درس‌های بزرگ برای آینده‌سازان کوچک

جام جم سرا به نقل از ایران: اگر سعی و تلاش شود تا فرزندان را از همان کودکی به این فاکتور انسانی مجهز کرد، می‌توان امید داشت که در آینده‌ای نه چندان دور شمار زیادی از انسانهای فرهیخته و شایسته احترام، لحظه‌های به یاد ماندنی را رقم بزنند.
متأسفانه این تلاش راه به سوی بیراهه دارد و والدین با اشتباهاتی که به زعم خودشان از سر مهربانی و دلسوزی انجام می‌شود مسئولیت پذیری را از فرزندان‌شان سلب می‌کنند و شاید در لحظه به آنها احساس خوبی را منتقل کنند، اما آینده‌شان را خدشه دار می‌کنند و آنها را از لمس لحظه‌های زیبای زندگی باز می‌دارند. دکتر بهزاد رمضانی روان‌شناس بالینی و مدرس دانشگاه این موضوع مهم، اساسی و زندگی‌ساز را به کندوکاو نشسته است.

پیام هستی

درک معنای زندگی و آگاهی پیدا کردن از هدف زیستن، رفتار و روش تربیت درست را به افراد می‌آموزد. آسمان و زمین و آنچه در آنها وجود دارد بیهوده آفریده نشده است. به عقیده دکتر رمضانی، این پیام مطمئناً به معنای زندگی اشاره دارد معنایی که هدف و مسئولیت مهمی را مد نظر دارد و راهی نفسگیر را پیش پای هر یک از ما قرار می‌دهد. راهی که کسی یا چیزی جز انسان وارسته و تربیت شده پای پیمودن آن را ندارد. بنابراین هر یک از ما به عنوان انسان‌هایی مسئولیت‌پذیر باید آماده پیمودن این راه باشیم و فرزندان خود را چنان تربیت کنیم که آماده رفتن و پذیرش مسئولیت و رشد یافتگی باشند.

دکتر رمضانی در ادامه به منظور بررسی شرایط فعلی به سؤال‌هایی از این دست اشاره کرد که «آیا آمادگی پذیرش مسئولیت‌های مهمی را در زندگی داریم؟»، «آیا به گونه‌ای تربیت شده‌ایم تا شاهدی منفعل بر رویدادهای اطراف خود نباشیم؟»، «آیا مایلیم انگیزه‌‌مندانه مسئولیت بپذیریم و بازیگری فعال و سرنوشت‌ساز در زندگی خود باشیم و راه زندگی را پر انرژی ولی نه خودخواهانه به پیش‌ بریم؟»
از منظر وی پاسخ به این پرسش‌ها بشدت بستگی به نوع و روش تربیت دارد. به همین منظور والدین باید بکوشند تا زمینه رشد و مسئولیت پذیری فرزندان و رویارویی مناسب آنها با چالش‌های پیش روی‌شان را فراهم کنند تا پایه‌های رشد و بلوغ فکری و عاطفی در آنها ساماندهی شود.

