اتوبوس به مثابه انسان

بیژن اخگر که سال‌هاست با اتوبوس‌هایی که روی بوم می‌کشد نگاهی جامعه‌شناسی را پی می‌گیرد با ١٢ کار متفاوت‌تر از همیشه این نمایشگاه را برپا کرده بود. عنوان نمایشگاه به اندازه کافی گویای زاویه نگاه اخگر و اتوبوس‌های قرمزرنگ او بود: «دایر/ بایر ٣»؛ همان عمران و آبادانی و آن سویش خرابی و برهوت. این اتوبوس‌ها راوی شهرهای ما هستند.

او این مجموعه را از سال‌ ٨٦ تاکنون خلق کرده است که در یک نمای کلی می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد؛ یکی شامل اتوبوس‌هایی که تصادفی، سوخته، زوار در رفته‌اند که خود هنرمند درباره این دسته می‌گوید: گاهی سعی کرده‌ام این اتوبوس‌ها را به شکل شخصیت‌هایی ناآرام به تصویر بکشم، موجودی خطرناک که هم خودش در تنش است و هم دیگران را در تنش قرار می‌دهد.

دسته دوم آثار او شبیه به نقشه‌هایGoogle map هستند. در این آثار هنرمند با دادن کدهای مختلف رویدادهای مد نظرش را جستجوگرانه پیگیری کرده است. اخگر در این باره می‌گوید: آثاری که در این نمایشگاه شبیه نقشه هستند جنبه‌های اجتماعی موضوع را بررسی می‌کنند. در واقع او در این آثار از الگوی گرافیکی آمار استفاده کرده تا نشان دهد در طول یک سال در یک بخش از ایران چه اتفاقاتی افتاده است.

اتوبوس‌های اخگر، گرچه دیروزی به نظر می‌رسند، اما روایت‌هایی دارند که برای هر نسلی، امروزی به نظر می‌رسند. او با زاویه نگاهی سینمایی از زاویه‌هایی مختلف یک اتوبوس را دنبال می‌کند؛ گاه از نمایی دور و به اصطلاح لانگ شات، گاهی مدیوم که تشخیص رخداد کمی تا قسمتی ممکن است و گاه از درون یک اتوبوس که محیط پیرامون را در حاشیه قرار می‌دهد. این گونه اتوبوس‌های او به مثابه موجودی جاندار و انتخابگر جلوه می‌کنند.

دیگر نشانه تصویری جالب توجه اخگر در گالری اثر، تایپوگرافی «خواسته» است که می‌توان آن را حتی در قالب یک پوستر یا اعلان عمومی در نقاط طلایی برخی آثارش دید؛ اخگر در این مورد می‌گوید: «خواسته» در این آثار شخصیتی است که تحت تعقیب است. در واقع شخصیت همان Wanted است که در فیلم‌های وسترن کلاسیک عکس آن را چاپ می‌کردند و به دیوار می‌زدند. این تصویر از کودکی در ذهن من باقی مانده و در اغلب آثارم با من همراه است.

اخگر در مورد تفاوت‌هایی که مجموعه «دایر ‌/‌ بایر٣» با آثار قبلی‌اش داشت، می‌گوید: حدود هفت سال است روی این مجموعه کار می‌کنم، این مجموعه ابتدا با طراحی‌هایی با ابعاد کوچک شروع شد و بعد نقاشی‌هایی با ابعاد 70×100 سانتی متر ادامه یافت؛ در دوره اول آثار «دایر‌/‌بایر» بیشتر درگیر جنبه‌های فرمال سوژه بودم و در ادامه تصمیم گرفتم اتوبوس را به عنوان یک پرسوناژ در موقعیت‌های مختلفی قرار دهم، همین موضوع باعث شده در این نمایشگاه تفاوت‌های زیادی با آثار قبلی‌ام داشته باشد.

از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که آثار تازه اخگر در این نمایشگاه با آثار قبلی داشت، بزرگ‌تر شدن ابعاد آثار و بیانگرا‌تر شدن کارهاست. او در حقیقت در این آثار اتوبوس را مانند انسان، گروه و عده‌ای در نظر گرفته است که موقعیت‌های مختلف زندگی را تجربه می‌کنند، گاه بر‌اساس گرایش‌ها خودآگاه و ناخودآگاه هنرمند موقعیت‌ها و تجربه‌ها تلخ و تاریکند و گاه بر‌عکس آن را در تابلوهایش به تصویر می‌کشد.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر