ورق زدن خاطرات دوست‌داشتنی

نسل‌های مختلف خاطرات مخصوص خودشان را دارند، قصه‌های مشترک، تجربه‌های مشترک، امکانات مشترک و چیزهای ریز و درشتی که می‌تواند یادآور یک نسل و شیوه زندگی‌اش باشد و برنامه یادگاری با ساختار ساده و تصاویر قدیمی، خاطرات نسل‌های مختلف را زنده می‌کند.

برنامه یادگاری حکم یک آلبوم تازه را دارد که در آن عکس‌های قدیمی چیده باشند که با ساختار تازه و متنوع‌اش خاطرات زیادی از گذشته‌های مشترک مردم ایران را یادآوری می‌کند.

برنامه یادگاری براساس ایده‌ای از مدیر شبکه سه شکل گرفت و مهران رسام ساختارش را طراحی کرد و نمایش آن از مهر آغاز و این برنامه در مناسبت‌های ویژه مانند هفته دفاع مقدس یا دهه فجر به صورت ویژه هر شب میزبان مخاطبان شبکه سه شد و در سایر مواقع به صورت هفتگی به مردم ارائه می‌شود. تاکنون بخش اعظمی از تصاویر آرشیوی تلویزیون در این برنامه به نمایش درآمده است؛ تصاویری که به یک موضوع مشترک اختصاص دارد مثلا ممکن است همه آنها درباره گرامافون باشد یا درباره ازدواج.

جذابیت آرشیو

مهران رسام که تهیه‌کنندگی یادگاری را به عهده دارد، درباره شیوه دستیابی به این تصاویر می‌گوید: آرشیو تلویزیون بخش مهمی از این برنامه را شکل می‌دهد. برای هر برنامه متن را به مسئول آرشیو تحویل می‌دهیم و از آنجا که ایشان لطف زیادی به ما دارند، با همکاری یکدیگر فیلم‌های آرشیو را بازبینی و انتخاب می‌کنیم. یادگاری بخش مهمی از موفقیتش را مدیون همکاری صمیمانه مسئولان آرشیو با این برنامه است.

در برنامه یادگاری هر بار یک موضوع انتخاب می‌شود و براساس آن موضوع تصاویر آرشیوی آماده می‌شود؛ بنابراین این احتمال وجود دارد برخی از تصاویر در آرشیو تلویزیون وجود نداشته باشد. رسام در این باره توضیح می‌دهد: گاهی و البته خیلی کم تصاویر مورد نظرمان را از بیرون تهیه می‌کنیم و ممکن است سراغ تولیدکنندگان آثار مورد نظر برویم یا از کسانی که این تصاویر را دارند، خریداری کنیم. در هر صورت تلاش می‌کنیم براساس متن نوشته شده برنامه را تولید کنیم و به خاطر منابع آرشیوی به ساختار برنامه آسیب نزنیم.

در یکی دو سال گذشته یادآوری نمادهای مربوط به گذشته و طرح آنها در قالب فیلم، عکس و کتاب سابقه داشته است، اما یادگاری می‌تواند نمونه‌ای کامل از تصاویر و مباحث نوستالژیک باشد. رسام درباره بازسازی خاطرات قدیمی در قالب یک برنامه تلویزیونی می‌گوید: در دنیا هم چنین برنامه‌هایی ساخته می‌شود که گاهی برنامه‌سازان نگاهی به عمق می‌اندازند و خاطره‌ها را دوباره زنده می‌کنند.

همه ما با خاطراتمان زندگی می‌کنیم، گاهی به آلبوم‌های عکس رجوع می‌کنیم و از مرور گذشته با همه غم‌ها و شادی‌هایش لذت می‌بریم. ممکن است اشک بریزیم یا شاد بشویم و لبخند بزنیم یا مثلا یادی از درگذشتگان بکنیم. برنامه یادگاری دقیقا مانند ورق زدن یک آلبوم خانوادگی است که ما سعی کرده‌ایم همه خاطرات را به صورت مدون و براساس موضوع به مخاطبان ارائه کنیم.

