بی نظیر بوتو ترور شد

به گزارش جام جم آنلاین، بی نظیربوتو در تاریخ 21 ژوئن 1953 در کراچی در یک خانواده تحصیلکرده متولد شد. وی دختر ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر اسبق پاکستان بود. بی‌نظیر بوتو دوران تحصیل خود را در دانشگاه کراچی و راولپندی گذراند و در سال 1969 وارد دانشگاه هاروارد آمریکا شد.

همچنین بی‌نظیر بوتو از سال 1973 در دانشگاه آکسفورد در رشته‌های حقوق و اقتصاد تحصیل کرد. پس از آن بود که بوتو به فکر فعالیت‌های سیاسی افتاد و تصمیم گرفت به پاکستان بازگردد و فعالیت های سیاسی‌اش را از حزب مردم آغاز کند.

ذوالفقار علی بوتو، نخست وزیر سابق پاکستان و بنیانگذار حزب مردم پاکستان در سال 1979 پس از کودتای نظامی ژنرال ضیاء الحق به دستور او و به حکم دادگاه عالی پاکستان به اتهام واهی قتل یک مخالف سیاسی اعدام شد.

حزب مردم پاکستان یک حزب سوسیال دموکرات با گرایش چپ میانه است و بی‌نظیر بوتو در سال 1982 و در سن 29 سالگی رهبر این حزب شد.

وی نخستین زن پاکستانی بود که رهبری یک حزب سیاسی مهم را برعهده می‌گرفت. وی پس از آنکه سال 1988 به نخست وزیری رسید اقدامات متعددی برای ارتقای اقتصاد و امنیت ملی پاکستان انجام داد و سیاست‌های سرمایه‌داری اجتماعی را برای توسعه صنعتی و رشد اقتصادی پاکستان به اجرا درآورد.

بی‌نظیر بوتو طی فعالیت های سیاسی‌اش با خطرات بسیاری روبرو شد به طوری که به دلیل مخالفت با حکومت نظامی ژنرال ضیاء الحق، رییس‌جمهور وقت پاکستان بازداشت و به حبس خانگی محکوم شد. پس از آن ضیاء الحق، بوتو را به انگلستان تبعید کرد و دو سال بعد در 10 آوریل 1986 بوتو به پاکستان بازگشت.

بی‌نظیر بوتو دو بار در سال های 1988 تا 1990 و 1993 تا 1996 سمت نخست وزیری پاکستان را بر عهده داشت؛ اما به علت فساد مالی از سمتش برکنار شد.

وی در سال 1995 از کودتای نافرجام علیه دولتش زنده ماند و پس از آن لحن محکم وی علیه رقیبان سیاسی داخلی و همچنین دولت هند، سبب شد که لقب "بانوی آهنین پاکستان" را کسب کند.

بوتو و شوهرش (آصف علی زرداری) بارها توسط دادگاه‌ها و دولت‌های پاکستان و کشورهای مختلف به فساد مالی متهم و با حکم دادگستری پاکستان به زندان محکوم شدند. اثبات این اتهامات باعث شد که بی‌نظیر بوتو در سال 1996 از مقام خود برکنار شود.

بوتو پس از این که هشت سال در تبعید به سر برد، در 18 اکتبر 2007 به پاکستان بازگشت. بی نظیر قصد داشت با شرکت در مبارزات انتخاباتی برای سومین بار به مقام نخست وزیری پاکستان انتخاب شود.

وی دوران تبعید خود را در انگلستان و دبی گذراند. بوتو در همان ساعات اولیه‌ ورودش به پاکستان و در کراچی مورد حمله تروریستی قرار گرفت اما به خود وی آسیبی نرسید. طی این حمله که کاروان حامل بوتو را هدف قرار داده بود، 135 تن کشته و 320 تن دیگر زخمی شدند.

سرانجام پس از چندین رشته ترور ناموفق، بی‌نظیر بوتو در تاریخ 27 دسامبر 2007 در یک حمله تروریستی انتحاری در شهر راولپندی در استان پنجاب به قتل رسید. با پایان یافتن سخنرانی انتخاباتی بوتو در این شهر، وی همراه با اطرافیان و محافظانش سوار بر اتومبیلی قصد ترک محل سخنرانی را داشت که این بمب‌گذار انتحاری خود را در نزدیک اتومبیل حامل بوتو منفجر کرد. در عین، فرد یا افراد مسلحی هم به سوی کاروان حامل او آتش گشودند. پس از آن بوتو به بیمارستان دولتی راولپندی منتقل شد و جان سپرد.

علت اصلی مرگ بی‌نظیر بوتو گلوله‌هایی که قبل از انفجار بمب به گردن و قفسه سینه وی اصابت کرده بود، اعلام شد. اما مقامات بیمارستان پس از آن اعلام کردند که مرگ بوتو در اثر برخورد جسم سخت با سر وی روی داده است.

در پی ترور بی‌نظیر بوتو، دولت پاکستان طالبان و القاعده را مسئول این عملیات دانست و اعلام شد فردی به نام کرامت‌الله بلال از اعضای القاعده این ترور را انجام داده است. اما القاعده اعلام کرد که در ترور بوتو نقشی نداشته است.

