فعالیت می‌کردند، دستگیر کردند. متهمان که 20 تا 30 سال سن داشتند، اقدام به کیف‌قاپی، زورگیری، سرقت از منزل و خودرو کرده بودند.

سرقت از خانه‌ها نیز در گروه جرایم خرد قرار می‌گیرد، متهمانی که با شناسایی خانه‌های خالی دست به سرقت می‌زنند. آنها برای این‌که مشخص شود خانه‌ها خالی هستند شگردهای متفاوتی به کار می‌برند که یکی از این شگردها کاغذ سفید است. آنها تکه‌های کاغذی را بین در خانه‌هایی می‌گذارند. بعد از چند ساعت و گاهی اوقات بعد از یک شبانه‌روز به محل برمی‌گردند و با دیدن کاغذ سفید بین در متوجه می‌شوند کسی در خانه نیست.

متهمان این گروه سرقت‌ها با ورود از طریق بالکن خانه‌ها، شکستن قفل درها و بالا رفتن از دیوارها وارد خانه شده و سرقت‌هایشان را اجرا می‌کنند.

سرقت از انباری‌ها، یکی دیگر از شگردهایی است که سارقان خرد برای پولدار شدن دست به آن می‌زنند. راننده تاکسی زرد قناری، یکی از افرادی بود که به این شیوه دست به سرقت زد. گزارش‌های مردمی در رابطه با سرقت از انباری‌هایشان، پای پلیس را به این پرونده کشاند. گزارش‌ها حکایت از آن داشت که انباری‌های منطقه کوی کارمندان شمالی شهرستان کرج مورد سرقت قرار می‌گیرد.

با اعلام این موضوع، ماموران پلیس در دو تیم نامحسوس تحقیقات وسیع و گسترده را آغاز کرده و دریافتند عامل این سرقت‌ها مرد سابقه‌داری است که با یک دستگاه خودروی تاکسی زرد رنگ، سرقت‌هایش را اجرا می‌کند.

ماموران با گشتزنی در منطقه کوی کارمندان و مناطق اطراف آن به یک دستگاه خودروی تاکسی زرد رنگ با مشخصات مورد نظر که راننده آن نیز در داخل خودرو به خواب رفته بود، برخورد کرده و به این ترتیب سارق سابقه‌دار دستگیر شد. کارآگاهان در بازرسی از مخفیگاه متهم اموال سرقتی شامل یک قبضه اسلحه شکاری غیرمجاز، صد تیر فشنگ شکاری، دو دستگاه دوچرخه، یک دستگاه موتورسیکلت، سه تخته فرش و تابلو فرش، تلویزیون ال‌سی‌دی و وسایل منزل را کشف کردند. متهم نیز در بازجویی‌ها اعتراف کرد چندی قبل به این فکر افتاده است که در پوشش خودروی تاکسی به سرقت بپردازد. به این صورت که با بالا رفتن از دیوار آپارتمان‌ها و بریدن قفل آنها وارد ساختمان‌ها شده و از انباری‌ها سرقت کرده است.

البته این تمام ماجرا نیست و پرونده سرقت‌های خرد به همین جا ختم نمی‌شود. گاهی اوقات سارقان حین سرقت، ناخواسته با اتفاقی مواجه می‌شوند که برای فرار مجبور می‌شوند دست به جنایتی هولناک و ناخواسته بزنند. چندی پیش سارقان کیف قاپ هنگام سرقت کیف زن جوانی، او را روی زمین کشانده بودند. این اتفاق باعث شده بود زن جوان آسیب شدیدی ببیند و جنین او سقط شود.

یا در پرونده‌ای دیگر، سارقان زمانی که وارد خانه‌ای ویلایی شده بودند با این تصور که خانه خالی است، به سرقت مشغول شدند که ناگهان با صاحب خانه مواجه شدند و به بهانه شناسایی نشدن مجبور به قتل او شدند.

نگاه کارشناس1

95 درصد اختلال شخصیت دارند

دکتر امیرمحمد شهسوارانی‌/‌ روان‌شناس

هنجار‌ها و ارزش‌ها مقیاس‌های طلایی در جامعه به شمار می‌رود که در مقابل آنها ما رفتار‌ها و کنش‌هایی را داریم که از آنها به عنوان کجروی یاد می‌شود.