این تهیه‌کننده درباره شیوه انتخاب موضوعات برنامه توضیح می‌دهد: یادگاری یک اتاق فکر در شبکه سه دارد که ازجمله اعضای آن می‌توانم به آقای شریفی، مدیر گروه مسابقات و سرگرمی اشاره کنم. موضوعات برنامه در این اتاق فکر مشخص می‌شود و در دفتر تولید این برنامه هم یک اتاق فکر داریم که آقای آزادان و شاه‌محمدی به من کمک می‌کنند تا همه با هم درباره موضوعات و مضمون برنامه تصمیم بگیریم.

به اعتقاد مهران رسام، یادگاری بیش از هر چیز بهانه‌ای است برای بازخوانی گذشته و تاکنون هم در این باره موفق بوده است. او به پیامک‌های مخاطبان اشاره می‌‌کند که حکایت از همراهی آنها با برنامه دارد.

رفت‌وآمد خانوادگی

مسعود فروتن، کارگردان تلویزیونی باسابقه و کارکشته تلویزیون در برنامه یادگاری به عنوان مجری ظاهر شده است. او متنی را که مسعود شاه‌محمدی نوشته است، می‌خواند. این متن معمولا بسیار صمیمانه است، اما گاهی نقدها و پیام‌هایی دارد و زندگی امروز ما را با دهه‌ 60 و قبل و بعد از آن مقایسه می‌کند. فروتن درباره احساسش به این متن و نحوه اجرای آن می‌گوید: فکر می‌کنم مخاطب با دیدن اجرای من می‌فهمد که مشکلی با حرف‌ها و پیام‌های متن ندارم. من نوشته‌های آقای شاه‌محمدی را دوست دارم و ایشان هم سعی می‌کند نظرات و ادبیات من را در نوشتن مدنظر داشته باشد تا آنجا که خیلی‌ها تصور می‌کنند این حرف‌ها، حرف‌های خود من است. ایشان طوری می‌نویسد که انگار کلام متعلق به من است.

فروتن درباره خواندن متن از روی نوشته هنگام اجرای برنامه توضیح می‌دهد: من همیشه یکی دو بار متن را می‌خوانم و سعی می‌کنم آن را بفهمم و همین باعث می‌شود تا حدودی آن را حفظ کنم، اما همچنان به کاغذی که روبه‌روی من است تاکید می‌کنم برای این که می‌خواهم از چارچوب نوشته خارج نشوم.

فروتن دستی به قلم دارد و به نظر می‌رسد مسعود شاه‌‌محمدی با در نظر داشتن شیوه نگارش او متن‌های برنامه یادگاری را می‌نویسد. این مجری ـ کارشناس که حس نویسنده به اثر را خوب درک می‌کند، درباره نحوه برخورد با متن می‌گوید: اگر از چارچوب نوشته خارج بشوم ممکن است چیزهایی بگویم که خاص نویسنده نباشد. من معتقدم نویسنده به چیزی که نوشته اشراف کامل دارد و اگر بر ادای یک کلمه اصرار داشته باشد، حتما حق با اوست. من همه دانش و توانم را به خدمت متن می‌گیرم و نویسنده هم سعی می‌کند بر اساس ادبیات من متن را بنویسد و کاملا با هم راحت هستیم.

او که بسیار تلاش دارد به متن وفادار باشد درباره مشکلات احتمالی با متن برنامه می‌گوید: نویسنده و کارگردان در کنار من هستند و اگر احیانا نباشند تلفنی از ایشان می‌پرسم و شخصا چیزی را عوض نمی‌کنم چون نویسنده فکر کرده و متن را نوشته و من حق ندارم فکر او را عوض کنم مگرخودش اجازه بدهد.

فروتن از حضور در برنامه یادگاری به عنوان یک مجری ـ کارشناس خوشحال است؛ صرفا نه به این دلیل که برنامه موفق بوده بلکه از آن جهت که می‌تواند مهمان‌خانه‌های مردم باشد و مردم را به خانه‌اش دعوت کند چون برنامه یادگاری در خانه فروتن تصویربرداری می‌شود و او در این باره می‌گوید: زمانی که قرار بود آنونس معرفی برنامه ساخته شود از من خواسته شد یک جمله بگویم؛ آن زمان احتمالا تصمیم این بود که در دفتر آقای رسام دکوری برای ضبط برنامه نصب شود. من برای تسریع کار، گفتم آنونس در خانه من تصویربرداری شود و این تصاویر، هم مورد تائید آقای رسام و هم مدیر گروه اجتماعی شبکه سه قرار گرفت، همین شد که از من بخواهند برنامه در خانه من تصویربرداری شود. من هم قبول کردم و قرار شد با کمترین افراد، برنامه را ضبط کنیم که دست و بال‌مان بسته نشود.

