یوزپلنگ ایرانی تکثیر می‌شود

هومن جوکار، مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی یافتن این دو توله را شانس و فرصت مناسب دانست و گفت : یوزپلنگ فقط در هفت روز سال آمادگی تکثیر پیدا می‌کند، بنابراین تشخیص زمانی که یوزپلنگ در آن آمادگی تکثیر دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس از این‌که کار تکثیر با موفقیت انجام شود یوزپلنگ‌های تکثیر شده را به زیستگاه‌های حفاظت شده منتقل خواهیم کرد.

یوزپلنگ آسیایی که روزگاری سراسر خاورمیانه محل زندگی آنها بود، اکنون فقط در برخی از نواحی کویری کشورمان آن هم به تعداد محدود زندگی می‌کند که این تعداد اندک نیز همیشه با خطرات زیادی روبه‌روست، به طوری که طی یک سال گذشته حدود 14 یوزپلنگ بر اثر حوادث مختلف جان خود را از دست دادند، به همین دلیل حفاظت از این گونه نادر از اهمیت زیادی برخوردار است هر چند که اخیرا اقداماتی برای تکثیر این حیوان در پارک پردیسان تهران صورت گرفته است تا نسل این حیوان از انقراض نجات یابد. اکنون زیستگاه عمده یوزپلنگ ایرانی استان‌ یزد است. هرچند که این گونه در حال انقراض در مناطقی چون استان خراسان جنوبی، پارک ملی، منطقه حفاظت‌شده‌ سیاهکوه، منطقه شکار ممنوع آریز، منطقه‌ حفاظت‌شده‌ کالمند بهادران و چند منطقه کویری دیگر هم مشاهده می‌شود.

به گفته کارشناسان محیط‌زیست اکنون بزرگ‌ترین خطری که زندگی یوزپلنگ آسیایی را تهدید می‌کند، فعالیت‌های معدنی است و از آنجا که این مناطق برای انجام این گونه اقدامات بسیار مناسب است، بسیاری از معادنی که از دو سال پیش مجوز استخراج و صدور مواد معدنی را داشتند و تاکنون فعال نبودند اکنون از سوی صاحبان آن در حال راه‌اندازی است و همین مساله احتمال به خطر افتادن زندگی این گونه نادر را افزایش می‌دهد زیرا با از سرگیری فعالیت‌های معدنی ساخت جاده نیز افزایش می‌یابد و بالطبع یوزپلنگ‌هایی که برای یافتن غذا به بیرون از مناطق حفاظت شده می‌روند بر اثر تصادف با خودرو جان خود را از دست می‌دهند همان گونه که در سال 90 حدود دوسوم تلفات این گونه مربوط به تصادف با وسایل نقلیه بوده است.

مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که عوامل انسانی بیشترین تهدیدکننده این گونه نادر است، می‌گوید: بزرگ‌ترین تهدید برای جان یوزپلنگ، شکار غیرمجاز طعمه‌های این حیوان است که علاوه بر کاهش تعداد طعمه‌ها، باعث حضور شکارچیان و ناامنی زیستگاه‌های این حیوان شده است. وی می‌افزاید: این موضوع باعث شده که این حیوان برای تهیه غذا جابه‌جا شود و در مسیر عبور از جاده‌ها با خودروهای عبوری برخورد کند و کشته شود.

جوکار، احداث جاده‌های جدید در زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی را از دیگر عوامل تهدیدکننده این حیوان عنوان می‌کند که باعث می‌شود هر دو سال، سه یوزپلنگ جان خود را در این جاده‌ها از دست بدهند. وی با بیان این‌که مساحت زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی در ایران حدود شش میلیون هکتار است، تصریح می‌کند: ما نمی‌توانیم تمامی زیستگاه‌های این حیوان را تحت حفاظت خود قرار دهیم و اکنون فقط نیمی از این مساحت تحت حفاظت ما قرار دارد.

مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با اشاره به این‌که آمار دقیقی از تعداد یوزپلنگ‌های آسیایی موجود در کشورمان وجود ندارد، بیان می‌کند: بر اساس آخرین آماری که در سال 91 تهیه شده است، دست‌کم 50 قلاده یوزپلنگ آسیایی در ایران وجود دارد، اما به دلیل این‌که این یوزپلنگ‌ها فقط در زیستگاه‌های حفاظت شده مورد شناسایی قرار گرفته‌اند، امکان دارد تعداد آنها بسیار بیشتر از این هم باشند.

