آخرین وصیتهای امام علی(ع) چه بود؟

ولادت

امام علی(ع) نخستین فرزند خانواده هاشمی است که پدر و مادر او هر دو فرزند هاشم‌اند.پدرش ابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدالمناف است و مادر او فاطمه دختر اسد فرزند هاشم بن عبدالمناف می باشد. خاندان هاشمی از لحاظ اخلاق و صفات عالیه انسانی در قبیله قریش و این طایفه در طوایف عرب زبانزد خاص و عام بوده است. فتوت، مروت، شجاعت و بسیاری از فضائل دیگر اختصاص به بنی هاشم داشته است. همه این فضیلتها در مرتبه عالی در وجود مبارک حضرت علی(ع) موجود بوده است.

فاطمه دختر اسد به هنگام درد زایمان راه مسجدالحرام را در پیش گرفت و خود را به کعبه نزدیک ساخت و چنین گفت: "خداوندا! به تو و پیامبران و کتابهایی که از طرف تو نازل شده اند و نیز به سخن جدم ابراهیم سازنده این خانه ایمان راسخ دارم. پروردگارا! به پاس احترام کسی که این خانه را بنا کرد و به حق "کودکی که در رحم من است تولد این کودک را بر من آسان فرما! لحظه ای نگذشت که دیوار جنوب شرقی کعبه در برابر دیدگان عباس بن عبدالمطلب و یزید بن تعف شکافته شد. فاطمه وارد کعبه شد و دیوار به هم پیوست. فاطمه تا سه روز در شریفترین مکان گیتی مهمان خدا بود. دختر اسد از همان شکاف دیوار که دوباره گشوده شده بود بیرون آمد و گفت: "پیامی از غیب شنیدم که نامش را "علی" بگذار."

دوران کودکی

حضرت علی(ع) تا سه سالگی نزد پدر و مادرش به سر برد و از آنجا که خداوند می خواست ایشان به کمالات بیشتری نائل آید، پیامبراکرم(ص) وی را از بدو تولد تحت تربیت غیرمستقیم خود قرار داد تا آنکه، خشکسالی عجیبی در مکه واقع شد. ابوطالب عموی پیامبر، با چند فرزند با هزینه سنگین زندگی روبرو شد. رسول اکرم(ص) با مشورت عموی خود عباس توافق کردند که هر یک از آنان فرزندی از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشایشی در کار ابوطالب باشد. عباس، جعفر را و پیامبر(ص)، علی(ع) را به خانه خود بردند. به این طریق حضرت علی(ع) به طور کامل در کنار پیامبر(ص) قرار گرفت.

علی(ع) آنچنان با پیامبر(ص) همراه بود، حتی هرگاه پیامبر از شهر خارج می شد و به کوه و بیابان می رفت او را نیز همراه خود می برد. شکی نیست که سبقت در کارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است و خداوند در آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها و سبقت گرفتن بر یکدیگر دعوت کرده است. از فضایل حضرت علی(ع) است که اولین فرد ایمان آورنده به پیامبر (ص) می باشد. ابن ابی الحدید در این باره می گوید: بدان که در میان اکابر و بزرگان و متکلمین گروه "معتزله" اختلافی نیست که علی بن ابیطالب نخستین فردی است که به اسلام ایمان آورده و پیامبر خدا را تأیید کرده است.

نخستین یاور پیامبر(ص)

