عفونت، بلای‌ جان‌ کلیه‌ها

یکی از بیماری‌های کلیه که ممکن است باعث از دست رفتن و تخریب کلیه‌ها شود عفونت کلیه یا «پیلونفریت» است. در واقع، به علت احتمال بالای آسیب به کلیه‌ها به دنبال عفونت، درمان عفونت ادراری جزو اورژانس‌های ارولوژی محسوب می‌شود.

دکتر عباس بصیری، متخصص کلیه و مجاری ادرار با اشاره به این که پیلونفریت حاد نوعی عفونت باکتریال کلیه است که سبب التهاب بافت و لگنچه کلیه می‌شود، می‌گوید: شایع‌ترین علت ایجاد عفونت حاد کلیه نوعی باکتری است که از بخش‌های پایینی دستگاه ادراری به بالا صعود می‌کند و سبب درگیری کلیه می‌شود.

وجود ریفلاکس یا برگشت ادراری به کلیه نیز موجب افزایش ریسک پیلونفریت حاد می‌شود. البته به دنبال عفونت‌های خونی با عامل میکروبی نیز ممکن است آبسه و عفونت کلیه رخ بدهد. ‌ دبیر انجمن اورولوژی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: خانم‌ها به علت کوتاه بودن مجرای ادراری و ساختار بدن و نزدیکی سوراخ ادراری به سوراخ واژن و مقعد که هر دو منشاء آلودگی محسوب می‌شود، بیشتر در معرض عفونت کلیه قرار دارند.

کودکان، در خطر عفونت ادراری

البته به جز خانم‌ها، کودکانی که مبتلا به برگشت ادراری هستند نیز در خطر عفونت ادراری قرار دارند.

دکتر بصیری با اعلام این مطلب می‌افزاید: در این دسته از کودکان به علت برگشت ادراری از مثانه به کلیه‌ها، ادرار عفونی می‌شود و باکتری را به کلیه‌ها رسانده و باعث عفونت کلیه و آسیب به آن می‌شود. در واقع، امروزه شایع‌ترین علت از کارافتادن کلیه و آسیب کلیه‌های اطفال ناشی از برگشت ادرار از مثانه به کلیه و عفونت کلیه ناشی از این برگشت ادراری است.‌ این اورولوژیست می‌افزاید: در افرادی که مبتلا به عفونت‌های مقاربتی از قبیل سوزاک، سیفلیس و ایدز هستند نیز به علت آلوده‌شدن مجرای تناسلی، باکتری بتدریج به طرف کلیه‌ها حرکت کرده و کلیه‌ها را با عفونت‌ درگیر و تخریب می‌کند.

را ه‌های انتقال عفونت به کلیه

به گفته دکتر نصیری، میکروب‌های عفونت‌زا معمولا از قسمت‌های پایینی دستگاه ادراری به کلیه رفته و ایجاد عفونت می‌کنند. البته این حالت در صورت وجود انسداد در مسیر ادراری بر اثر سنگ یا اختلال ساختمانی یا اختلال عملکرد دستگاه ادراری و برگشت ادراری بیشتر اتفاق می‌افتد.

وی می‌افزاید: البته انتشار از طریق خون در نوزادان در بروز عفونت کلیه نقش مهمی دارد. انتشار از طریق کانال لنفاوی نیز ممکن، اما نادر است. از سوی دیگر، انتشار مستقیم عفونت از اعضاء مجاور مثلا در آبسه داخل شکمی یا بیماری التهابی لگنی ممکن است در مواردی اتفاق بیفتد.

نشانه‌های عفونت حاد کلیه

اگر به طور ناگهانی دچار تب و لرز، درد یک طرفه یا دو طرفه پهلو و علائمی چون سردرد، درد عضلانی و ضعف عمومی و بی‌حالی شدید باید برای بررسی علت بروز این عوارض به متخصص کلیه مراجعه کنید.

دکتر بصیری با اشاره به این مطلب می‌افزاید: همچنین سوزش و تکرر ادرار، فوریت در ادرار کردن و ادرار کدر، خونی و بدبو در کنار تهوع و استفراغ باید جدی گرفته شود. در کودکان نیز درد شکمی از نشانه‌های خطر عفونت کلیه محسوب می‌شود. البته تشخیص عفونت کلیه با انجام آزمایش خون و کشت ادرار ممکن است و در موارد مشکوک یا عارضه‌دار نیز از سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی برای تشخیص قطعی عفونت استفاده می‌شود.

