کودتای سدیری ها در عربستان قبل از دفن ملک عبدالله

قبل از آنکه «عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود» پادشاه متوفی عربستان سعودی امروز جمعه به خاک سپرده شود، تغییر و تحولات مهمی در ساختار قدرت این کشور روی داده که همگی به ضرر فرزندان وی تمام شده است.

با روی کارآمدن امیر سلمان به عنوان پادشاه جدید، «متعب» پسر شاه سابق و رئیس گارد ملی، بر خلاف انتظارها هیچ سمت جدیدی نگرفته و حتی مشاور ویژه سلطنتی هم نشده است. «خالد التویجری» مشاور شاه فقید و رئیس گارد سلطنتی و رئیس دربار هم از این دو منصب برکنار و «محمد بن سلمان» پسر پادشاه جدید به این سمت گمارده شده است. بر کرسی سمت دوم التویجری (ریاست گارد سلطنتی عربستان) نیز سرلشکر «حمد العوهلی» نشسته است.

از سوی دیگر، «محمد بن نایف» فرزند ارشد نایف بن عبدالعزیز ولیعهد متوفی عربستان هم که رقیب متعب پسر شاه سابق است، با حفظ سمت وزیر کشور به عنوان جانشین ولیعهد و معاون دوم رئیس شورای وزیران عربستان انتخاب شده است.

در همین حال، محمد بن سلمان علاوه بر ریاست دربار عربستان به عنوان وزیر جدید دفاع به جای پدرش گمارده شده که این مسئله نشان می‌دهد حالا با به قدرت رسیدن پدرش، او به یکی از شاهزاده‌های تاثیرگذار نسل سوم آل سعود بدل شده است.

برآیند تغییرات اعمال شده در خانواده سلطنتی نشان می‌دهد جناح سُدیری‌ها با انجام تغییرات گسترده علیه مهره‌های کلیدی ملک عبدالله از جمله التویجری، جناح عبدالله (جناح الشمّری) را به حاشیه رانده و سدیری ها دوباره قدرت را قبضه کرده اند.

دو جناح رقیب در خاندان سعودی

بر مبنای رقابت میان فرزندان و نوادگان ملک عبدالعزیز بنیانگذار آل سعود، دو جناح عمده در درون این خاندان شکل گرفته است.

سدیری‌ها یکی از بانفوذترین شاخه‌‌های اصلی خاندان سعود به شمار می روند. السدیری قبیله‌ای عرب است که از طریق یکی از رهبران خود به نام احمد بن محمد السدیری با خاندان حاکم ارتباط پیدا کرد. او از اولین حامیان و یاوران ملک عبدالعزیز بود و ابن سعود با دختر وی که «حصه» نام داشت ازدواج کرد. حاصل این پیوند زناشویی، چند دختر و هفت پسر بود که به 7 شاهزاده سدیری مشهور شدند.

این جناح متشکل از فهد بن عبدالعزیز (پادشاه اسبق)، سلطان‌ بن عبدالعزیز (ولیعهد و وزیر دفاع متوفی)، عبدالرحمن بن عبدالعزیز (قائم مقام سابق وزیر دفاع)، نایف بن عبدالعزیز ( ولیعهد و وزیر کشور متوفی)، ترکی بن عبدالعزیز (معاون اسبق وزیر دفاع)، سلمان بن عبدالعزیز (ولیعهد و وزیر دفاع سابق و شاه فعلی) و احمد بن عبدالعزیز (وزیر کشور برکنار شده) است.

جناح دوم، شِمِّری‌ها یا جناح ملک عبدالله است. ملک عبدالله که به دنبال درگذشت فهد به عنوان پادشاه انتخاب شد، در رأس این جناح قرار داشت. وی برادر تنی ندارد و مادرش (فهده بنت عاصی الشمر) از قبیله بسیار بزرگ و با نفوذی در شمال عربستان به نام شمر است که دشمنان قدیمی قبیله ابن سعود هستند. ملک عبدالله علاوه بر آنکه علاقه خاصی به مسائل داخلی نشان می‌داد، بخش قابل توجهی از اوقاتش را با رهبران قبایل صرف می‌کرد. اصولاً ملک عبدالله مدافع ارزش‌های قبیله‌ای و متمایل به اجرای آن با یک ناسیونالیسم مدرن ولی با رویکرد محافظه‌کارانه بود.

وی گروهی از شاهزادگان شاخه‌های فرعی آل سعود و تکنوکرات‌ها را اطراف خود گرد آورد و گارد ملی سعودی را تأسیس و به سلاح‌های سنگین و مدرن مجهز کرد. از وظایف مهم این گارد حمایت از تاج و تخت و سلطنت عربستان است.

عبدالله پس از رسیدن به قدرت با تقویت هم پیمانی خود با شاهزادگان همسو و برادران ناتنی غیرسدیری خود از یک سو و گماردن فرزندان خود به مسئولیت‌های مهم، به تقویت جایگاه و موقعیت‌ طرفدارانش در ساختار قدرت آتی کشور اقدام کرد. او با انتصاب فرزندانش به ریاست گارد ملی و عبدالعزیز به قائم مقامی وزارت خارجه نشان داد به دنبال تثبیت جایگاه فرزندان خود در ساختار قدرت عربستان است.

عبدالله تا مدت‌ها رهبری جناح ضدآمریکایی را در خانواده سلطنتی نیز برعهده داشت و رفتار وی پس از رسیدن به تخت پادشاهی در ارتباط با همکاری و روابط نزدیک‌تر با واشنگتن، حاکی از تعدیل مواضع او بود.

فرزندان و نوادگان عبدالله، شاهزاده مشعل بن عبدالعزیز (رئیس شورای بیعت)، عبدالله بن عبدالعزیز (مشاور پادشاه)، مقرن بن عبدالعزیز (مشاور ارشد پادشاه و جانشین قبلی ولی‌عهد و ولی‌عهد کنونی و رئیس سابق سازمان اطلاعات خارجی) و مشاری بن سعود (امیر منطقه باحه) از دیگر چهره‌های برجسته حامی جناح غیرسدیری‌ها به شمار می‌روند.

حالا با تغییرات انجام شده در خانواده سلطنتی، شرایط به ضرر جناح عبدالله شده است و نیروهای سدیری بار دیگر پس از 10 سال در حال قبضه کردن قدرت هستند. با این وضعیت، به نظر می رسد آنها اجازه نخواهند داد که چهره‌های اصلی جناح عبدالله از جمله متعب بن عبدالعزیز پسرش و خالد التویجری رئیس دفتر او، سهم چندانی از تقسیم قدرت در عربستان پس از ملک عبدالله داشته باشند.(فارس)