داروهای لاغری، چربی‌ها را آب نمی‌کند

نتیجه‌اش این است که آمار چاق‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. در دنیای امروز همه چیز شتاب گرفته و انگار مردم، حوصله این‌ را که وقتی برای درمان اصولی چاقی‌شان صرف کنند، ندارند و دنبال راه‌های راحت‌تر و سریع‌ترند؛ مثل مصرف داروهای لاغری، ولی نتیجه‌ مصرف خودسرانه داروهای لاغری چیزی جز آسیب‌های گاه جبران‌ناپذیر نیست. خیلی‌ها وقتی به هر دلیل دارویی برای کمک به لاغر شدنشان تجویز می‌شود، آن را به دیگران هم توصیه می‌کنند، اما دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران به جام‌جم می‌گوید: یک درمان خاص برای چاقی مشخص یک فرد مشخص، الزاما برای همه مناسب نیست و متخصصان برای هر مراجعه‌کننده‌ای دارو تجویز نمی‌کنند.

استانداردها می‌گویند براساس نمایه توده بدنی (BMI) که از تقسیم وزن به کیلوگرم بر مجذور قد به متر به دست می‌آید، باید فرد را ارزیابی کرد. اگر عددی که به دست می‌آید، بین 27.5 و بالاتر باشد و همزمان فرد با دو عامل خطر که بشدت سلامتش را تهدید می‌کند، مثل فشارخون بالا و دیابت مواجه باشد و به شرط این‌که تمام مراحل قبلی درمان چاقی را طی کرده و از آنها نتیجه نگرفته باشد، می‌تواند از داروهای استاندارد که مورد تائید مراجع رسمی است، آن هم با دوز و مقدار مشخص که متخصص تغذیه تعیین می‌کند، استفاده کند. اینها را دکتر وفا می‌گوید و ادامه می‌دهد: شرط دوم تجویز داروهای لاغری، BMI یا نمایه توده بدنی بالای 30 است. در این صورت حتی اگر فرد با عوامل خطر مواجه نباشد و قبلا رژیم‌درمانی، فعالیت فیزیکی، رفتاردرمانی و سایر مراحل دیگر را برای درمان‌های استاندارد چاقی طی کرده و به دلایلی جواب نگرفته و قبلا دارو مصرف نکرده باشد، این داروها برایش تجویز خواهدشد.

داروهایی که مانع جذب چربی می‌شود

دکتر وفا توضیح می‌دهد: داروهایی که هم‌اکنون وجود دارند و مورد تائید مراجع رسمی مثل سازمان غذا و داروی آمریکا و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت کشور خودمان هستند، معمولا عملکرد «آنتی‌لیپاز» دارند یعنی روی جذب چربی‌ها تاثیر می‌گذارند. این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: مصرف این داروها مثل ونوستات، اورلیستات، زنیکال یا داروهای مشابه باعث می‌شود، اگر کسی در وعده‌های غذایی بیش از حد چربی مصرف کرد، این چربی اجازه هضم و جذب در بدن پیدا نکند و دفع شود. به این ترتیب حتی اگر غذایی که فرد مصرف کرده حاوی چربی زیادی باشد که در صورت جذب، کالری زیادی به بدن برساند، مصرف این داروها مانع جذب و دریافت این کالری می‌شود.

مصرف برخی داروها عوارض جدی دارد

دکتر وفا با بیان این‌که برخی داروهای لاغری روی مراکز عصبی کنترل اشتها اثر می‌گذارد و با مهار احساس گرسنگی باعث می‌شود تمایل فرد به غذاخوردن از بین برود، هشدار می‌دهد: این داروها عوارض جانبی متعددی دارند؛ مثلا مصرف طولانی‌مدتشان می‌تواند مشکلات جدی در مصرف غذا و مشکلات روانی و عصبی در مصرف‌کننده ایجاد کند.

لاغری بدون رژیم و ورزش نمی‌شود

دکتر وفا بهترین راهکار خلاصی از چاقی را داشتن رژیم‌غذایی مناسب و متعادل زیرنظر متخصص تغذیه می‌داند و ادامه می‌دهد: علاوه بر این، فعالیت فیزیکی براساس سن و موقعیت زیستی و رفتاردرمانی هم لازم است. به گفته دکتر وفا، حتی بعد از کاهش وزن باید آن را با همین راهکارها حفظ کرد چون اگر کسی به فرض بتواند با مصرف دارو هم وزن کم کند، اگر رژیم‌غذایی و فعالیت فیزیکی نداشته‌باشد و رفتارهای غلطش را کنترل نکند، نخواهد توانست در وزن ایده‌آل بماند و حتی اگر برای کاهش وزن جراحی هم انجام داده باشد، بی‌فایده خواهدبود.

