افزایش جرم در هوای آلوده

بیشتر این مرگ‌ها بر اثر عفونت‌های تنفسی، بیماری‌های قلبی و سرطان ریه است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با آلودگی هوا در ارتباط است. هیچ چیز در دنیا مهم‌تر از جان انسان‌ها نیست و هیچ شاخصی را نمی‌توان با آن مقایسه کرد، اما به کسانی که تحت تاثیر نظام سرمایه‌داری همه چیز را از دریچه اقتصاد می‌بینند، باید گفت که به عنوان مثال در کشور انگلیس بر اساس بررسی‌های کارشناسانه، آلودگی هوا سالانه 20 میلیارد پوند خسارت وارد می‌کند؛ از هزینه دارو و درمان پزشکی گرفته تا از کار افتادگی ناشی از بیماری. این خسارت مالی قطعا در کشور ما بیشتر از این حرف‌هاست. آلودگی هوا با فقر ارتباط مستقیم دارد. 65 درصد مرگ‌های زودرس بر اثر آلودگی هوا در مناطق حاشیه‌ای و پرجمعیت کشورهای درحال توسعه اتفاق می‌افتد و متاسفانه داستان به همین جا ختم نمی‌شود. آلودگی هوا می‌تواند پرخاشگری و جرم را هم بیشتر کند. مطالعات زیادی تائید کرده‌اند که شکایت‌های مربوط به خشونت‌های خانگی و گزارش‌های پلیس مبنی بر درگیری‌های خیابانی و جرم در روزهایی که هوا آلوده است، بیشتر می‌شود. روزهایی که نسیم می‌وزد و هوا بهاری است با کمترین گزارش‌های جرم همراه است. بنابراین اگر بگوییم جرم بر اثر وضع هوا کم و زیاد می‌شود پر بیراه نگفته‌ایم. در تاریخ جرم‌شناسی آمریکا بیشترین قتل‌ها مربوط به دهه‌های 1930 و 1960 است. وقتی نمودار قتل‌های سالانه را با نمودار میزان سرب در هوا مقایسه می‌کنیم، متوجه می‌شویم هر دو نمودار در این دهه‌ها در اوج خود بوده‌اند. در این سال‌ها در آمریکا بیشترین موارد قتل صورت گرفته و در عین حال بیشترین درصد آلودگی با سرب مربوط به همین سال‌هاست. این مقایسه ارتباط جرم را با آلودگی هوا تائید می‌کند. البته انتقادی که به این نتیجه‌گیری وارد می‌شود، این است که احتمال دارد اینها صرفا هم آیندی‌های تصادفی بوده باشند و نتوان نتیجه‌گیری کرد که رابطه علیتی دارند. یعنی نمی‌توان با اطمینان گفت که علت قتل‌ها در آن زمان‌ها افزایش میزان سرب در هوا بوده و شاید عوامل دیگری نقش داشته‌اند.

در پاسخ باید گفت چون این اتفاق دو بار افتاده است (دهه 30 و دهه 60)، احتمال تصادفی بودنش بسیار کم می‌شود. از طرف دیگر پس از تصویب قانون ممنوعیت استفاده از سرب در سال 1978 در آمریکا آمار قتل به صورت سالانه در این کشور کاهش داشته است. این یافته‌ها نشان‌دهنده این واقعیت هستند که ارتباط جرم با آلودگی هوا چیزی بیشتر از یک تصادف ساده است البته این که در یک پدیده اجتماعی همه علت‌ها را به یک عامل نسبت بدهیم، بسیار ساده‌انگارانه است. همیشه در علت‌شناسی آسیب‌های اجتماعی عوامل متعددی نقش دارند که همه آنها به جای خود مهم هستند. یکی از خطاهای تحلیلی این است که به یک عامل بیش از حد بها بدهیم. ما با یک علت و یک معلول طرف نیستیم. بلکه در هر پدیده علت‌های چندگانه نقش دارند.

البته گاهی در این مدل چند علتی به برخی از عوامل کمتر توجه می‌شود. آلودگی هوا یکی از این نمونه‌هاست. صحبت این نیست که آلودگی هوا مهم‌ترین یا تنها علت جرم و خشونت است. صحبت این است که آلودگی هوا بیش از آنچه فکر می‌کنیم، در افزایش پرخاشگری و جرم در یک جامعه اثر دارد. باید بپذیریم که گاهی نقش فعالان محیط‌زیست در کاهش جرم می‌تواند حتی از نقش نیروی انتظامی در یک جامعه بیشتر باشد.

آلودگی هوا فقط یک مشکل محیط‌زیستی نیست، مشکلی است که ابعاد پزشکی، روان‌شناسی، اقتصادی و در عین حال جرم‌شناسی دارد.

حافظ باجُغلی

روانپزشک