اوجگیری ‌جنبش ‌مردمی‌ به ‌روایت اسناد ساواک

در اواخر شهریور 57 زلزله شدیدی در خراسان روی داد و هزاران نفر کشته و زخمی بر جای گذاشت. مردم و روحانیت که به رژیم هیچ اعتمادی نداشتند، بر آن شدند تا کمک‌های مردمی را خود، راسا در مناطق توزیع کنند لذا آیت‌الله العظمی گلپایگانیره فرزند خویش مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین سید جواد گلپایگانی را برای کمک به آسیب‌دیدگان و توزیع کمک‌های مردمی به منطقه اعزام کرد که در مسیر بازگشت خودرو حامل فرزند برومند آیت‌الله دچار سانحه شد و ایشان جان باختند. در این حال،شریف امامی نخست‌وزیر پیام تسلیتی برای آیت‌الله فرستاد و مرحوم آیت‌الله گلپایگانی در پاسخ او به شکلی بسیار قاطع به ظلم و جنایات رژیم اعتراض کرده و افزود: «از خطراتی که... فرزندان اسلام و تشیع را تهدید می‌کند به مراتب بیشتر از سوگ فرزندم متاسفم.»

جالب آن‌که آیت‌الله در این تلگرام، شریف امامی را با عنوان نخست‌وزیر خطاب ننموده و از پیام تسلیت وی نیز که به منظور عوام‌فریبی صادر شده بود هیچ تشکری نکرده است. (سند شماره2)

سند شماره 3 نیز مبین آن است که ارتش خود را فرزند مردم می‌دانست و می‌کوشید به هر نحو ممکن در برابر جنایات این رژیم مقاومت کند.

گزارش ساواک از یک جلسه حزب ایران موضوع سند شماره 4 می‌باشد. در این جلسه که روز 7/10 برگزار شده است اعضا و از جمله شاپور بختیار بر دو نکته مهم تاکید می‌کنند اول: تایید موافقت‌نامه سنجابی و امام (مبنی بر غیرقانونی بودن رژیم سلطنتی و ادامه مبارزه با سرنگونی پهلوی) و دوم: احتراز از گروه‌بندی و تکروی. نکته جالب توجه آن است که منابع خبری اعلام کردند‌ بختیار در همان روز با شاه ملاقات کرده و آمادگی خود را برای تصدی پست نخست‌وزیری به او اعلام داشته است.

پس از این خیانت بختیار، جبهه ملی او را اخراج کرد (سند شماره 5) و به دنبال آن سیل اعلامیه و تظاهرات و شعارهای گوناگون علیه بختیار همه ایران انقلابی را فرا گرفت که بخشی از یک اعلامیه مفصل علیه بختیار موضوع سند شماره 6 است.

سند شماره 1

وحشت روز افزون

گارد شاهنشاهی ضد اطلاعات «شعبه 3»

موضوع: کدهای تلفنی

پیرو شماره 5081512 ک 7/12/2535 =[1355]

به منظور رعایت اصول حفاظت در مکالمات تلفنی بین گارد شاهنشاهی، یگان‌ها و سازمان‌های ذی‌نفع درباره خاندان جلیل سلطنت، استدعا می‌شود مقرر فرمایید از تاریخ 15/1/2537 =[1357]تا اطلاع ثانوی در مکالمات تلفنی به جای ذکر عناوین خاندان جلیل سلطنت از کدهای مشروحه زیر استفاده نمایند.

اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران «فریدون»

علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران «مریم»

والاحضرت همایون ولایتعهد ایران «رامین»

والاحضرت شاهدخت فرحناز پهلوی «بنفشه»

والاحضرت شاهپور علیرضا پهلوی «جمشید»

والاحضرت شاهدخت لیلا پهلوی «سپیده»

فرمانده گارد شاهنشاهی، سپهبد بدره‌ای

سند شماره 2

پاسخ قاطع به شریف امامی

بسمه‌تعالی

جناب آقای مهندس شریف‌امامی - تهران

تلگرام تسلیت واصل [گردید] تسلی خاطر اینجانب وقتی فراهم می‌شود که مصائب وارده بر اسلام و قرآن مجید که قلب مبارک حضرت ولی‌عصر ارواح‌العالمین له‌الفداء را جریحه‌دار ساخته، جبران و نظام کامل اسلامی در مملکت برقرار گردد.

