آسیب‌های شانه را جدی بگیرید

اول آسیب‌هایی که با شدت بالا وارد می‌شود، مثل کسانی که تصادف می‌کنند یا از ارتفاع پرت می‌شوند (آسیب‌های بزرگ ناشی از حوادث و سوانح آنقدر شدید است که بیمار را حتما به پزشک سوق می‌دهد و درمان مناسبی هم اتخاذ می‌شود) و نوع دیگر آسیب‌های جزئی است که در زندگی روزمره یا محیط کار اتفاق می‌افتد. نوع دوم شایع‌تر است و مشکلات کمتری برای بیماران فراهم می‌کند و اتفاقا همین موارد است که تشخیص و درمان را کمی مشکل‌تر و مبهم‌تر می‌کند، زیرا بیماران کمتر به آن توجه می‌کنند و احساس می‌کنند درد ناحیه چندان مهم نیست و به پزشک مراجعه نمی‌کنند و همین باعث می‌شود بیماری کهنه و درمانش دشوارتر شود.

در واقع مفصل شانه، یک مفصل متحرک است و بر خلاف سایر مفاصل در جهات مختلفی حرکت می‌کند. تعداد زیادی از عضلات، کپسول مفصلی، تاندون‌ها و استخوان‌ها در ساخت شانه دخالت دارند. مفصل شانه اساسا ناپایدار بوده و پایداری آن به عضلات شانه متکی است که این عضلات نیز توسط تاندون‌ها به استخوان‌ها متصل می‌شود. بنابراین ضربات وارده یا به پایداری شانه آسیب می‌رساند یا به تاندون‌های اطراف شانه صدمه می‌زند.

در افراد مسن یا برخی از ورزشکاران، شاید این درد‌های کوچک مدام وجود داشته باشد و آن را طبیعی تلقی کنند، ولی درد مداوم همیشه یک علامت هشدار است و بیمار حتما باید به فکر چاره باشد. البته مورد مهم‌تر این که درد‌های شانه با درد‌های گردنی اشتباه گرفته می‌شود. درد گردن، درد شایعی است و افراد معمولی قادر به افتراق این دو نوع از درد نیستند. زیرا درد‌های گردن به شانه منتشر می‌شود و برعکس. به همین دلیل اصلا برای شانه به پزشک مراجعه نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند بالش خود را عوض کرده یا از مسکن و ... استفاده کنند. گاهی فردی سال‌های طولانی دردی را در پهلوی شانه و گردن دارد و بعد از معاینه دقیق مشخص می‌شود این درد متعلق به تاندون شانه است.البته افرادی که سال‌ها از این درد رنج می‌برند، در اثر یک حادثه کوچک مانند برخورد در آسانسور با شانه یا تنه‌خوردن یا زمین‌خوردن با کف دست دچار مشکلات اساسی می‌شوند.

تفاوت درد شانه با درد گردن

درد در ناحیه شانه، بالای شانه یا قاعده گردن علامت شاخص آسیب به تاندون‌های شانه است که در سن بالا هم خیلی شایع است. این آسیب بتدریج بیشتر شده تا این که با کوچک‌ترین آسیبی تاندون (چرخاننده شانه) پاره می‌شود. پارگی تاندون بسیار دردناک بوده و باعث اختلال در خواب شبانه و کار و زندگی روزمره خواهد شد. اگر درمان بخوبی انجام نشود، ممکن است به تعویض مفصل شانه منتهی شود، اما بیماران معمولی نیز با کمی دقت می‌توانند متوجه شوند درد مربوط به گردن است یا شانه، زیرا مشخص‌ترین علامت این است که درد‌ شانه با حرکت این عضو بدتر می‌شود. (بالابردن دست یا بردن دست به پشت و طرفین)‌

بیماری بیشتر در افراد بالای 40 سال و کسانی که به مدت طولانی کارهایی بالاتر از سطح سرانجام می‌دهند، رخ می‌دهد. افرادی که ورزش‌هایی مانند والیبال، بسکتبال و وزنه‌برداری انجام می‌دهند یا مشاغلی مثل نقاش ساختمان، برقکار، نصاب پرده و... بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسیب‌های شانه هستند چرا که این افراد باید به مدت طولانی دست‌های خود را بالای سر نگه دارند و این حالت فشار زیادی را به تاندون‌ها وارد می‌کند. البته همیشه علت فقط نحوه قرار دادن نادرست شانه نیست. بلکه افزایش سن و زمینه ژنتیکی نیز در بروز بیماری نقش دارد. در برخی افراد به طور مادرزادی استخوانی داخل شانه وجود دارد که به علت کجی بالای تاندون چرخاننده شانه قرار نمی‌گیرد و موجب می‌شود تاندون براحتی پاره شود.

