بقایی چرا کلمه ایرانی را به میراث ناملموس می چسباند ؟

 سازمان میراث فرهنگی در دهه 80 حدود 11 پرونده میراث ناملموس را برای ثبت در فهرست سازمان یونسکو تهیه و فهرستی را پیشنهاد کرد تا هر سال، یکی از این پرونده ها بررسی و در فهرست میراث ناملموس ایران به ثبت جهانی برسد.

این پرونده ها شامل، آیین باران خواهی ایرانی، خیمه شب بازی، دانش سنتی پخت نان اقوام ایرانی، دانش سنتی کشاورزی بومی ایران، چاپ کلاقه ای ایران، فیروزه تراشی ایران، مهارت های راه یابی در ایران، ابریشم کشی در روستای زاوین، مهارت های سنتی تولید پوشاک اقوام ایرانی، آیین ازدواج ایرانی، دانش سنتی معماری ایرانی و پرونده طب سنتی ایرانی است که در عنوانهای این پرونده ها از نام ایرانی و ایرانیان استفاده شده که حاکی از گستردگی موضوع مورد اشاره در این پرونده هاست.

درحالی که  براساس نظر یونسکو میراث ناملموس توسط مردم اداره می شود و باید به منطقه و یا موضوع کوچکتری محدود شود اما زمانی که یک میراث ناملموس گسترده در یک کشور مد نظر قرار می گیرد این پرونده "بیش از حد فراگیر" تشخیص داده خواهد شد و ارزیابان یونسکو آن را به کشور مبدا برگشت می زنند.

کارشناسان میراث ناملموس آن زمان سعی کردند تا حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی را نسبت به این موضوع آگاه کنند که با چنین معیارهایی سازمان جهانی یونسکو نمی تواند پرونده های میراث ناملموس ایران را در فهرست جهانی ثبت کند چرا که گستردگی موضوعات مورد اشاره، آن هم در کشوری مانند ایران بسیار زیاد است اما اصرار آنها یا باعث اخراجشان از سازمان میراث فرهنگی می شد بنابراین سکوت اجباری آنها در برابر خواسته های رئیس وقت سازمان را پذیرفتند.

تا اینکه در نهایت حدود 12 پرونده میراث ناملموس با پسوند کلمه ایرانی و یا اقوام ایرانی راهی یونسکو شد و در ماه گذشته یکی ازآن پرونده ها به نام "پرونده طب سنتی ایرانی" برگشت خورد. علت این برگشت نیز بیش از حد فراگیر بودن موضوع عنوان شد یعنی دقیقا همان موردی که کارشناسان میراث فرهنگی وقت به رئیس سازمان گوشزد کرده بودند. چرا که پرونده طب سنتی در ایران با انواع و اقسام روش ها، آیین ها، اعتقادات و تنوع در میان اقوام مختلف ایرانی تهیه شده بود درحالی که پرونده های میراث ناملموس ثبت شده جهانی در یونسکو از گستردگی بیش از حد به دور هستند.

بعد از گذشت دوران ریاست بقایی در سازمان میراث فرهنگی و روی کار آمدن دولت یازدهم، رئیس جمهور سابق ایران و تیم همراهش از جمله مشایی و بقایی دانشگاهی به نام "ایرانیان" را راه اندازی کردند که در ادامه مشخص شد یکی از رشته های تحصیلی این دانشگاه نیز قرار است طب سنتی ایرانی باشد.

بنابراین آنچه که نظر مسئولان میراث فرهنگی را در دولت یازدهم به خود معطوف کرده این است که اصرار برای داشتن پرونده های میراث ناملموس جهانی با پسوند ایرانیان و اقوام ایرانی و پیوند آن با نام و رشته های تحصیلی دانشگاه ایرانیان بی ارتباط نبوده و نیست. در این باره یدالله پرمون رییس پژوهشکده مردم شناسی به خبرنگار مهر گفت: "سیاستی در سازمان حاکم بود که باید در انتهای تمام عناوین پرونده های میراثی از کلمه ایرانیان یا اقوام ایرانی استفاده می شد در این باره حرف کارشناسانی که می دانستند یونسکو چنین پرونده هایی را برگشت می زند خریداری نداشت."

 استفاده از ارتباط میان میراث ناملموس ایرانی و عنوان دانشگاه ایرانیان همانند تیری بود که در تاریکی زده نشد! چرا که اکنون با برگشت خوردن پرونده طب سنتی ایرانی و معطل ماندن پرونده موسیقی اقوام ایرانی کارشناسان میراث فرهنگی درصدد آن بر آمده اند تا تغییرات کلی در فهرست پیشنهادی میراث ناملموس ایران در یونسکو ارائه کنند و می دانند پرونده های ارسال شده با هیچیک از معیارهای کمیته میراث ناملموس یونسکو برابر نیست. حتی مهدی حجت معاون میراث فرهنگی کشور نیز از تشکیل شورای سیاستگذاری ثبت آثار تاریخی برای بررسی مشکلات پرونده های میراث ناملموس و بازنگری پرونده های ارسال شده به یونسکو خبر داده است.با این حساب به نظر می رسد آنچه که تا کنون باعث شده تا ایران نتواند از سهمیه خود در سطح جهانی در بالابردن آمار میراث ناملموس استفاده کند کج سلیقگی برخی مسوولان غیرمتخصص میراثی بر مسند ریاست سازمان وقت و اصرار آنها به اعمال سلیقه های خودشان بوده است تا جایی که اکنون دو پرونده طب سنتی ایران و موسیقی اقوام ایرانی توسط یونسکو برگشت خورده و پرونده آیین باران خواهی نیز به ناچار برای سال 2014 به داوری گذاشته خواهد شد چرا که تمامی 11 پرونده دیگر پیشنهاد شده ایران به کمیته میراث ناملموس دارای مشکل گستردگی موضوع هستند. (مهر)