از خطراتی که به واسطه وضع غیراسلامی آموزش و پرورش و مدارس مختلط و نشریات و مطبوعات گمراه‌کننده و تلقینات و تبلیغات الحادی و سپاه دانش دختران، و پلیس و افسر زن، و امور دیگر که شرف و حیثیت و عفت اجتماع را لکه‌دار نموده و فرزندان عزیز اسلام و تشیع را تهدید می‌کند ، به مراتب بیشتر از مرگ فرزندم متاسف می‌باشم. خداوند متعال همگان را به آنچه خیر و صلاح و ترقی و آزادی و استقلال جامعه مسلمان در آن است، هدایت فرماید.

گلپایگانی

23 / شوال المکرم/ 98

4/7/1357

سند شماره 3

ارتش فدای ملت

گزارش خبر

موضوع: وضعیت خانواده سیدعبدالحسین دستغیب

بانوی ناشناسی ضمن تماس با همسر دستغیب اظهار داشت: من از یک خانواده ارتشی هستم و می‌خواهم مطالبی را با شما در میان بگذارم و آن هم مربوط به کار شوهرم می‌باشد.

بانوی ناشناس افزود : شوهر من ضد رژیم بوده و دوست ندارد در این لباس خدمت نماید، چون ایشان طرفدار خمینی است. در پاسخ مشارالیها، همسر دستغیب گفت: در صورتی که ضرری متوجه شوهر شما نشود، می‌تواند خود را از ارتش اخراج نماید؛ در غیر این صورت، خیر.

سپس بانوی موصوف افزود به علت فعالیت‌هایی که شوهرش داشته است از طریق مسوولان ، زیر نظر بوده و من هم به همین خاطر مدارک و وسائلی را که در منزل خودمان داشته‌ایم بیرون برده‌ایم زیرا مقامات ارتشی قصد داشتند منزل ما را تفتیش کنند.

بانوی مزبور اضافه نموده ، شوهر او یک اعلامیه‌ای مربوط به خمینی را در سر صبحگاهی خوانده و از این جهت سخت تحت نظر است و نمی‌دانیم چه کار کنیم؟ در پاسخ وی همسر دستغیب به نامبرده گفت: شما هم مثل همه با مردم همکاری کنید و ضروری نیست که از ارتش بیاید بیرون.

در پایان همسر دستغیب به بانوی فوق گفت: به شوهرت ابلاغ نمایید که خودش بیاید پهلوی آقای دستغیب.

نظریه شنبه: نظری ندارد.

نظریه یکشنبه : 1 مفاد خبر صحت دارد 2 ضرورت دارد به منظور شناسایی این قبیل افراد، مفاد خبر به فرمانداری نظامی و سایر ضد اطلاعات‌های وابسته به یگان‌های مستقر در شیراز منعکس گردد.

نظریه چهارشنبه. نظریه یکشنبه مورد تایید است اصلح است در صورت تصویب1

1 - صفحه دوم این سند به دست نیامد.

سند شماره 4

تایید توافق سنجابی با امام

گزارش خبر

موضوع: جلسه اعضای حزب ایران

در ساعت 00/16 مورخ 7/10/57 جلسه‌ای با شرکت شخصیت ها و افراد فعال حزب ایران در منزل دکتر شاپور بختیار تشکیل گردید . افراد شناخته شده عبارتند از: مهندس بیاتی، دکتر بختیار، مهندس موحد، مهندس ایزدی، دکتر شایگان، ابوالفضل قاسمی، عزالدین کاظمی، عباس محمودی، عبدالحسین ثنایی، شریفی، مهربان.

ابتدا دکتر کریم سنجابی درباره وحدت حزب ایراد مطالبی ایراد نمود و سپس آقای شریفی برای شهیدان حزب اعلام سکوت نمود (منظور افرادی از حزب که در سال 1332 کشته شده بودند) و بعد ابوالفضل قاسمی قطعنامه حزب را در پنج ماده به شرح زیر اعلام نمود.

