اولین فرودگاه ایران

عین خبر روزنامه مذکور چنین است: ....به طوری که اطلاع حاصل نموده ایم قریباً دو فروند آئروپلان که متعلق به دولت انگلیس است در هوای تهران پرواز خواهد کرد و ورود آئروپلانهای مزبور قبلا به دولت ایران اطلاع داده شده اختصاص محلی را جهت فرود آمدن تقاضا نموده اند؛ لذا به اداره نظمیه اطلاع داده شده که در بیرون دروازه محل مناسبی را برای پائین آمدن آنها تهیه و در صورت پست و بلندی، محل را تسطیح نمایند. اداره نظمیه نیز در اطراف قلعه مرغی، سمت امامزاده حسن را برای فرود آمدن آئروپلان اختصاص داده و عده ای از محبوسین نظمیه هم چند روز است مشغول تسطیح آنجا هستند که برای ورود آئروپلان حاضر باشد ....

سپس روزنامه مذکور در شماره پنجشنبه 9 مرداد ماه 1301 خود می نویسد: ....دو فروند آئروپلان انگلیسی که اخیرا از بغداد به تهران آمده، در قلعه مرغی فرود آمده از صبح روز گذشته در آسمان تهران به پرواز و نمایش مشغول بوده و در پایان در قلعه مرغی فرود آمدند....

مسجد سلیمان

مسجد سلیمان را می توان شهر اولین ها در ایران دانست. اولین شهر صنعتی کشور و خاورمیانه، دارنده ی اولین چاه نفت اکتشافی در منطقه ... و اولین فرودگاه ایران و خاورمیانه و اولین جایی که هواپیما و بالگرد در خاورمیانه به زمین نشست. ویلیام ناکس دارسی امتیاز استخراج معدن از جمله نفت را از ناصرالدین شاه می گیرد، مهندس رینولدز را برای کشف نفت به ایران می فرستد اما جستجوها در مناطق مختلف بی نتیجه می ماند تا رینولدز داستان آتشکده های فروزان و چشمه های ساری و جاری نفت را در مسجدسلیمان می شنود و توجه اش به آنجا جلب می شود. پس از کشف گنج ارزشمند نفت در مسجد سلیمان رینولدز چاه شماره یک را بنا و شروع به حفاری می کند. از رینولدز می خواهند حفاری را متوقف کند، اما او آنقدر به وجود نفت ایمان دارد که مته حفاری را خاموش نمی کند و سر انجام در صبح روز پنجم خردادماه 1287 خورشیدی نفت با فشار زیادی فوران می کند و فصل جدیدی در تاریخ سیاسی اجتماعی، اقتصادی ایران و خاورمیانه آغاز می شود. یک چاه به 316 چاه میرسد، قصبه قشلاقی طوایف بختیاری که اسم و رسمی نداشت تبدیل به شهری مدرن می شود.

تنها چند سال پیش از فوران اولین چاه نفت در مسجد سلیمان ، یعنی اوایل قرن 19 میلادی ، تکه زمینی مسطح کافی بود تا نخستین پرواز در خاورمیانه انجام شود و یک فروند هواپیمای راپیر (قدیمی ترین هواپیمای استفاده شده در صنعت نفت) که از فرودگاه لندن برخاسته بود ، در مسجد سلیمان فرود آید ، پروازی که حامل یک هیات از کارشناسان ، لوازم زمین شناسی ، میکروسکوپ و اندکی مواد دارویی بود. این پرواز مقدمه ای شد برای احداث نخستین فرودگاه غیر نظامی ایران که حدود 80 سال پیش در منطقه نفتی "یمهه" مسجد سلیمان ساخته شد تا کار جابجایی مدیران و کارکنان ، ارسال مراسلات و بارهای ویژه صنعت نفت از این طریق انجام شود.

مراد علی بهرامی (آموزگار بازنشسته مدارس صنعت نفت) با افسوس از گذر گذشته های خوش ، به خوبی به یاد دارد که بچه ها لحظاتی پیش از پرواز هواپیما ، از معلم شان اجازه می گرفتند و برای رسیدن به فرودگاه و تماشای لحظه پرواز ، نفس زنان و سراسیمه می شتافتند.

اما مسجد سلیمان را نمی توان اولین فرودگاه رسمی ایران دانست. زمانی که اولین هواپیما در مسجد سلیمان نشست در واقع فرودگاهی در کار نبود بلکه زمینی مسطح برای نشستن هواپیما در نظر گرفته شده بود و پس از چندی با توجه به رفت و آمد زیاد انگلیس ها به مسجد سلیمان تصمیم به ساخت فرودگاه در همان مکان مسطح گرفته شد. این فرودگاه در منطقه ای ساخته شد که در حال حاضر به آن گلگیر می گویند. بنابراین اولین فرودگاه رسمی ایران فرودگاه قلعه مرغی است که به دستور رضاخان ساخته شد.

فرودگاه مسجد سلیمان

از اولین ها در مسجد سلیمان که به پایان رسیدند یکی همین فرودگاه مسجد سلیمان است. فرودگاه مسجد سلیمان هم با پایان کار شرکت نفت و انگلیس ها در مسجد سلیمان به فراموشی سپرده شد و تعطیل شد. این فرودگاه هم مانند قلعه مرغی سرانجام غریبی دارد. روزگاری فرودگاه مسجد سلیمان محلی برای رفت و آمد انگلیسی ها و شرکت نفتی ها بود اما الان رها شده است. این فرودگاه هم اکنون با نام فرودگاه شهید آسیایی شناخته می شود. شرکتهای هواپیمایی بسیاری در گذشته در این فرودگاه مشغول بکار بودند . از جمله شرکتهایی که در فرودگاه مسجد سلیمان بیشترین فعالیت و خدمات را ارایه می کردند می‌توان به شرکت کی ال ام هلند و بریتیش ایرویز انگلستان اشاره کرد. بعد از ملی شدن صنعت نفت و تشکیل وزرات نفت در ایران و به دنبال آن خرید چندین فروند هواپیما برای وزارت نفت، این هواپیماها نیز در کنار سایر شرکتهای خدمات دهنده مسیرهای متعددی را در دست گرفتند.

هواپیما ها در آسمان مسجد سلیمان بال می گشودند و پرواز آن ها نقل محافل مردم شگفت زده می شد. خاطرات آن روزگاران ، تاریخ شفاهی ارزشمندی است که شنیدن و مرور هر کدام ، هنوز هم آدمی را به وجد می آورد و افتخاری آمیخته با غرور را بر وجود او مستولی می سازد.(به نقل از سامانه شرکت هواپیمایی نفت ایران)

روزگاری فرودگاه مسجد سلیمان محلی برای رفت و آمد انگلیسی ها و شرکت نفتی ها بود اما الان رها شده است. هرچند هنوز آن را تبدیل به پارک و بوستان نکرده اند.

منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، بانک مقالات