پس از وحی خدا و برگزیده شدن حضرت محمد(ص) به پیامبری و سه سال دعوت مخفیانه، سرانجام پیک وحی فرا رسید و فرمان دعوت همگانی داده شد. در این میان تنها حضرت علی(ع) مجری طرحهای پیامبر(ص) در دعوت الهی‌اش و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضیافتی بود که وی برای آشناکردن خویشان با اسلام و دعوتشان به دین خدا ترتیب داد. در همین ضیافت پیامبر(ص) از حاضران سؤال کرد: چه کسی از شما مرا در این راه کمک می کند تا برادر و وصی و نماینده من در میان شما باشد؟ فقط علی(ع) پاسخ داد: ای پیامبر خدا! من تو را در این راه یاری می‌کنم پیامبر(ص) بعد از سه بار تکرار سؤال و شنیدن همان جواب فرمود: ای خویشاوندان و بستگان من، بدانید که علی(ع) برادر و وصی و خلیفه پس از من در میان شماست. از افتخارات دیگر حضرت علی(ع) این است که با شجاعت کامل برای خنثی کردن توطئه مشرکان مبنی بر کشتن پیامبر(ص) در بستر ایشان خوابید و زمینه هجرت پیامبر(ص) را آماده ساخت.

حضرت علی(ع) بعد از هجرت

بعد از هجرت حضرت علی(ع) و پیامبر خدا(ص) به مدینه دو نمونه از فضایل علی(ع) را بیان می‌نمائیم: 1 ـ جانبازی و فداکاری در میدان جهاد: حضور وی در 26 غزوه از 27 غزوه پیامبر (ص) و شرکت در سریه های مختلف از افتخارات و فضایل آن حضرت است. 2 ـ ضبط و کتابت وحی کتابت وحی و تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامه های تبلیغی و دعوتی از کارهای حساس و پر ارج امام(ع) بود. ایشان آیات قرآن چه مکی و چه مدنی را ضبط می کرد به همین علت است که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار می آورند. در این دوران بود که پیامبر(ص) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر فرمود و با حضرت علی(ع) پیمان برادری و اخوت بست و به حضرت علی(ع) فرمود: "تو برادر من دراین جهان و سرای دیگر هستی، به خدایی که مرا به حق برانگیخته است... تو را به برادری خود انتخاب می کنم اخوتی که دامنه آن هر دو جهان را فراگیرد."

وقتی امام علی(ع) به حضور رسول اکرم(ص) رسید، عظمت محضر پیامبر(ص) مانع از آن شد که سخنی بگوید تا اینکه رسول اکرم(ص) علت رجوع ایشان را جویا شد و حضرت علی(ع) با تکیه به فضایل و تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام فرمود: "آیا صلاح می دانید که فاطمه را در عقد من درآورید؟" پس از موافقت حضرت زهرا(س) ایشان به دامادی رسول اکرم(ص)نائل آمدند.

غدیر خم

پیامبر(ص) بعد از اتمام مراسم حج در آخرین سال عمر پربرکتش در راه برگشت در محلی بنام غدیرخم در نزدیکی جحفه دستور توقف داد، زیرا پیک وحی فرمان داده بود که پیامبر(ص) باید رسالتش را به اتمام برساند. پس از نماز ظهر پیامبر(ص) بر بالای منبری از جهاز شتران رفت و فرمود: "ای مردم! نزدیک است که من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم درباره من چه فکر می‌کنید؟ "مردم گفتند: "گواهی می دهیم که تو آئین خدا را تبلیغ می‌کردی" پیامبر فرمود: "آیا شما گواهی نمی‌دهید که جز خدای یگانه، خدایی نیست و محمد بنده خدا و پیامبر اوست؟ "مردم گفتند: "آری، گواهی می‌دهیم. "سپس پیامبر(ص) دست حضرت علی(ع) را بالا گرفت و فرمود: "ای مردم! در نزد مؤمنان سزاوارتر از خودشان کیست؟ "مردم گفتند:" خداوند و پیامبر او بهتر می دانند." سپس پیامبر فرموند: "ای مردم! هر کس من مولا و رهبر او هستم علی هم مولا و رهبر اوست." و این جمله را سه بار تکرار فرمودند. بعد مردم این انتخاب را به حضرت علی(ع) تبریک گفتند و با وی بیعت نمودند.