درس طبیعت

به روشنی مشخص است روش تفویض مسئولیت به فرزندان و رویارویی آنها با چالش‌ها به طور مستقیم بر افزایش ظرفیت مسئولیت پذیری و مستقل زیستن، شکوفایی اعتماد به نفس و تقویت عزت نفس‌شان تأثیر گذاشته و به ایجاد شخصیتی سالم و منسجم در آنها می‌انجامد.
به گفته این روان شناس بالینی، درسی که طبیعت برای مسئولیت پذیری ارائه می‌کند شاید بهترین پیام از نوع خود باشد. والدین می‌توانند با الگو گرفتن از طبیعت به عوض دلسوزی‌های نابجا که بیشتر برای تثبیت نقش خود به عنوان والدینی دلسوز و مهربان ارائه می‌شود، نیم نگاهی به تبعات منفی این خیرخواهی‌ها و محبت‌های بیش از حد نیاز داشته باشند و هوشمندانه زمینه‌ رشد و مسئولیت‌پذیری فرزندان را فراهم کنند.
وی در همین راستا داستان زیر را بیانگر تحول و تکامل همه جانبه هریک از ما می‌داند؛ زمانی که سعی داریم در جهت استقلال و رشد در مراحل ابتدایی زندگی گامی برداریم.
داستان از آنجا شروع می‌شود که کرمی برای رسیدن به آرزویی دست به‌کار می‌شود. کرم شروع به تنیدن می‌کند و آنقدر تار می‌تند که از تلاشش پیله‌ای شکل می‌گیرد. کرم در خلوت خود راهی را که باید طی می‌کرد پشت سر می‌گذارد البته کسی نمی‌دانست که درون پیله‌ کرم ابریشم چه خبر است ولی آنچه مسلم بود خبر از تحولی عظیم می‌داد. کرم به‌اندازه کافی در پیله به سر برده بود که دگردیسی خود را تقریباً به انتها برساند. برای تولدی دوباره، پیله‌ای به دور خود تنیده و زمان لازم را طی کرده بود تا از کرم بودن رها شود و به جای خزیدن به روی زمین، پروانه باشد و در آسمان پرواز کند. در این مرحله از زندگیش قصد داشت تا مسئولیت خطیری را که طبیعت برایش رقم زده بود با موفقیت به انجام برساند. بدون آنکه به چیزی بیندیشد تلاش می‌کرد تا خود را از آن جایگاه بالا بکشد. کرم تلاش کردن را می‌دانست ولی در آن مرحله توانایی پرواز نداشت. غریزه چالشی را برایش برنامه‌ریزی کرده بود تا با تلاشی طاقت فرسا و بدون آنکه ناکام و سرخورده شود این مرحله را پشت سر گذارد.

مرز مسئولیت پذیری

بخوبی مشخص است که لازمه پرواز، داشتن بال‌هایی قوی و نیرومند است ولی طبیعت در دل خود این تمرین را برای تبدیل شدن کرم به پروانه قرار داده بود. دکتر رمضانی با بیان این جمله افزود: حال تصور کنیم فردی از همه جا بی‌خبر با دلی آکنده از مهر و محبت و چشمانی افتاده تقلای بچه پروانه‌ را روی میز دنبال می‌کرد. می‌دید که چگونه سعی داشت خود را از مهلکه بیرون بکشد و پرواز کند. پروانه را موجودی اسیر می‌دید که در تلاش برای رهایی و آزادی است. پس قیچی کوچکی برمی دارد و پیله را می‌شکافد تا پروانه را آزاد کند.
پروانه بدون تلاش لازم از پیله بیرون می‌جهد و او از این عمل محبت‌آمیز خود شاد و مغرور می‌شود. پروانه از هزار توی لانه به راحتی بیرون می‌خزد، بدنش متورم و بال‌های کوچکش چروکیده بود. هنوز آب بدنش تحلیل نرفته و بال‌هایش کشیده نشده بود. در یک کلام پروانه‌ای که تلاش لازم را برای بیرون آمدن از پیله خود به خرج نداده بود آمادگی پرواز نداشت و پرواز را نمی‌دانست. می‌بایستی تلاش کردن، مسئولیت پذیری، صبر و استقامت، انعطاف‌پذیری، اعتماد به‌نفس، عزت نفس و لذت پیروزی را درک و همراه با این رخدادها رشد می‌کرد.
شماتت و سرزنش سودی نداشت. آن فرد با دلسوزی‌های نابجا سبب پدیده‌ ناخواسته‌ای شده بود که می‌توانست چیزی به جز آن باشد.
فرزندان ما نیز برای رشد و مسئولیت پذیری و آموختن وظیفه شناسی و پاسخگویی و حتی تحمل فشارهای روحی -روانی در آینده باید تمرینات لازم را پشت سربگذارند تا بتوانند تلاش کردن، پایداری، استقامت، انعطاف‌پذیری، استقلال، رویارویی با شرایط نو و دشوار و لذت بردن از پیروزی را بیاموزند و فرایند تفکر و تعامل و خلاقیت خود را به شکوفایی برسانند و به بلوغ عاطفی و ذهنی دست‌ پیدا کنند.(سهیلا نوری)