فرهنگی پهناورتر از سرزمین روسیه

بی‌شک ادبیات این سرزمین پهناور تاریخ نویسندگی در جهان را برای همیشه وامدار خود کرده است. از زمانی که گوگول، بنیانگذار سبک رئالیسم انتقادی در اوایل قرن نوزدهم میلادی دست به نگارش زد تا امروز نویسندگان نامداری در این کشور پیدا شده‌اند که با خلق داستان‌هایی سترگ، جهانیان را مبهوت کرده‌اند.

در رأس این نویسندگان به سه نام بزرگ که هر کدام قله‌های ادبیات جهان هستند، روبه‌رو می‌شویم. نخست آنتوان چخوف، معلم داستان و خالق داستان‌های کوتاه و نمایشنامه‌های بسیار است. او را مهم‌ترین داستان کوتاه‌نویس جهان می‌دانند. چخوف جز خلق این داستان‌ها، نمایشنامه‌های معتبری هم دارد که تئاترهای بسیاری از روی آنها در تالارهای مختلف جهان به صحنه رفته است. ایوانف، سه خواهر، باغ آلبالو و دایی وانیا برخی از این نمایشنامه‌ها است. نویسنده دیگر ادبیات روس لئو تولستوی است. او خالق رمان‌های بزرگی همچون جنگ و صلح و آناکارنیناست. در سویی دیگر فئودور داستایفسکی با جاودانه‌هایی مانند برادران کارامازوف، ابله، جنایت و مکافات، قمارباز، شب‌های روشن، جن‌زدگان و همیشه شوهر، دوستداران ادبیات در همه ادوار تاریخ را سیراب کرده است. از میان دیگر ادیبان روس می‌توان به شاعرانی چون الکساندر پوشکین شاعر قرن نوزدهم روس، آنّا آخماتووا، بانوی شعر این سرزمین و نویسندگان بزرگی همچون ولادیمیر ناباکوف، نویسنده دعوت به مراسم گردن زنی، ماری و خنده در تاریکی، یا ماکسیم گورکی، نویسنده مغضوب استالین و خالق رمان مادر، میخائیل شولوخف برنده نوبل ادبیات در سال 1965 و مولف رمان بزرگ دن آرام، آلکساندر سولژنیتسین برنده نوبل ادبیات در سال 1970 و بوریس پاسترناک خالق رمان معروف دکتر ژیواگو اشاره کرد. مرشد و مارگاریتا به قلم میخائیل بولگاکف، پدران و پسران به قلم ایوان تورگنیف و نیز ابلوموف به قلم ایوان گنچاروف از دیگر آثار سرشناس نویسندگان روسیه به شمار می‌روند.

در زمینه هنر این کشور نیز به نامهای بزرگی مانند شیشگین نقاش و مجسمه‌ساز قرن نوزدهم، ویتالی تولنف نقاش آثار آبرنگ و گرافیست، واسیلی کاندینسکی نقاش و نظریه‌پرداز هنری و پایه گذار نقاشی‌های مدرن اِنتزاعی، ایلیا رپین نقاش برجسته در سبک رئالیسم، الکساندر رودچنکو هنرمند آوانگارد، تندیس‌گر، نقاش، عکاس و طراح گرافیک و همچنین میخائیل زلاتکوفسکی از مشهورترین کاریکاتوریست‌های جهان می‌توان اشاره کرد.

در میان بزرگان موسیقی روسیه نیز پیش از همه باید از پیتر چایکوفسکی نام برد. سرگئی راخمانینوف، آرام خاچاتوریان، دیمیتری شوستاکوویچ، نیکولای کورساکف و ولادیمیر کوسما خالق تیتراژ ماندگار سریال میشل استروگف دیگر بزرگان هنر موسیقی در این سرزمین پهناورند. بی‌گمان در بین کارگردانان روسیه آندری تارکوفسکی در صدر قرار می‌گیرد. او که خالق آثار درخشانی همچون سولاریس، استاکر، آینه، ایثار و نوستالژیاست، یکی از بزرگ‌ترین سینماگران قرن بیستم به شمار می‌رود. سرگئی آیزنشتاین با آثاری همچون رزمناو پوتمکین و ایوان مخوف و سرگئی پاراجانف با شاهکاری مانند رنگ انار، دیگر بزرگان سینمای جهان هستند که از سرزمین روس‌ها بپا خاسته‌اند.

سخن از فرهنگ، ادبیات و هنر روسیه را با این نکته به پایان می‌بریم که موزه ارمیتاژ واقع در سن‌پترزبورگ روسیه، یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان و از قدیمی‌ترین گالری‌های هنری و موزه‌های تاریخ و فرهنگ بشری در جهان به شمار می‌رود.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ وهنر