مصرف مواد مخدر یکی از عواملی است که رفتارهای مجرمانه را تقویت می‌کند، به عبارت دیگر موادی همچون شیشه چون از خانواده آمفتامین‌ها محسوب می‌شود عملکرد مغز را تند کرده و می‌تواند یک عامل ناخودآگاه برای امتیازگیری و قدرت در فرد باشد، این در حالی است که موادی همچون هروئین، کدئین و تریاک عملکرد مغز را کند می‌کند.

از سوی دیگر سبک فرزند پروری هم می‌تواند عاملی برای وقوع جرایم خرد به شمار آید، زیرا در برخی خانواده‌ها فرزندسالاری تا جایی پیش رفته که کودک یا نوجوان به واسطه زور و پرخاشگری به هرچیزی که خواسته رسیده و حالا که بزرگ شده می‌خواهد در جامعه هم همین رفتار را داشته باشد. در این میان اختلالات شخصیتی عامل مهم دیگری در بروز جرایم خرد محسوب می‌شود، متاسفانه ۹۵ درصد از این‌گونه اختلالات شخصیت ضد اجتماعی درمانی ندارد چرا که خود فرد با رفتار‌هایش مشکلی ندارد و به نوعی سازگاری یافته و این اطرافیان و اجتماع هستند که با رفتارهای فرد مشکل دارند. البته در این میان نباید شکاف بین طبقات کارگری مختلف و همچنین بیکاری را در وقوع جرم نادیده گرفت.

نگاه کارشناس2

اشتغال را جدی بگیریم

محمدعلی اسفنانی‌/‌ عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس

دلایل ارتکاب جرم بر اساس زمان و مکان متفاوت بوده اما به طور قطع دو عامل در بروز جرایم خرد تاثیرگذار است.

یکی از این عوامل نبود اشتغال برای افرادی است که در سن اشتغال قرار دارند و باید کار کنند و این نبود اشتغال، زمینه را برای بروز جرم مهیا می‌کند.

از سوی دیگر آلوده بودن به مصرف مواد مخدر را می‌توانیم دومین دلیل ارتکاب جرم بدانیم. افرادی که مصرف‌کننده مواد مخدر هستند معمولا به صورت غیرسازمان یافته و جزئی مرتکب جرایمی همچون کیف قاپی، جیب‌بری، سرقت از منازل یا داخل خودرو می‌شوند. در این میان مباحث شخصیتی، نوع تربیت خانوادگی، محل ارتکاب جرم و امثال آن می‌تواند در بروز جرم موثر باشد.

پارامترهای زیادی در بروز ناهنجاری اجتماعی موثر بوده که مهم‌ترین آنها فشارهای اقتصادی، بیکاری و گرانی است، اما در پدیده‌های اجتماعی نمی‌توان تقصیر را گردن یک نهاد یا یک سازمان انداخت.

در زمینه جلوگیری و پیشگیری از وقوع اینگونه جرایم، ایجاد اشتغال، کار فرهنگی و برخورد قاطع قضایی با اخلالگران امنیت مردم از جمله موارد موثر است.

معمولا مجازات‌هایی که برای جرایم خرد در نظر گرفته شده مناسب است و اگر ما شاهد این هستیم که مجازات‌ها بازدارندگی لازم را ندارد، این موضوع ناشی از نقص یا خلأ قانون نیست بلکه به عقیده من نقص در اجرا وجود دارد و تا زمانی که آنچه در قانون پیش‌بینی شده درست اجرایی نشود، نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که اینگونه جرایم کاهش پیدا کند.

نگاه کارشناس3

70 درصد آسیب‌ها مهارشدنی است

حسن موسوی‌چلک/ رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران

یکی از ویژگی‌های جرایم خرد همچون سرقت، نیاز مالی آنی است و طبعا یکی از گروه‌هایی که مرتکب سرقت‌های خرد می‌شوند با هدف تأمین منابع مالی برای موادمخدر اقدام به این کار می‌کنند. به همین دلیل مشخصه اصلی و مهم سارقان خرد نیاز مالی فوری برای تامین و تهیه غذا، مواد و در پاره‌ای موارد داروست.

