منبری‌هایی که به خاطره‌ها سپرده شده‌اند

مهدیه تهران از یادگارهای شیخ احمد کافی است؛ واعظ مشهدی که به سخنرانی‌های پرشور و آتشین و البته ارادت به حضرت صاحب‌الزمان در سخنرانی‌هایش شناخته می‌شد و یکی از پایه‌های مبارزه فرهنگی پیش از انقلاب اسلامی بود. کافی بخصوص بر مبارزه با بهائیت تاکید ویژه داشت. او در نهایت به شکل مشکوکی در سی‌ام تیر 1357 در یک سانحه رانندگی درگذشت، اما هنوز هم کسانی هستند که سخنرانی‌های او را ملاکی برای یک سخنرانی مطلوب بدانند و هنگام عبور از آن خیابان بلند فاتحه‌ای برای او بخوانند.

منبری که از رادیو پخش شد

محمدتقی فلسفی هم یکی دیگر از واعظانی است که پیش از انقلاب اسلامی در رشد فرهنگ اسلامی در میان مردم تاثیر بارز داشت. سخنرانی‌های او که به تشویق مادر آغاز شده بود از نظر دینی و اعتقادی آن قدر بار داشت و آنقدر مخاطب مردمی داشت که رادیو سراسری کشور با وجود مشکلات فنی بسیار و نیز جو دین‌گریزی پیش از انقلاب در سازمان‌های حکومتی، به هر وجه ممکن تلاش کند​این سخنرانی‌ها را به صورت مستقیم پخش کند. فلسفی در کنار این سخنرانی‌ها در بخش آثار مکتوب هم​ کارهای ارزشمندی داشته است و بخصوص به انسان در سنین مختلف از دریچه علم روان شناسی و تربیت نگاه کرده است. محمدتقی فلسفی سال 1377 دار فانی را وداع گفت.

واعظی که مدرسه ساز شد

شیخ عباسعلی اسلامی یکی دیگر از واعظان مشهوری است که هم از قالب وعظ و منبر و هم از سایر قالب‌ها تلاش کرده ​ وضع فرهنگی در جامعه را سر و سامان بدهد. او به خاطر منابر آتشین خود قبل از انقلاب اسلامی​ 12 بار به زندان افتاد. امام خمینی(ره) در یکی از معدود واکنش‌های خود به دستگیری افراد قبل از انقلاب اسلامی، نسبت به دستگیری ایشان اعتراض کردند. اسلامی به غیر از این محور، با الهام از یک مدرسه دینی در هندوستان تلاش کرد ​مجموعه مدارس دینی در ایران ایجاد کند؛ ایده‌ای که با جامعه تعلیمات اسلامی جامه عمل پوشید. او همچنین مجله‌ای برای این جامعه منتشر کرد که در زمانه خود عملی بسیار نوگرایانه به شمار می‌رفت.

یک سخنران پرشور

فخرالدین حجازی، یکی دیگر از خطبای مشهور پیش از انقلاب اسلامی است که سال ​86 دار فانی را وداع گفته است. او با سخنرانی‌های داغ و آتشین شناخته می‌شد و از این رو مسئولان حسینیه ارشاد برای ادامه کار خود تحت فشار بودند که او را کنار بگذارند. البته حجازی در زمان خود یک واعظ متفاو ت هم بود. زیرا معمم نبود و محاسن هم نداشت. همین موضوعات باعث شده بود که برخی به او انتقاد داشته باشند.

فخرالدین حجازی بعد از انقلاب همچنان به سخنرانی و وعظ خود ادامه داد ولی در قالب نماینده مجلس وارد سازوکار حکومتی هم شد. البته حجازی بعدها کم‌کم از صحنه سیاست کناره گرفت.

یکی از خاطرات جالب سخنرانی‌های او واکنش امام خمینی به مدیحه‌ای است که او در حق رهبر کبیر انقلاب خواند، ولی امام گفتند ​ راضی به چنین رفتار و سخنانی نیستند.

منبری حرم‌های مقدس

جا دارد در اینجا یادی هم از مهدی واعظ خراسانی کنیم که سال‌ها خطیب و واعظ برجسته ایران بود و بعد از واقعه گوهرشاد به عراق پناه برد و مدتی در حرم حضرت اباعبدالله و حرم امیرالمومنین به خطبه و موعظه مردم پرداخت. جامعیت در خطابه و استفاده درست از آیات قرآن را از ویژگی‌های او می‌دانند.

یک واعظ مشروطه‌خواه

مدت‌ها پیش از این شخصیت‌ها، جمال الدین واعظ اصفهانی، خطیب مشهور ایرانی در عصر مشروطه و پدر محمد‌علی جمالزاده، خطیب مشهور ایران بوده است. گفته می‌شود سخنرانی‌های او که در حمایت از مشروطه بود​باعث خشم محمد‌علی‌شاه شد تا جایی که دستور داد او را دستگیر کنند و وقتی با لباس مبدل قصد فرار از کشور را داشت دستگیر شد و در بروجرد به قتل رسید. آرامگاه او اکنون با عنوان جمالیه در شهر بروجرد قرار گرفته است. می‌گویند او در خطبه خوانی و منبر رفتن بسیار شجاع بود به گونه‌ای که پسرش می‌گفت او در روز منبر دنیا را فراموش می‌کرد​ و همسرش او را قسم می‌داده که نگذار فرزندانمان یتیم شوند و جلوی زبان خود را بگیر.

سخنرانی که کتاب روضه نوشت

یکی دیگر از واعظان مشهور در تاریخ ایران ملا حسین واعظ کاشفی است که شهرتش علاوه بر وعظ‌های بی‌مانند در کتابی بوده که برای عزای سیدالشهدا نوشته است. او نویسنده کتاب روضه الشهداست که بعدها از سوی واعظان و مداحان زیادی خوانده شد و وجه تسمیه روضه نیز از اسم این کتاب می‌آید. البته افراد زیادی به این کتاب انتقاداتی وارد کرده و برخی مطالب آن را نادرست خوانده‌اند مثل استاد شهید مرتضی مطهری که در کتاب حماسه حسینی نقدهای خود بر این کتاب را بیان کرده است.

حال که مرور برخی ​ واعظان مشهور ایرانی در سال‌های پیش به پایان رسیده، جای یک سخن وجود دارد. اگر دقت کنید همگی این وعاظ به غیر از جمال‌الدین واعظ اصفهانی از اهالی خراسان بودند؛ سرزمینی که فردوسی بزرگ را دارد که زبان فارسی را احیا کرده و مردمانش حتی در این روزگار وابستگی زبان و فرهنگ​ به فارسی سلیس صحبت می‌کنند، تجربه درخشانی در تجربه واعظ و سخنران داشته است.