درمان آنتی‌بیوتیکی عفونت کلیه

دکتر بصیری با اشاره به این که درمان عفونت کلیه با آنتی بیوتیک صورت می‌گیرد و پس از انجام آزمون‌های حساسیت میکروب به این داروها، در صورت لزوم دارو عوض شده و درمان طی ده تا 14 روز ادامه می‌یابد، توضیح می‌دهد: در صورتی که بیمار، بدحال باشد در بیمارستان بستری شده و تزریق آنتی‌بیوتیک برای وی انجام می‌شود. البته بعد از سه تا پنج روز نیز آنتی‌بیوتیک خوراکی داده می‌شود و تا 14 روز ادامه پیدا می‌کند. اگر کشت خون بیمار مثبت باشد نیز دوره درمان طولانی‌تر خواهد بود. در صورت وجود آبسه کلیه، انسداد مسیر ادراری یا اختلال دستگاه ادراری این عوامل باید برای درمان موثر بر طرف شود. ‌ وی تاکید می‌کند: معمولا پیلونفریت حاد در بالغین، اسکار (اثر جوش‌خوردگی و ترمیم) کلیوی یا آسیب پایدار بر جای نمی‌گذارد، ولی در کودکان به علت کامل نشدن رشد کلیه، عفونت کلیه می‌تواند اسکار ایجاد کند و به طور دائم عملکرد کلیه را مختل کند.

عفونت مزمن کلیه خطرناک‌تر است

عفونت مزمن کلیه از حاد بسیار خطرناک‌تر است. چرا که این نوع عفونت با ایجاد اسکار و آتروفی (کوچک شدن) کلیه که به نارسایی کلیه می‌انجامد، مشخص می‌شود.

دکتر نصیری در این باره می‌گوید: در صورتی که عفونت حاد وجود نداشته باشد بیمار، بدون علامت خواهد بود و بعد از ایجاد نارسایی کلیه، علائم مربوط به آن و افزایش فشار خون ظاهر خواهد شد. البته اختلال زمینه‌ای دستگاه ادراری در کنار عفونت‌های مکرر از عوامل ایجاد عفونت مزمن کلیه محسوب می‌شود. همچنین عواملی مانند دیابت، سنگ کلیه و آسیب کلیه ناشی از داروها نیز گاهی در بروز عفونت کلیه دخالت دارند.‌ این اورولوژیست تاکید می‌کند: حتی ممکن است در چنین شرایطی آزمایش ادرار کاملا طبیعی باشد در صورتی که عفونت فعال باشد و باکتری در ادرار وجود داشته باشد که در این صورت، کشت ادرار مثبت می‌شود.البته معمولاعفونت کلیه با رادیوگرافی ساده شکم و با دیدن کلیه‌های کوچک شده و حدود نامنظم کلیه تشخیص داده می‌شود.

وی هشدار می‌دهد: توجه داشته باشید که تخریب کلیه غیرقابل برگشت است. بی‌شک با شناسایی اختلال ساختمانی دستگاه ادراری و رفع آن و پیشگیری از عفونت‌های مکرر می‌توان از آسیب بیشتر کلیه جلوگیری کرد. درمان عفونت کلیه در صورت موفق نبودن درمان دارویی به کمک جراحی و رفع اختلال زمینه‌ای صورت می‌گیرد.

نکات بهداشتی برای پیشگیری از عفونت کلیه

ـ رعایت بهداشت فردی و جنسی از عوامل بسیار مهم در جلوگیری از عفونت کلیه‌ها است

ـ در صورت وجود برگشت ادراری از مثانه به کلیه‌ها در اطفال حتما به جراح کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنید و به صورت منظم، تحت نظر پزشک باشید.

ـ عوامل زمینه‌ای از قبیل سنگ‌های انسدادی کلیه و تنگی‌های مادرزادی و اکتسابی کلیه را بموقع درمان کنید.

ـ چکاب منظم هر شش ماه کلیه‌ها و مجاری ادراری را فراموش نکنید.

ـ در صورت مشاهده علائم ذکر شده عفونت کلیه بسرعت به‌پزشک مراجعه کنید.

ـ مصرف مایعات، بخصوص هر دو ساعت یک لیوان آب برای جلوگیری از عفونت کلیه بسیار کمک‌کننده است.

ـ مشکل تخلیه نشدن مثانه را زیر نظر متخصص کلیه درمان کنید.

پونه شیرازی ‌‌/‌‌ گروه سلامت