سروش صحت: شوخی‌نویسی برای خانم‌ها دشوار است

سروش صحت برای تلویزیون آثار متعددی نوشته، کارگردانی و بازی کرده است، اما از برآیند کارهای او می‌توان گفت اصولا در میان بازیگران طنز جایی ندارد. گرچه در فیلم‌هایی چون نان و عشق و موتور هزار و پوپک و مش‌ماشالله و سریال‌های مرد هزار چهره، گاوصندوق و زیرزمین بازی کرده، اما معمولا در نقش‌های جدی بهتر ظاهر شده یا به عبارتی بیش از آن که کمدین باشد، بازیگری است که تجربه حضور در موقعیت‌های کمدی را دارد. اما صحت در زمینه نویسندگی و کارگردانی آثار کمدی به جایگاهی خاص در تلویزیون دست پیدا کرده و از آن دست کارگردان‌هایی است که مردم آثارش را دوست دارند و منتظر تولید آثار جدید او هستند. تجربه نویسندگی در سریال‌هایی چون شب‌های برره، زیرآسمان شهر، جایزه بزرگ، باغ مظفر، ترش و شیرین و پژمان به همراه کارگردانی آثاری مانند ساختمان پزشکان و پژمان تجربیات متفاوتی درباره نویسندگی موقعیت‌های طنز و کمدی برای خانم‌ها و کارگردانی این موقعیت‌ها برای صحت به دنبال داشته است. با او در این باره گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌‌خوانید.

با تجربیاتی که در زمینه نویسندگی و کارگردانی آثار طنز دارید، فکر می‌کنید چرا نقش خانم‌ها در این آثار کمتر است؟ بازیگران زن معتقدند دستشان برای بازی در نقش‌های کمدی و طنز بسته است! آیا این محدودیت‌ها از سوی نویسندگان و کارگردان‌ها اعمال می‌شود؟

من در طول سال‌هایی که مشغول نوشتن و کارگردانی آثار طنز هستم، ذهنم این طور تربیت شده که برخی ملاحظات را درباره نقش خانم‌ها در نظر داشته باشم؛ شاید من خودم را محدود نکنم، اما ناخودآگاه حواسم هست که برای خانم‌ها با دقت بیشتری شوخی طراحی کنم. براساس همین ذهنیت معتقدم نوشتن موقعیت‌های طنز برای آقایان خیلی راحت‌تر از شوخی نوشتن برای خانم‌هاست. به نظرم آقایان را می‌توان در آثار طنز در موقعیت‌هایی قرار داد که خیلی وقت‌ها نمی‌شود خانم‌ها را در آن موقعیت‌ها قرار داد یا بهتر است این کار را نکنیم. البته شاید این مساله به دلیل شیوه‌ای باشد که طی این سال‌ها ملکه ذهن من شده است؛ چون من اصلا به این نکته فکر نکرده‌ام و نمی‌کنم بلکه صرفا به‌صورت عادت به آن عمل می‌کنم.

چقدر از این ذهنیت واقعی است؟ ممکن است بخشی از محدودیت‌هایی که درباره نقش‌ بازیگران زن خانم برای خودتان قائل می‌شوید زاییده ذهن شما بود، سند بیرونی نداشته باشد.

به قول شما ممکن است همه‌اش واقعی نباشد، اما من در طول فعالیتم از روی عادت این گونه عمل کرده‌ام. البته در طراحی و پرداخت شخصیت برای آثار طنز، تفاوتی بین شخصیت‌های خانم و آقا وجود ندارد و هر دو باید خوب طراحی و پرداخت شود، اما در مورد ایجاد طنز و شوخی، این شرایط متفاوت است، من چه هنگام نوشتن و چه در کارگردانی راحت‌ترم که برای آقایان شوخی بنویسم یا کارگردانی کنم.

در مورد خانم‌ها محدودیت‌ها بیشتر به حرف و اخلاقیات در جامعه ما مربوط است یا سختگیری بازیگرهای خانم برای ایفای نقش‌های طنز یا احیانا ممکن است موقعیت‌های کمیکی که خانم‌ها ایجاد می‌کنند، جذاب و طنزآمیز از کار در نیاید؟

من واقعا نمی‌دانم محدودیت‌هایی که احساس می‌کنم، فقط به عادت‌های ذهنی من مربوط است یا به عوامل بیرونی. این مساله آن‌قدر برای من درونی شده که اصلا به آن فکر نمی‌کنم فقط در عمل می‌بینم که نوشتن شوخی برای آقایان راحت‌تر از خانم‌هاست.

در تجربه‌های شما به عنوان کارگردان این اتفاق رخ داده که بازیگر خانمی نخواهد یک موقعیت کمیک یا رفتار طنز را اجرا کند؟

نه چنین تجربه‌ای نداشتم، اما مواردی در کارنامه‌ کاری من هست که حرف‌هایم را درباره نقش خانم‌ها در آثار طنز و موقعیت‌های کمیک نقض می‌کند؛ مثلا خانم شیرزاد در سریال ساختمان پزشکان ازجمله مواردی بود که ما براحتی برای یک خانم شوخی نوشتیم، براحتی شوخی‌ها را اجرا کردیم و خانم دهقان هم بخوبی از پس اجرای شوخی‌ها برآمد و مخاطب هم با این نقش ارتباط برقرار کرد و آن را پذیرفت.

از مثال نقض شما می‌توان این طور نتیجه گرفت که شوخی نوشتن برای خانم‌ها نیاز به شخصیت‌پردازی جدی‌تر و قوی‌تری در مقایسه به نقش‌های دیگر دارد؟

حق با شماست. برای این کار نه‌تنها نیاز به شخصیت‌پردازی دقیق‌تر داریم، بلکه باید موقعیت‌های متنوع‌ و دقیق‌تری ایجاد کرد که از جذابیت کافی برخوردار باشد چون هر موقعیتی را نمی‌توان در یک سریال تلویزیونی برای یک خانم ایجاد کرد و توقع داشت بازیگران خانم هم هر موقعیت کمدی یا طنزی را اجرا کنند.

می‌توانم به این نتیجه برسم که شوخی نوشتن برای خانم‌ها نیازمند دقت، شخصیت‌پردازی خلاقانه‌تر و جدی‌تری است و به همین دلیل کار شما در این باره سخت‌تر می‌شود!

بله. الان که به این موضوع فکر می‌کنم، می‌بینم درست می‌گویید. در شرایط مساوی شوخی نوشتن برای خانم‌ها سخت‌تر از شوخی نوشتن برای آقایان است؛ چون به هر حال موازین و مواردی وجود دارد. که باید آنها را رعایت کرد.

فکر می‌کنید شخصیت‌پردازی خلاقانه و جدی‌تر برای پررنگ‌تر شدن حضور خانم‌ها در سریال‌های طنز کافی است؟

به نظرم هم باید شخصیت‌پردازی قوی‌تری داشته باشیم و هم نقش فعال خانم‌ها را در قصه‌ بیشتر کنیم، یعنی شخصیت‌های خانم در قصه حضور کنشگر داشته باشند و در روند و پیشبرد ماجراها سهم جدی‌تری به آنها واگذار شود.

فکر می‌کنید تغییر دیدگاه مردم نسبت به آثار طنز چقدر می‌تواند به پررنگ‌تر شدن حضور خانم‌ها منجر شود؟

نمی‌دانم. این پرسش شما نیازمند تخصص‌هایی مانند مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی است که من ندارم و نمی‌توانم درموردش نظر بدهم.

آذر مهاجر / گروه رادیو و تلویزیون