1-‌ تایید موافقت‌نامه سنجابی به خمینی 2- تجلیل از دکتر محمد مصدق 3- مبارزه با هرگونه استعمار 4- احتراز از گروه‌بندی و تک روی 5- هیئت اجراییه مامور اجرایی این اصول است که افراد شرکت‌کننده با دست زدن آن را تایید کردند و دکتر بختیار، مهندس بیاتی و دکتر شایگان نیز با آن اصل موافقت و قرار شد قطعنامه با اصلاحاتی منتشر شود؛ و سه نفر به عنوان دادگاه حزب ایران انتخاب شدند و به نام‌های احدی مطلبی، حاج علائی، وظیفه آنها رسیدگی به وضع کسانی - که تا به حال انحرافات سیاسی و مالی پیدا کرده‌اند- می‌باشد. جلسه مذکور در ساعت 1900 خاتمه یافت. افراد شرکت‌کننده در حدود 100 نفر بودند.

نظریه شنبه: نظری ندارد. نظریه یکشنبه: شنبه در جلسه مذکور شرکت داشته و با توجه به دسترسی وی، صحت خبر مورد تایید است.

نظریه سه‌شنبه: نظریه یکشنبه مورد تایید است. 6/5

نظریه چهارشنبه: نظریه سه‌شنبه مورد تایید است.ضمنا مراتب، تلفنگرامی به استحضار رسیده است. آرزو

سند شماره 5

اخراج بختیار از جبهه ملی

در گزارش زیر مشاهده می شود که شاپور بختیار در حالی در رایزنی‌های درون‌گروهی حزب ایران و جبهه ملی شرکت می کند که چندین منبع نوشتند امروز (7/10/57) بختیار با محمدرضا پهلوی ملاقات کرد و درباره تشکیل دولت و به عهده گرفتن سمت نخست‌وزیری به او پاسخ مثبت داد.

احراز این پست توسط غلامحسین صدیقی به دلیل درخواست وقت بیشتری برای بررسی موضوع و انتخاب دولتمردان منتفی شده بود ( برای آگاهی بیشتر، ر.ک: از طاووس تا فرح، ص 401 تا 403.)

اطلاعیه

طبق گزارش‌های رسیده آقای دکتر شاپور بختیار عضو جبهه ملی ایران بدون رعایت انضباط سازمانی ماموریت تشکیل دولت را پذیرفته‌اند.

جبهه ملی ایران بدان سان که اعلام داشته است: «نمی‌تواند با وجود نظام سلطنتی غیرقانونی، با هیچ ترکیب حکومتی موافقت نماید.»

شورای مرکزی جبهه ضمن تقبیح شدید اقدام آقای دکتر شاپور بختیار به آگاهی همگان می‌رساند که در این شرایط، تشکیل دولت از طرف ایشان به هیچ روی با مصوبات آرمانی و سازمانی جبهه ملی ایران سازگاری ندارد و به همین دلیل از عضویت جبهه ملی ایران برکنار می‌شود.

شنبه نهم دی‌ماه 1357

شورای مرکزی جبهه ملی ایران

سند شماره 6

ملت علیه شاپور

- شاپور بختیار که به همکاران قدیمش نارو می‌زند حتما به مستضعفین محروم و تحت ستم نارو خواهد زد.

- شاپوری که به دوستانش دروغ گفت حتما به مردم هم دروغ خواهد گفت.

- مردم نشان دادند که شاه و شاهپور نمی‌خواهند بلکه مردم‌پور و فرزند خلق می‌خواهند.

- شاپور هرچه زودتر استعفا کن هنوز ممکن است در دامان خلق جایی برایت پیدا شود.

- شاپور از داخل و ناو هواپیمابر آمریکا از خلیج ، دو وجه یک ماموریت هستند.

- شاپور چرا به همکاران قدیمی‌ات نارو زدی.

- شاپور خود را به ابتذال نکش و تا حد شریف امامی و امینی سقوط نکن.

- شاپور تو خود مشت‌های گره‌کرده میلیون‌ها مردم را روز تاسوعا و عاشورا دیدی چرا به اراده خلق پشت پا زدی چرا از پشت خنجر می‌زنی.

- شاپور تو مجری توطئه‌ای هستی که تضاد خلق و سلطنت را می‌خواهد به تضادهای درون خلق انتقال دهد این کار را نکن.

به کوشش فرزانه بابایی