یک سوم زنان دچار بی​اختیاری ادرار می​شوند

البته بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که این عارضه بیشتر جنبه استرسی و اضطرابی دارد در حالی که به گفته دکتر فرزانه شریفی‌اقدس، دانشیار اورولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بی‌اختیاری استرسی ادرار ارتباطی با اضطراب ندارد.

این اورولوژیست در گفت و گو با جام‌جم می‌گوید: در دوران بارداری، وزن زیادی یعنی نزدیک به 9 تا 12 کیلوگرم به کف لگن وارد می‌شود. از آن جایی که ماهیچه اطراف مثانه در زنان ضعیف‌تر از مردان است با این اضافه‌وزن ماهیچه‌های کف لگن به شکل طناب عضلانی به سمت پایین فشرده می‌شود که از دلایل اصلی بروز بی‌اختیاری ادراری محسوب می‌شود.

تضعیف عضلات لگن تحت تاثیر زایمان طبیعی

دانشیار اورولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این‌که براثر زایمان طبیعی، فشار بیشتری به عضلات کف لگن وارد می‌شود، خاطرنشان می‌کند: با افزایش تعداد زایمان میزان فشار و صدمات وارده به کف لگن بیشتر می‌شود.

همچنین اضافه‌وزن ناشی از بارداری هم عضلات کف لگن را شل می‌کند. البته دکتر شریفی‌اقدس، استعمال دخانیات، فعالیت‌های ورزشی در حد حرفه‌ای با حرکات جهشی و پرش مانند بسکتبال و وزنه‌برداری را نیز از علل شل‌شدن عضلات کف لگن و بروز عارضه بی‌اختیاری استرسی ادرار می‌داند و می‌افزاید: تصادفات و جراحی‌های فراوان کف لگن نیز از علل نادرتر در بروز بی‌اختیاری ادراری است.

بی‌اختیاری ادرار از نظر شدت به انواع خفیف، متوسط تا شدید تقسیم می‌شود و در همه افراد با یک شدت بروز نمی‌کند. حتی در نوع خفیف تا متوسط این عارضه، فرد در حالت عادی مشکلی ندارد، اما براثر فعالیت و عطسه و سرفه با صدای بلند یک تا چند قطره ادرار از وی خارج می‌شود.

دکتر شریفی که مسئولیت پانل تکنیک‌های مختلف جراحی برای اصلاح عضلات کف لگن در هفدهمین کنگره انجمن اورولوژی ایران (نهم تا دوازدهم اردیبهشت) را نیز به عهده دارد با بیان این‌که در نوع شدید این عارضه، فرد براثر فعالیت‌هایی چون صحبت‌کردن و برخاستن از جا دچار ریزش ادرار می‌شود، می‌گوید: در نوع خفیف تا متوسط بی‌اختیاری ادراری، لباس زیر فرد براثر ریزش ادرار خیس می‌شود تا حدی که فرد را ناگزیر به شستن لباس می‌کند. به این ترتیب، زندگی اجتماعی این دسته افراد هم مختل می‌شود.

وی می‌افزاید: ریزش ادرار به این شکل با سلامت ظاهری فرد منافاتی ندارد و از طول عمر وی نمی‌کاهد، اما کیفیت زندگی‌اش را کم می‌کند و رطوبت دائم این ناحیه سبب بروز زخم و عفونت‌های قارچی نیز می‌شود. حتی این افراد به علت کناره گیری از جمع، بیشتر به افسردگی و اضطراب دچار می‌شوند. جالب آن که افراد از بیان این مشکل حتی به نزدیکان خود پرهیز می‌کنند در حالی که این عارضه نسبت به مشکلاتی چون پرفشاری خون، دیابت و ام. اس عارضه شایع‌تری است.

بی‌اختیاری ادرار از کجا می‌آید؟

همان‌گونه که گفته شد استرس بتنهایی سبب ریزش ادرار نمی‌شود. منظور از به‌کار بردن واژه استرس در کنار این عارضه به معنای فعالیت فیزیکی است، چراکه اضافه‌وزن، سرفه و عطسه سبب افزایش فشار شکمی و به دنبال شل‌شدن عضلات کف لگن و باعث خارج‌شدن ادرار می‌شود.

دکتر شریفی‌اقدس در این باره می‌گوید: نباید فراموش کرد که استعمال دخانیات نیز می‌تواند مشکلات تنفسی و متعاقب آن سرفه‌های مکرر ایجاد کند که شل‌شدن عضلات کف لگن را نیز همراه دارد.

از ورزش تا جراحی لگن

خوب است بدانید که پیشگیری از شل‌شدن عضلات کف لگن با ورزش عضلات این ناحیه از دوران بلوغ تا پایان عمر از سوی متخصصان اورولوژی توصیه می‌شود.

دکتر شریفی‌اقدس در این باره توضیح می‌دهد: البته این قبیل ورزش‌ها در نوع خفیف موثرتر و حتی ممکن است در نوع متوسط تا شدید این عارضه نیز موثر باشد. در بخش فیزیوتراپی یا مطب پزشک، ماما یا فیزیوتراپیست به بیمار آموزش می‌دهد که ماهیچه‌های کف لگن را به تعداد و فواصل متعدد حداقل 60 بار منقبض و منبسط کند که البته این آموزش به همراه معاینه و نام این ورزش «کگل»‌ است.

این متخصص می‌افزاید: ایجاد پالس‌های الکتریکی ضعیف به‌وسیله پروپ دستگاه الکتریکی در ناحیه واژن نیز از دیگر روش‌های تقویت ماهیچه‌های عضلات کف لگن است. کار گذاشتن وزنه‌های مخصوص در کانال واژن نیز از دیگر راه‌های پیشگیری از بروز بی‌اختیاری ادراری است. درمان‌های جراحی هم به دو شکل شکمی و واژینال است که درمان جراحی با استفاده از بافت خود شخص یا با بهره‌گیری از مش‌ها (طنابی که زیر مجرای ادرار کار گذاشته می‌شود ) و بتازگی نیز با استفاده از سلول‌های بنیادین گرفته شده از بافت ماهیچه‌ای فرد صورت می‌گیرد.

موفقیت 70 درصدی روش جراحی

دانشیار اورولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این‌که در نوع خفیف بی‌اختیاری ادراری با استفاده از حجم‌دهنده‌ها لوله گشاد شده مجرای ادرار را تنگ می‌کنند، می‌افزاید: بدین ترتیب ادرار از داخل مجرای ادراری به بیرون نشت نمی‌کند. در جراحی بی‌اختیاری استرسی ادرار نیز به کمک مش، مجرای ادرار آویزان را به سمت بالا می‌کشند و مانع از باز‌شدن مجرای ادرار می‌شوند.

وی با بیان این‌که ورزش کگل در 30 تا 40 درصد موارد در درمان نوع خفیف بی‌اختیاری ادراری موثر است، ادامه می‌دهد: اما این نوع ورزش در نوع متوسط تا شدید این عارضه تأثیر کمتری دارد. البته برای درمان جراحی، بیمار باید با پای خود برای درمان مراجـــعه کند و درصد موفقیت از این طریق65 تا 70 درصد است. البته همه بیماران باید از زمان معاینه تا درمان جراحی دست‌کم به مدت سه ماه ورزش کگل را انجام دهند.

پونه شیرازی ‌/‌ گروه سلامت