این مجری احساسش را این طور تشریح می‌کند: وقتی برنامه در خانه من ضبط می‌شود، راحت‌تر می‌توانم کار کنم، برنامه را اجرا کنم و حرف بزنم. نه‌تنها خودم حس خوبی دارم بلکه فکر می‌کنم مردم هم حس خوبی داشته باشند، چون راحتی و صمیمیت از طریق تصویر منتقل می‌شود و این یکی از شانس‌های برنامه است. حس می‌کنم با این کار من و مخاطبان به خانه هم رفت و آمد داریم و در واقع بیننده‌های برنامه به خانه من می‌آیند و من هم سعی می‌کنم میزبان خوبی باشم، مودب، خوشپوش و مهربان.

مسعود فروتن تقریبا 40 سال است با تلویزیون همکاری می‌کند و خاطرات زیادی دارد و یک کارگردان با تجربه است. او درباره مشارکتش در این برنامه به عنوان کارگردان تلویزیونی می‌گوید: معتقدم هر کسی باید کار خودش را درست انجام بدهد و به همین دلیل حتی نگاه نمی‌کنم که چه تصویری از من گرفته شده، چون زمانی که خودم کار می‌کردم دوست نداشتم تصویری را که ضبط کرده‌ام کسی بازبینی کند یا در مورد نوع تدوین من نظر بدهد. حالا هم این حق را برای دیگران قائل هستم.

وی تشریح می‌کند: من با گروهی کار می‌کنم که صدابردار، تصویربردار، کارگردان، مونتور و تهیه‌کننده دارد. هر کسی کار خودش را انجام می‌دهد و من به عنوان یک مجری ـ کارشناس، سعی می‌کنم کار خودم را به بهترین نحو انجام بدهم. نگاه نمی‌کنم چه اندازه نما از من گرفته شده، درشت است، ریز است، لانگ‌شات است یا... گاهی وقت‌ها برنامه را بعد از تدوین می‌بینم. معتقدم نباید در کار همدیگر دخالت کنیم مگر این که از من بخواهند که در این صورت نظرم را می‌گویم.

فروتن درباره موفقیت برنامه می‌گوید: یادگاری یک برنامه ساده است؛ یک مجری و تعدادی تصاویر که نشان می‌دهد یک اثر ساده می‌تواند تاثیرگذار باشد. من به عنوان مجری، برنامه را بر اساس سادگی‌اش، ساده اجرا می‌کنم. این برنامه تنوع تصویری زیادی دارد. برنامه‌ای که حدود 50 دقیقه زمان دارد و چیزی حدود 30 پلاتو را به نمایش می‌گذارد و مانع خستگی مخاطب می‌شود. از این منظر می‌توان یادگاری را با «رادیو هفت» مقایسه کرد که هر دو برنامه از متن و تصاویری تشکیل شده که مخاطب کنجکاو است بداند قرار است در هر برنامه چه چیزی ببیند. خوشحالم که این برنامه مورد توجه قرار گرفته است.

او درباره واکنش‌های مردم به این برنامه می‌گوید: گاهی در خیابان از داخل یک ماشین، کسی فریاد می‌زند سلام آقای یادگاری! چند وقت پیش می‌خواستم از خیابان رد شوم ناگهان یک تاکسی بوق‌زنان و چراغ‌زنان به سمتم آمد! جا خوردم اما بعد متوجه شدم سرنشینان تاکسی مرا شناخته‌اند و می‌خواهند برایم دست تکان بدهند!

من اینها را به خودم نمی‌گیرم چون من معرف برنامه هستم و مردم با دیدن من یاد برنامه می‌افتند و عکس‌العمل نشان می‌دهند.

آذر مهاجر / گروه رادیو و تلویزیون