البته نمی‌توان گفت مصرف مواد مخدر مانند شیشه باعث ارتکاب جرم می‌شود اما می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که اکثر مصرف‌کنندگان مواد مخدر اقدام به سرقت از داخل منزل، محیط کار یا محیط بیرون می‌کنند.

رشد جرایم خرد و به طور مشخص افزایش آمار دزدی‌های کوچک ارتباط تنگاتنگی با وضع اقتصادی مردم دارد.

حدود ۷۰ درصد آسیب‌های اجتماعی و بزه‌ها با اجرای سیاست‌های صحیح و علمی پیشگیرانه قابل مهار، کنترل و درمان است و اصل باید بر پیشگیری اولیه یعنی قبل از وقوع جرم باشد وگرنه پیشگیری‌های ثانویه نظیر زندان و سایر مجازات‌های قانونی هرچند لازم، اما ابزارهایی بسیار پرهزینه و نه چندان کارآمد است.

پیشگیری اولیه شامل روش‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و وضعی است که ارزان‌ترین و موثر‌ترین راهکار برای کاهش و مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی محسوب می‌شود. در دهه اخیر، میزان جرم از نظر کمی افزایش یافته است و جرایمی مثل اعتیاد، خرده دزدی، نزاع و درگیری بیشتر شده اما سرقت‌های مسلحانه و جرایم خیلی خشن کاهش یافته است.

نگاه کارشناس4

محرک‌های زندگی را جدی بگیرید

علی نجفی توانا‌/‌ جرم‌شناس و استاد دانشگاه

جرم، تابعی از شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه بوده و فشارهای مختلف ناشی از محرک‌ها که ارتباط نزدیکی با نیازهای طبیعی واقعی و در عین حال کاذب مردم یک جامعه دارد در این فرآیند بسیار موثر است. بررسی‌های آماری که نشان از افزایش جرایم خیابانی و یقه‌چرکین‌ها در چند ماه اخیر دارد نیز مصداق بارزی از این ادعاست.

افرادی که دچار نقصان و کمبود و کسری می‌شوند پس از مدتی با باورهای مختلف در مقابل فشارهای زندگی مقاومت می‌کنند و بعد از مدتی در هم می‌شکنند.

راه‌های مشروع بسته بوده و تنها راه باقیمانده کارهای غیراخلاقی است، فرد مجرم قبل از این‌که حریم بقیه افراد را بشکند حریم خود را می‌شکند، ولی از طرفی نیز چاره‌ای جز پناه بردن به بزه ندارد.

جرایمی مانند جیب بری، خفتگیری، سرقت از منازل، سرقت لوازم یدکی و سایر انواع سرقت‌های کوچک در کشور را می‌توان در رده جرایم خرد قرار داد.

به طور قاطع می‌توان گفت وضع اقتصادی، شرایطی ایجاد کرده که مردم ایران به صورت مداوم با باورهای اخلاقی خود در تضاد قرار می‌گیرند. وقتی مشکلات اقتصادی افزایش می‌یابد توان خرید افراد کم می‌شود و مقاومت خیلی از انسان‌ها پایین می‌آید، چه بسا که بستری هم مانند مشکلات اقتصادی برای فرد فراهم شود، همین کافی است تا استعداد جنایی ما بر استعداد ارزش پذیریمان غلبه کند. زیرا حقیقت موضوع آن است که همه ما آمادگی انحراف از ارزش‌ها و حرکت به سوی ضد ارزش‌ها را داریم و در شرایط خاص باید بیشتر مراقب باشیم تا دچار انحراف نشویم. اگر یک جامعه به وظایف خود درست عمل کرده و نیازهای مردم را درست برآورده کند و فقر، فساد و تبعیض را از بین ببرد و آموزش‌های آن جامعه اصولی باشد، بهداشت را تامین و حقوق مردم را طبق قانون اساسی اعمال کند، رفتار آحاد جامعه متعادل‌تر خواهد شد، زیرا بزهکاری، ناشی از فقر مادی یا فقر فرهنگی است و برطرف کردن این فقر به عهده مدیران جامعه است و جامعه به عنوان خانواده و مدیران آن به عنوان والدین آحاد جامعه باید با آسیب‌شناسی در رفع نیازهای عموم بکوشند که در این صورت بسیاری از این جرایم خرد اتفاق نخواهد افتاد.

سعیده اسدیان / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)