45 سالگی پایان مادر شدن نیست

اما دیروز غلامعلی افروز، استاد روان‌شناسی و رئیس اندیشکده خانواده، عینکی متفاوت از مردم به صورت زد و چشم‌هایش را شست تا قضیه مجردهای بالای 45 سال را طور دیگری ببیند. افروز نه به واژه پیردختر اعتقاد دارد نه به اصطلاح پیرپسر. او معتقد است سن واقعی آدم‌ها، تلفیقی از سن زیستی، اطلس ژنتیکی، سن روانی و عقلانی و البته سن تقویمی است، در حالی که مردم فقط به سن شناسنامه‌ای استناد می‌کنند و برای هر کس که به چهل سالگی رسید، بویژه برای آن کس که از مرزچهل و پنج سالگی گذشت، نسخه تجرد قطعی می‌پیچند. از دید این استاد روان‌شناسی، زندگی بدون همسر چه برای مردان و چه زنان فقط به این دلیل که سن آنها از 40، 50 یا 60 سال گذشته، مغایر با قاموس هستی است و خالق زوج‌آفرین تائیدش نمی‌کند، اما باورهای کلیشه‌ای که در تار و پود ذهن مردم بافته شده و عده‌ای هنوز حاضر به دست برداشتن از آنها نیستند، مانع ازدواج این افراد می‌شود.

اینها موانع فرهنگی ازدواج است که شاید اگر پای حرف‌های 152 هزار زن و مرد مجرد بالای 49 سال کشور بنشینیم، روی دل آنها نیز سنگینی کند؛ موانعی همچون این باور قدیمی که نباید با پسر همسال یا بزرگ‌تر از خود ازدواج کرد، مردان مجرد بالای 40 سال همه چیز را تجربه کرده‌اند و به درد زندگی نمی‌خورند یا بچه‌ای که پدر و مادر 40 سال به بالا دارد، زنگوله پای تابوت است. اجاق‌کوری، وحشتی است که با وجود پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی هنوز مردم سنتی زیادی را در ایران می‌ترساند. آنها از دست رفتن قدرت باروری را پیامد قطعی بالا رفتن سن می‌دانند و گرچه بخشی از این باور درست است، اما در بیان آن اغراق می‌کنند.

غلامعلی افروز، بی‌سند حرف نمی‌زند وقتی می‌گوید اکنون زنان چهل‌وپنج ساله (و بالاتر) می‌توانند به دور از آسیب‌های گذشته ازدواج کنند و صاحب فرزند شوند. به گفته این روان‌شناس، سلامت زیستی و پویایی حیات دختران چهل ساله امروز همانند دختران بیست ساله 40 تا 50 سال قبل است و روا نیست در مخاطب قرار دادن دختران مجرد 40 سال به بالا که همچنان می‌توانند ازدواجی موفق داشته باشند و صاحب فرزند شوند، از اصطلاحات قدیمی و پوسیده پیردختر استفاده کرد.

علم ِ امروز هم گفته‌های افروز را تائید می‌کند و امیدها را برای تولید مثل در واپسین سال‌های قبل از پنجاه سالگی بالا می‌برد.

صفیه عشوری‌مقدم، متخصص زنان و زایمان نیز این موضوع را تائید و ناامیدی‌های سابق را به امید مبدل می‌کند. او در گفت‌وگو با جام‌جم گرچه توضیح می‌دهد که شانس فرزندآوری به علت کم شدن تخمک‌ها در سنین بالای 45 سال کم است، ولی تکنیک‌های کمک باروری از جمله کمک گرفتن از تخمک‌های اهدایی، باروری زنان در این سنین را بسیار ساده کرده است. البته به گفته این متخصص، هزینه‌های انجام این تکنیک‌ها زیاد است که اگر برای تامین این هزینه‌ها از زوج‌ها حمایت شود، کمتر زوج بالای 45 سال از داشتن فرزند محروم می‌شوند.

باید برای 11 میلیون مجرد برنامه داشت

آدم‌ها برای مجرد ماندن دلایل مخصوص به خود را دارند. بعضی‌ها پیدا نکردن جفت مناسب را دلیل می‌دانند و بعضی‌ها دست تنگی شان را، برخی نیز از مسئولیت‌پذیری می‌ترسند و برخی از محدودیت‌های احتمالی پس از ازدواج. به هر حال تعداد این آدم‌ها در ایران زیاد است و به استناد آمارهای سازمان ثبت احوال، تعدادشان 11 میلیون و 240 هزار نفر.

این تعداد، دختران و پسرانی هستند که تاکنون ازدواج نکرده‌اند و پسرانش بین 20 تا 34 سال دارند و دخترانش از 15 تا 29 سال در کنار این جمعیت، مردان و زنانی هستند که سازمان ثبت احوال به آنها مجرد قطعی می‌گوید. مردان این جمعیت 35 تا 49 سال دارند و تعدادشان 320 هزار نفر است و زنان این جمعیت 30 تا 49 ساله‌اند و جمعیتشان 980 هزار نفر.

اگر این آمارها کنار هم گذاشته شود، مشخص خواهد شد چه تعداد مجرد که هنوز برای ازدواجشان امید وجود دارد، به زندگی تجردی ادامه می‌دهند. باید باور کنیم این افراد، مهره‌های سوخته نیستند که امید ازدواج و فرزندآوری‌شان صفر باشد، بلکه اینها شهروندانی از این کشورند که اگر موقعیت‌های ازدواج برایشان فراهم شود، بخش زیادی از آنها به شوق تاهل، با تجرد خداحافظی می‌کنند. این 11 میلیون مجرد می‌توانند دلواپسی‌های نظام در حوزه جمعیت را نیز از بین ببرند به شرطی که تکه‌های پازل زندگی‌شان با اطمینان از آینده و بهره‌مندی از رفاه اجتماعی و اقتصادی کنار هم چیده شود.

و این ماحصل نشست دیروز اندیشه‌ورزی با موضوع ازدواج در آیینه سن زیستی و روانی و فرزندآوری بعد از چهل و پنج سالگی است که در آن تاکید شد باید به دور از برخی باورهای کلیشه‌ای و نگرش‌های بازدارنده و نامعقول و زدودن موانع فرهنگی و عوامل بازدارنده، راه را برای ازدواج‌های بهنگام و موفق باز کرد.

مریم خباز ‌/‌ گروه جامعه