وقتی خُلق معده تنگ می‌شود

به بیان دیگر استرس، ناراحتی‌های عصبی و اضطراب، روی سیستم گوارش اثر گذاشته که سبب تحریک سیستم گوارش و اختلال ترشح یکسری هورمون‌ها یا میانجی‌های عصبی میان سیستم مغز، اعصاب و دستگاه گوارش بدن می‌شود که این امر در نهایت، تشدید بیماری‌های معده و روده یا تظاهر مشکلات و بیماری‌های نهفته گوارشی را به دنبال دارد.

البته دکتر ستار جعفری، متخصص گوارش معتقد است استرس، زخم‌معده ایجاد نمی‌کند، ولی اگر شخصی بیماری معده مثل زخم‌معده یا اثنی‌عشر داشته باشد، استرس آن را تشدید می‌کند، اما به خودی خود، عامل ایجاد زخم‌معده یا التهاب روده نیست.

تحقیقات متخصصان نشان داده است هرگونه استرس و اضطرابی می‌تواند سیستم عصبی گوارش را مختل کند که این مساله موجب تشدید زخم‌معده و اثنی‌عشر می‌شود. در واقع زمانی که پزشکان پس از انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های تشخیصی در یافتن علت بروز دردها و اختلالات گوارشی به نتیجه‌ای نمی‌رسند بروز دردهای عصبی در معده و روده را بسیار محتمل می‌بینند.

رد پای اعصاب تحریک‌شده در دستگاه گوارش

دکتر جعفری در گفت‌‌‌و‌گو با جام‌جم با تاکید بر این که تحت تاثیر اختلالات عصبی از استرس گرفته تا اضطراب، ترشح یکسری میانجی‌های عصبی و در واقع هورمون‌ها که رابط بین اعصاب مرکزی و اعضای بدن است، دچار تغییر می‌شود و کارکرد آن عضو را مختل می‌کند. حتی در بحث سندرم روده تحریک‌پذیر (سندروم روده تحریک‌پذیر نوعی اختلال روده‌ای بسیار شایع است که موجب گرفتگی، نفخ، اسهال و یبوست می‌شود)، روده تحت تاثیر این میانجی‌ها قرار می‌گیرد و حرکات آن تندتر یا کندتر از حالت معمول می‌شود که حاصل آن بروز اسهال یا یبوست‌های عصبی است.

این متخصص گوارش تاکید می‌کند: اختلالات روانی همچون اضطراب و استرس‌های محیطی در ایجاد نفخ معده نیز بسیار موثر است. در واقع، افزایش گاز در معده و روده که به ایجاد نفخ منجر می‌شود و به شخص، احساس سنگینی سر دل، تورم و درد در اطراف ناف را می‌دهد، می‌تواند تحت تاثیر عوامل تنش‌زای روحی ایجاد شود.

هر معده دردی عصبی نیست

این درست است که اختلالات عصبی دستگاه گوارش بسیار شایع است، اما این مساله نباید منجر به آن شود هر دردی را در ناحیه شکم، درد عصبی معده تلقی کنیم و از پیگیری و ریشه‌یابی علت اصلی آن غافل شویم.

دکتر جعفری در این باره می‌گوید: هر نوع درد و اختلال در دستگاه گوارش باید بر اساس سن و شرح حال بیمار و در صورت لزوم انجام آزمایشات تشخیصی مورد ارزیابی قرار گیرد تا بر عصبی بودن ریشه آن اطمینان حاصل شود.

البته نباید فراموش کنید استرس و به طور کلی اختلالات روانی به خودی خود زخم معده یا التهاب روده ایجاد نمی‌کند، بلکه سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد که می‌تواند عامل تشدید‌کننده بیماری‌های گوارشی باشد.

این متخصص گوارش تاکید می‌کند: دردهای گوارشی بیشتر در سنین پایین یعنی زیر چهل سال افراد را درگیر می‌کند و شدت آن نیز به حدی نیست که شخص را از شدت درد از خواب بیدار کند. همچنین بر خلاف بیماری‌های جسمی گوارشی علامت‌شان پایدار نیست و پس از مدتی برطرف می‌شود.

از سوی دیگر این نوع دردها طی شرایط اضطرابی یعنی هنگام امتحانات یا طی دوره‌های خاص زندگی و تحت تاثیر اتفاقات یا حوادث ناگوار و ناگهانی بروز پیدا می‌کند. همچنین بروز علائم خطر در دستگاه گوارش چون خستگی، کاهش وزن و اشتها، وجود خون در مدفوع، تهوع و استفراغ شدید و اسهال شدید را نباید ناشی از اختلالات عصبی دانست.

نباید فراموش کرد که عمده‌ترین عوارض گوارشی ناشی از استرس شامل سوزش معده و شدت گرفتن روند بازگشت اسید معده می‌شود. به بیان دیگر، استرس عامل تشدید‌کننده عارضه رفلاکس معده و مری، زخم‌معده، اثنی‌عشر و سندرم کولون تحریک‌پذیر است.

کنترل استرس سخت، اما ممکن

شاید کنترل کامل استرس در زندگی‌های پردغدغه امروزی اصلا ممکن نباشد، اما می‌توان تا حد زیادی عوامل استرس‌زای غیرضروری را از زندگی حذف کرد. بعلاوه متخصصان گوارش می‌توانند با بهره‌گیری از درمان‌های دارویی، حساسیت‌های سیستم اعصاب را نسبت به دستگاه گوارش افرادی که دچار دردهای عصبی معده و روده می‌شوند، کم کنند.

البته توجه به نکات تغذیه‌ای و خودداری از ریزه‌خوری و ممانعت از مصرف مواد غذایی غنی از قند و چربی و فاقد فیبر‌های غذایی نیز می‌تواند در کاهش دردهای عصبی معده موثر باشد.

فراموش نکنید تغذیه سالم و متنوع که حاوی انواع ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن باشد در کنار خواب کافی و منظم و یک برنامه ورزشی و تحرکی سبک، ولی روزانه از عواملی است که باعث کاهش اثرات استرس بر دستگاه گوارشی و دیگر اعضای بدن می‌شود.

پونه شیرازی ‌/‌ گروه سلامت