به گفته جوکار اگر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی 12 سال پیش شروع نشده بود، اکنون دیگر در ایران یوزپلنگ آسیایی وجود نداشت.

وی ضمن قدردانی از فرهنگ‌سازی‌هایی که طی ماه‌های اخیر از سوی سازمان صدا و سیما و فدراسیون فوتبال برای حمایت از این گونه حیوانی صورت گرفته است؛ نقش و تلاش محیط‌بانان در حفاظت از زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی را بسیار مهم و فراتر از حقوقی که دریافت می‌کنند، می‌داند و می‌افزاید: اکنون مردم باید اقدام عملی بکنند و در زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی کمتر به شکار بپردازند تا از فشاری که روی زیستگاه‌های این حیوان به‌دلیل شکار طعمه‌های یوزپلنگ است، کاسته شود. معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد نیز با بیان این‌که خشکسالی‌های چند سال اخیر روی مناطق حفاظت شده کوه بافق و دره انجیر یزد اثر گذاشته و باعث شده است یوزپلنگ برای تهیه غذا وارد مناطق آزاد شود، از این‌رو خطرات زیادی او را تهدید می‌کند، می‌گوید: مهم‌ترین تهدید یوزپلنگ توسعه معادن در خارج از مناطق حفاظت شده است که باعث می‌شود هنگام تردد این حیوان در این مناطق برای پیدا کردن غذا، تردد انسان‌ها در این مناطق جان یوزپلنگ را به خطر بیندازد.

حسن اکبری با بیان این‌که باید روی این مجموعه عوامل بویژه احداث جاده‌ها و توسعه معادن تجدید نظر صورت بگیرد، می‌افزاید: در شهرستان بافق دو منطقه حفاظت شده کوه بافق و منطقه شکار ممنوع آریز وجود دارد که در منطقه شکار ممنوع آریز طی چند سال گذشته معادن توسعه بی‌رویه‌ای داشته‌اند و اگر مدیریت معادن در این منطقه همچون مناطق آزاد باشد و نکات زیست محیطی رعایت نشود نمی‌توان آینده خوبی را برای یوزپلنگ آسیایی متصور شد.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد با اشاره به این‌که احداث جاده گزوئیه یکی از عوامل اصلی تهدیدکننده زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در منطقه کوه بافق است، می‌گوید: در دولت گذشته عملیات احداث این جاده تحت فشار‌های مقامات محلی به صورت یک جاده خاکی روستایی آغاز شد، اما با توجه به آسیب‌های این جاده بر زیستگاه یوزپلنگ، با پیگیری‌های متعدد در دولت جدید عملیات احداث این جاده متوقف شد و اداره کل راه و شهرسازی استان یزد موظف شد که مطالعات مسیر جایگزین سیروس‌آباد را انجام دهد و نتیجه آن را به معاونت عمرانی استانداری و اداره کل حفاظت محیط زیست یزد ارائه کند تا این جاده به عنوان مسیر ارتباطی مناسب بین شهرستان‌های بافق، دهستان سبزدشت و شهرستان کوهبنان احداث شود.

نبود قانون برای جلوگیری از تخریب زیستگاه

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بافق نیز با بیان این‌که با وجود توسعه معادن، بی‌مهری برخی از مسئولان و کمبود امکانات، شرایط یوزپلنگ آسیایی بد نیست، می‌گوید: در سال 91 پس از نصب دوربین پنج قلاده یوزپلنگ در این منطقه شناسایی شد، اما بعد از آن تاکنون به دلیل تامین نشدن اعتبار لازم هنوز عملیات دوربین‌گذاری در این منطقه حفاظت شده برای پایش تعداد یوزپلنگ‌ها صورت نگرفته است.

سیدجلال موسوی، وسعت منطقه حفاظت شده کوه بافق را 88 هزار هکتار و منطقه شکار ممنوع آریز را 130 هزار هکتار عنوان می‌کند و می‌افزاید: متاسفانه طی دو سال اخیر تمامی معادن سنگ‌آهنی که در منطقه شکار ممنوع آریز مجوز گرفته‌اند همزمان کار اکتشاف و بهره‌برداری را آغاز کرده‌اند که باعث شده زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در حال تخریب باشد.

حکمت قاسم‌خانی / گروه ایران