درمان درد شانه

تاندون‌ها، با بالا رفتن سن و بدون هیچ درد و علامتی می‌توانند پاره شوند، اما درمان وقتی الزامی است که بیمار درد داشته باشد. اگر ما به طور اتفاقی به چنین مواردی برخورد کنیم فقط بیمار را تحت نظر می‌گیریم تا بعدها و در صورت علامتدار شدن درمان را آغاز کنیم، اما بیماران دچار پارگی با درد را حتما درمان می‌کنیم و درمان عمدتا جراحی است.

عمده‌ترین مشکل در درد شانه بالا بردن دست‌ها بالای سر است. پس این حرکت حتما باید به حداقل برسد. (حتی در کسانی که شغل‌های اینچنینی دارند). به هر حال هرکس در شانه خود احساس درد می‌کند، لازم است سریع‌تر به پزشک مراجعه کند، اما برخی حرکات ورزشی وجود دارد - که متخصصان فیزیوتراپ به بیماران آموزش می‌دهند - که می‌تواند وضع قرار گیری کتف را روی بدن تا حد زیادی اصلاح کند و ایجاد مشکل را به تاخیر اندازد.

چون قرارگیری درست استخوان کتف پشت قفسه سینه برای ما بسیار مهم است. کسانی که سرشانه‌های پایین دارند یا قوز می‌کنند هم ممکن است با این وضع غیرعادی به اعضای تشکیل دهنده شانه آسیب برسانند. فیزیوتراپی موجب صاف نگهداشتن کتف‌ها شده و وضع آناتومیک بدن را اصلاح می‌کند.

آسیب کپسول مفصلی

ورزشکارانی که بدون گرم کردن بدن و بدون مربی، ورزش سرشانه انجام می‌دهند، ناگهان دچار حالتی می‌شوند که در اصطلاح خالی کردن شانه نام دارد. این خالی کردن به معنای آن است که آسیب به کپسول مفصلی وارد شده است.

ورزشکاران دیگری هم هستند که ورزش‌های پرتابی انجام می‌دهند مانند والیبال و بدمینتون. این حالت در افرادی که ناگهان دستشان را به جلو پرت می‌کنند مثل کسی که کنار آب ایستاده و سنگی را به درون آب پرت می‌کند نیز دیده می‌شود. این افراد با پرت کردن سنگ احساس می‌کنند دست بی‌حال شده است. تکرار چنین مشکلی نشانه مهمی است؛ زیرا احتمال آسیب کپسول مفصلی بسیار بالاست. لق زدن شانه به مرور باعث تخریب سر استخوان خواهد شد و درمان در آسیب‌های مفصلی به صورت جراحی است.

بیمارانی که دچار لقی در شانه هستند، باید حتما از شنا کردن در آب‌های عمیق خودداری کنند.حرکت کرال یا پروانه ممکن است باعث در رفتن شانه در این بیماران شود که می‌تواند به غرق شدن آنها منجر شود. البته به استثنای ورزشکاران، لقی را بیشتر در افرادی می‌بینیم که به طور مادرزادی مفاصل شلی دارند مانند کسانی که انگشتان دستشان را براحتی وبیش از حد خم می‌کنند.

در‌رفتگی شانه باید با بیهوشی عمومی اصلاح شود. وقتی فرد هوشیار است عضلاتش نیز سفت بوده و در این حالت ممکن است حتی سر استخوان شکسته شود (از رفتن به شکسته‌بند‌های خانگی جدا خودداری کنید) اگر دو بار شانه در برود یا دو بار لق بزند، قریب به یقین عمل جراحی ضرورت می‌یابد./ ضمیمه سیب

دکتر مرتضی نخعی امرودی/ ارتوپد و جراح شانه و آرنج