بی‌نظیر بوتو پس از مرگش طی خاکسپاری در ایالت سند پاکستان در روستای کرهی خدابخش کنار محل دفن پدر و دو برادر خود به خاک سپرده شد. انتشار خبر ترور بی‌نظیر بوتو باعث بهت و حیرت بسیاری در سراسر جهان شد اما گویا این خبری بود که همگان انتظار آن را داشتند. از زمان بازگشت بی‌نظیر بوتو از تبعید به پاکستان مدت زیادی نمی‌گذشت اما در این مدت کوتاه، سه سوء قصد علیه او انجام گرفت که آخری در نهایت باعث قتل وی شد.

بوتو در پاکستان از نفوذ و قدرت بسیاری در میان جریانات سیاسی برخوردار بود و این موضوعی است که می‌تواند به روشن شدن دلایل ترور وی کمک کند. بی‌نظیر بوتو برای پاکستان برنامه‌ای درازمدت در سرداشت و گام به گام به دنبال اجرای آن بود. اگرچه گفته شده که ورود بوتو به پاکستان طی هماهنگی با پرویز مشرف انجام شد، اما وقایع نشان داد که راه این دو از هم جدا بوده و اختلافاتی نیز با یکدیگر داشته‌اند.

به نظر می‌رسد پرسیدن این سوال که عامل ترور بی‌نظیر بوتو چه کسی است پرسش درستی نباشد؛ گرچه در نهایت نیروی مشخصی در این کار دست داشته است. می‌توان دراین باره که القاعده یا سازمان اطلاعات ملی ارتش پاکستان و یا حتی پرویز مشرف در قتل بوتو دست داشته اند، گمانه‌زنی‌هایی را مطرح کرد؛ اما این نوع گمانه‌زنی‌ها بیشتر حرکت در راستای یک سویه نگری است تا درک صحیح واقعیت‌های پاکستان.

پیچیدگی‌ قتل بی‌نظیر بوتو را می‌توان از این زاویه هم دید که وی قربانی روندی بود که خودش آن را ایجاد کرده بود. در دوران نخست وزیری بی‌نظیر بوتو، ارتش پاکستان با حمایت از طالبان، به قدرت یافتن خشونت مذهبی در افغانستان کمک کرد. خشونتی که به اسم مذهب، توسط طالبان به وجود آمد و کم‌کم در خود پاکستان هم رشد یافت.

نکته دیگری که در پس زمینه ترور بی‌نظیر بوتو وجود دارد، این موضوع است که واقعا مجامع بین‌المللی درباره‌ اوضاع سیاسی پاکستان و اینکه این اوضاع چه نقشی در ترور نخست وزیر فقید پاکستان داشته است،چه اطلاعاتی دارند؟

تفسیر سیاسی اوضاع پاکستان حتی برای کارشناسان برجسته سیاسی و امور بین‌الملل امری مشکل محسوب می‌شود. در هیچ جای دنیا به اندازه پاکستان اوضاع سیاسی پچییده نیست. گروه‌های مذهبی، نظامی، سکولار، سیاستمداران و بنیاد‌گراها هرکدام یک قدرت تعیین کننده در پاکستان به حساب می‌آیند و هرچند سال یک بار اتحاد تعدادی از آنها با یکدیگر یا اختلافاتشان، بازی سیاست در پاکستان را دستخوش دگرگونی می‌کند.

بی‌نظیر بوتو در راستای احیای دموکراسی، ‌مبارزه با واپس‌گرایی و تقویت جنبش فمینیستی گام برداشت و شاید یکی از علل ترور وی اقداماتش در این سه زمینه بوده است. نخست وزیر فقید پاکستان که یک عنصر لیبرال دموکرات بود، تاحدودی توانست با اهدای جان خود فضای باز سیاسی پاکستان را به نوآوری دعوت کند.

به دنبال ترور بی نظیر بوتو، بی ثباتی در پاکستان تشدید شد و تظاهرات سراسر این کشور را فرا گرفت. از جمله تحولات مهم پس از ترور بوتو می توان به انتخاب فهمیده میرزا به عنوان رییس مجلس، یوسف رضا گیلانی به عنوان نخست‌وزیر، استعفای مشرف از ریاست ارتش و سپس از ریاست جمهوری و انتخاب آصف علی زرداری همسر بوتو به عنوان رییس جمهور جدید پاکستان اشاره کرد.

آصف علی زرداری، همسر بی‌نظیر بوتو و رهبر حزب مردم (حزب بوتو) از سوی قانون‌گذاران پاکستانی در روز 6 سپتامبر 2008 به عنوان رییس جمهور انتخاب شد و به یکی از قدرتمند‌ترین رهبران غیرنظامی در طول تاریخ 66 ساله‌ استقلال پاکستان تبدیل شد.

بوتو در مقدمه اتوبیوگرافی خود تحت عنوان "بی‌نظیر بوتو؛ دختر شرق" می‌گوید: من این زندگی را انتخاب نکردم بلکه این زندگی است که مرا انتخاب کرده است. در کشور پاکستان به دنیا آمدم و زندگیم در برگیرنده حالات مختلفی از ناآرامی‌ها، ناملایمات و لحظات غم‌انگیز و در عین حال پیروزی‌ها و اوقات خوش است. بهرام افتخاری.