 بعد از رحلت رسول اکرم(ص)

پس از رحلت رسول اکرم(ص) به علت شرایط خاصی که وجود داشت حضرت علی(ع) از صحنه اجتماع کناره گرفت و سکوت اختیار کرد و در اجتماع به طور رسمی سخن نگفت. شمشیر در نیام کرد و به وظایف فردی و سازندگی افراد می‌پرداخت. فعالیتهای امام در این دوران به طور خلاصه اینگونه است: 1 - عبادت خدا 2 - تفسیر قرآن و حل مسائل دینی و فتوای حکم حوادثی که در طول 23 سال زندگی پیامبر(ص) مشابه نداشت 3- پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل 4 - بیان حکم بسیاری از رویدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت 5 - حل مسائل هنگامی که دستگاه خلافت در مسائل سیاسی و پاره ای از مشکلات با بن بست روبرو می شد 6 - تربیت و پرورش گروهی که از ضمیر پاک و روح آماده، برای سیر و سلوک برخوردار هستند 7 - کار و کوشش برای تأمین زندگی بسیاری از بینوایان و درماندگان تا آنجا که با دست خویش باغ احداث می کرد و قنات استخراج می نمود و سپس آنها را در راه خدا وقف می‌نمود.

خلافت

بعد از به قتل رسیدن عثمان مردم به در خانه آن حضرت آمدند و به اصرار با آن حضرت بیعت کردند. در زمان خلافت حضرت علی(ع) جنگهای فراوانی رخ داد ازجمله صفین، جمل و نهروان که هر یک پیامدهای خاصی به دنبال داشت.

شهادت

بعد از جنگ نهروان و سرکوب خوارج برخی از خوارج ازجمله عبدالرحمان بن ملجم مرادی و برک بن عبدالله تمیمی و عمر و بن بکر تمیمی در یکی از شبها گرد هم آمدند و اوضاع آن روز و خونریزی ها و جنگهای داخلی را بررسی کردند و از نهروان و کشتگان خود یاد کردند و سرانجام به این نتیجه رسیدند که باعث این خونریزی و برادرکشی حضرت علی (ع) و معاویه و عمروعاص است و اگر این سه نفر از میان برداشته شوند، مسلمانان تکلیف خود را خواهند دانست. سپس با هم پیمان بستند که هر یک از آنان متعهد کشتن یکی از سه نفر گردد. ابن ملجم متعهد قتل امام علی(ع) شد و در شب نوزدهم ماه رمضان همراه چند نفر در مسجد کوفه نشستند.

آن شب حضرت علی(ع) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه صبح با خبر بودند، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد، ام کلثوم گفت: فردا جعده را به مسجد بفرستید. حضرت علی(ع) فرمود: از قضای الهی نمی توان گریخت. آنگاه کمربند خود را محکم بست و در حالی که این دو بیت را زمزمه می کرد عازم مسجد شد. کمر خود را برای مرگ محکم ببند، زیرا مرگ تو را ملاقات خواهد کرد و از مرگ، آنگاه که به سرای تو درآید جزع و فریاد مکن.

ابن ملجم، در حالی که حضرت علی(ع) در سجده بودند، ضربتی بر فرق مبارک وارد ساخت. خون از سرحضرت در محراب جاری شد و محاسن شریفش را رنگین کرد. در این حال آن حضرت فرمود:" فزت ورب الکعبه: به خدای کعبه سوگند که رستگار شدم. سپس آیه 55 سوره طه را تلاوت فرمود: "شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می گردانیم و بار دیگر از آن بیرونتان می‌آوریم."

حضرت علی (ع) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمود: "شما را به پرهیزکاری سفارش می کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید. یتیمان را فراموش نکنید، حقوق همسایگان را مراعات کنید. قرآن را برنامه عملی خود قرار دهید. نماز را بسیار گرامی بدارید که ستون دین شماست."

حضرت علی (ع) در 21 رمضان به شهادت رسید و در نجف اشرف به خاک سپرده شد و مزارش میعادگاه عاشقان حق و حقیقت شد.(مهر)