چربی‌ها بیش از همه مقصرند

این متخصص تغذیه با اشاره به این‌که در غذایی که روزانه مصرف می‌کنیم، بالاترین تراکم کالری، مربوط به چربی‌هاست، می‌گوید: هر یک گرم چربی 9 کیلوکالری انرژی دارد در حالی که هر گرم کربوهیدرات خالص چه به شکل نشاسته و چه به شکل قند و شکر، حاوی چهار کیلوکالری انرژی است. یک گرم پروتئین‌ خالص هم چهار کیلوکالری انرژی دارد. بنابراین چربی‌ها در مقادیر وزنی مساوی با کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها، بیش از دو برابر کالری دارند. بر این اساس، در رژیم‌های کنترل وزن هدف اصلی، کنترل مقدار دریافت چربی‌هاست.

کربوهیدرات‌ها هم چاق می‌کنند

اگر کسی بین وعده‌های غذایی‌اش و زمانی که گرسنه است، شیرینی بخورد، مدت زمان کوتاهی، مثلا 30دقیقه، ممکن است احساس سیری مطلوب داشته باشد. وقتی قندخون بالا می‌رود، پاسخ طبیعی بدن انسان سالم ترشح مقادیر زیادی انسولین است پس از آن قندخون دوباره بشدت پایین می‌آید و احساس گرسنگی خیلی‌زود سراغ فرد خواهدآمد. دکتر وفا با بیان این جمله‌ها ادامه می‌دهد: کسانی که قندهای ساده و مخصوصا زمان گرسنگی خوراکی‌های حاوی قند ساده مصرف می‌کنند، تناوب و دفعات گرسنه‌شدنشان زیاد خواهد شد و از آنجا که کسی که گرسنه می‌شود به هر حال غذا می‌خورد، کالری دریافتی‌اش در روز زیاد می‌شود و این مساله به چاقی و افزایش وزن منجر خواهدشد.

دارویی برای مسدودکردن جذب کربوهیدرات

داروهایی به‌عنوان کربوبلوکر در بازار وجود دارد که دکتر وفا درباره آنها این‌گونه توضیح می‌دهد: این داروها حاوی ترکیب‌هایی است که مقادیر فیبر در آنها زیاد است. این فیبر حرکت‌های دودی روده را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود حالت اسهال به فرد دست دهد. در این صورت فرصت جذب کربوهیدرات‌ها در بدن کاهش می‌یابد. به گفته این استاد دانشگاه، همه ترکیب‌های فیبردار چنین خاصیتی دارند و با مصرف آنها مثلا اگر وعده غذایی 100 واحد کالری داشته باشد و در حالت عادی قرار باشد 60 واحد آن جذب شود، با مصرف این ترکیب‌ها 20 کالری آن جذب خواهدشد.

چربی‌‌سوز نداریم

عبارت «چربی‌سوز» به‌طور کلی غلط، ولی بشدت مصطلح است به طوری که حتی گاهی متخصصان تغذیه هم آن را به کار می‌برند. دکتر وفا با بیان این جمله توضیح می‌دهد: به‌کاربردن لغت چربی‌سوز، این تصور غلط را در مخاطب ایجاد می‌کند که اگر داروی خاصی را مصرف کند، چربی‌های بدنش هم می‌سوزد در حالی که خیلی از این داروها فقط مانع جذب چربی می‌شوند و هیچ اثری روی چربی‌هایی که در بدن از قبل وجود داشته، ندارند. این متخصص تغذیه می‌افزاید: چنین انتظاری از قرص‌های لاغری مثل این است که توقع معجزه داشته باشیم و اگر واقعا چنین خاصیتی داشتند، دیگر فرد چاقی باقی نمی‌ماند.

مصرف خودسرانه دارو ممنوع!

دکتر وفا تاکید می‌کند: همه داروهایی که برای کمک به لاغرشدن وجود دارند باید با نظر متخصص تغذیه مصرف شود چون ممکن‌است گاه عوارضی ایجاد کنند یا حتی منع مصرف داشته باشند. وی می‌افزاید: مصرف داروی ونوستات که اتفاقا رایج هم است، برای کسانی که لووتیروکسین یا داروهای کنترل‌کننده ترشح هورمون‌های تیروئیدی مصرف‌ می‌کنند، ممنوع است و به هیچ‌وجه نباید سراغ آن بروند.

این متخصص تغذیه توضیح می‌دهد: متخصص با تاریخچه و شرح‌حالی که از بیمار می‌گیرد، مقدار، دوز، نوع و زمان مصرف دارو را تنظیم می‌کند و مصرف خودسرانه این داروها می‌تواند فوق‌العاده خطرناک باشد.

زهرا سادات صفوی‌سهی ‌/ ‌گروه سلامت