مناقشه‌های آماری در رسانه‌ها

سفرهای نوروزی و تصادفات

اجازه دهید از مناسبتی که نزدیک است، شروع کنیم. در چند سال گذشته با شروع مسافرت‌های نوروزی، آمارهای عجیبی از میزان مسافرت ایرانیان منتشر می‌شد. این اتفاق بخصوص بعد از آغاز طرح سهمیه‌بندی بنزین تشدید شد و رویکرد دولت وقت این بود که بگوید آن‌طور که برخی می‌گویند، چنین طرحی بر گردشگری و توریسم اثری نخواهد داشت. بعدها مشخص شد آمارهای صد‌میلیونی دولت از میزان مسافرت ایرانیان با دو نکته همراه است. نخست این‌که عبور از یک شهر هم به عنوان نفر شناخته می‌شود (مثلا اگر از تهران به شیراز می‎‍‌‌رفتید در قم، کاشان و اصفهان برای شما یک سفر ثبت می‌شد) و البته واحد سفر هر نفر‌/ ‌شب اقامت بود و از این رو سفر یک خانواده هفت نفره در سه روز به مشهد، 21 سفر محسوب می‌شد.

در همین سفرهای نوروزی و البته طول سال، یکی از آمارهای مورد اختلاف، آمار میزان کشته شدگان تصادفات و سوانح جاده‌ای بوده است. نیروی انتظامی و دولت سعی داشتند و دارند که با انواع تدابیر، میزان تلفات را کم کنند، اما هستند برخی منتقدان که بگویند آمارهای نیروی انتظامی که حکایت از کاهش تلفات دارد با خوشبینی نوشته شده یا این‌که معیار این نیرو متفاوت است چون فوت بر اثر تصادف را در غیر از صحنه تصادف در آمار خود لحاظ نمی‌کند.

آمارهای اقتصادی

به نظر می‌رسد آمارها در پدیده‌های اقتصادی باید شفاف و روشن باشد، اما طی سال‌های اخیر همین آمارها هم محل مناقشه بوده است. بیکاری،‌رشد اقتصادی،‌تورم و حتی آمار یارانه‌بگیران کشور که به گفته مسئولان بیش از جمعیت کشور است، از جمله آمارهایی است که در دولت قبل و کنونی همواره مورد اختلاف بوده است . ‌به باور کارشناسان نبود تعریف مشخص از پدیده‌های اقتصادی، عامل اصلی این اختلاف‌هاست. وقتی به گفته مسئولان دولت دهم، یک ساعت کار در هفته مبنای آمار شاغلان قرار می‌گیرد، طبیعی است ا ین تعریف با استانداردهای جهانی همخوانی نداشته باشد و اختلافات را بیشتر کند.

مناقشه در آمارهای اجتماعی

اما در آمارهای اجتماعی هم جنجال‌های آماری کم نبوده است. حدود دو سال قبل بود که رسانه‌ها به نقل از فرماندهی نیروی انتظامی در خبری عجیب اعلام کردند، 60 درصد تجاوزهای جنسی در ایران علیه مردان است. این آمار هیچ‌وقت مورد تائید یا تکذیب مسئولان نیروی انتظامی قرار نگرفت. از آن طرف، آمار فرار مغزها هم موضوع اختلافی در چند سال اخیر بوده است. آخرین جنجال از این دست وقتی اتفاق افتاد که وزیر علوم گفت سالانه 150 هزار نفر از مغزهای کشور به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند و ادامه داد که این موضوع باعث 150 میلیارد دلار خسارت به کشور می‌شود. در کنار موضوع فرار مغزها برخی موضوعات حاشیه‌ای چون آقازاده‌هایی که در انگلستان تحصیل می‌کنند هم موضوع جنجالی چند سال اخیر بخصوص بعد از تحولات رابطه ایران و انگلیس از سال 1388 بوده است. آمارهای طلاق هم در چند سال اخیر به یک موضوع جنجالی در رسانه‌ها تبدیل شده است. از رشد مطلق طلاق گرفته تا علت‌های آن و البته این‌که آمار در چه بازه سنی بیشتر است و بیشتر در پنج سال اول زندگی مشترک اتفاق می‌افتد. البته ظاهرا روی این آمار اتفاق‌نظر وجود دارد و بیشتر توجه به ریشه‌یابی و البته چاره‌جویی برای آن است.

جنجال‌های بین‌المللی

همیشه هم جنجال‌های خبری مربوط به ایران نیست. همین چند وقت پیش بود که انتشار آماری از توزیع آماری قومیت‌های افغانستان از سوی آکادمی علوم این کشور در یک دایره‌المعارف باعث شد اعتراضاتی در این کشور به این آمار شکل بگیرد. غیر از این جنجال مهم و جدی، بشنوید از فوتبال که وقتی لیونل مسی توانست میزان گل زده یک بازیکن در طول یک سال را بشکند ندایی از فوتبال زامبیا برآمد که این رکورد همچنان در دست مهاجم تیم فوتبال این کشور است، زیرا او بیش از مسی در یک سال گل زده است. نکته جالب این که فیفا در آن هنگام اعلام کرد وارد این مناقشه آماری نخواهد شد.