یوسف القرضاوی؛ شیخ فتنه‌گر

در هفته و ماه‌های آینده اظهارات قرضاوی یقینا هجوم جنگجویان خارجی به سوریه را شدت خواهد بخشید و می‌تواند جنگ سوریه را به یک مناقشه تمام‌عیار فرقه‌ای تبدیل و تمام منطقه را درگیر کند. قرضاوی هشتادوشش ساله که مصر را سال 1961 به مقصد قطر ترک کرد، در میان رهبران مذهبی اسلام از شهرت بالایی برخوردار است. وی بیش از صد جلد کتاب نوشته و برنامه هفتگی او در شبکه تلویزیونی الجزیره ده‌ها میلیون بیننده دارد. قرضاوی بیشتر شهرتش را مدیون برقراری توازن میان پوپولیسم و محافظه‌کاری سیاسی است که تلفیق نگرش‌های افراطی علیه اسرائیل و محکومیت شدید القاعده را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از دیدگاه‌های او ذکر کرد.

قرضاوی در اظهاراتی جنجالی در راهپیمایی روز جمعه سی‌ویکم می ‌در دوحه و ایراد خطبه‌ای احساسی درباره وضع اسفبار سنی‌های سوریه، اعلام کرد که «هر کس توانایی جنگ دارد و آموزش نظامی دیده باید به سوریه برود. من تمام مسلمانان جهان را برای رفتن به این کشور و حمایت از برادران سوری فرا می‌خوانم.»پیام قرضاوی در فراخوان سنی‌های قادر به جنگ برای رفتن به سوریه نه‌تنها انعکاسی از صدای طرفداران دوآتشه جهاد است بلکه وی با این فراخوان، نظریات قبلی خود را نیز نقض کرده است.

قرضاوی سال 2009 کتابی تحت عنوان «جهاد از منظر علم حقوق» نوشت و در آن برهانی که جهاد در فلسطین، عراق و افغانستان را تکلیف فردی می‌داند، رد کرد.

بنابراین تمایل کنونی وی به مستثنا کردن سوریه از این قاعده، بیانگر احساسی است که عرب‌های خارج از سوریه درباره این جنگ دارند. با آن که در سال‌های گذشته روحانیون زیادی از تکلیف فردی در جنگ سوریه سخن گفته‌اند، اما هیچ کدام از آنها نفوذ قرضاوی را ندارند و از این رو اظهارات قرضاوی تاثیر تعیین‌کننده‌ای روی دیگر روحانیون خواهد گذاشت. بر همین اساس در ماه ژوئن منطقه مواجه با زنجیره‌ای از فراخوان‌های روحانیون ارشد سنی برای پیوستن به جهاد در سوریه بود.

به طور مثال چند روز بعد از اظهارات قرضاوی عبدالعزیز الشیخ مفتی اعظم عربستان ضمن تائید علنی سخنان قرضاوی، حزب‌الله را «حزب شیطان» نامید.

یک هفته بعد گروهی از علمای یمن فتوایی را منتشر کردند و همگان را برای دفاع از ستمدیدگان سوریه فراخواندند و متعاقب آن و در کمتر از یک ماه از ایراد سخنرانی قرضاوی، سعود الشریم روحانی سعودی از منبر وعظ در مسجد اعظم مکه اعلام کرد که مومنان وظیفه دارند از شورشیان سوریه با تمام امکانات حمایت کنند. یک روز بعد از این اظهارات محمد مرسی، رئیس‌جمهور مخلوع مصر در راهپیمایی در قاهره با تکان دادن پرچم مخالفان سوریه طی سخنانی رژیم اسد و حزب‌الله را تقبیح کرد. گرچه مرسی در این راهپیمایی ـ که از سوی روحانیون تندرو سازماندهی شده بود ـ جنگیدن غیرسوری‌ها را تائید نکرد، اما حضورش به طور گسترده‌ای به عنوان موافقت با این اقدام تفسیر شد.

به هر صورت اظهارات قرضاوی داوطلبان بیشتری را برای جنگ به سوریه گسیل خواهد کرد و بر نگرانی‌ها درباره حضور جنگجویان خارجی در این کشور خواهد افزود.

براساس اطلاعاتی که در طول 9 ماه گذشته از منابع دست اول و دوم جمع‌آوری شده از زمان آغاز ناآرامی‌های سال 2011 حدود 5000 جنگجو از بیش از 60 کشور جهان به شورشیان سوریه ملحق شده‌اند که از این حیث سوریه به دومین مقصد جنگجویان خارجی در تاریخ معاصر اسلام بدل شده است.

جهاد در افغانستان در طول سال‌های دهه 80 میلادی تقریبا ده هزار داوطلب را در طول ده سال جذب کرده بود.

احتمالا با مداخله قرضاوی در مسأله سوریه، ورود شورشیان سنی مذهب به این کشور شدت خواهد گرفت و شمار جنگجویان ملیت‌های دیگر که به نفع یکی از دوطرف مناقشه می‌جنگند در ظرف یک یا دو سال آینده به بیش از ده هزار نفر خواهد رسید.

وجود این تعداد افراد مسلح، انبوهی از چالش‌های امنیتی را برای سوریه و کشورهای همسایه ایجاد خواهد کرد و در داخل نیز حضور این سطح از جنگجویان امکان گفت‌وگوهای صلح و روند بازسازی پس از جنگ را به طور وسیعی دشوارتر خواهد کرد.

از نظر منطقه‌ای، خصومت‌های فرقه‌ای ناشی از جنگ سوریه لبنان و عراق را نیز تحت تاثیر قرار داده است و هنگامی که این جنگجویان آبدیده شده در کوران جنگ به کشورهایی با دموکراسی‌های نوپا نظیر لیبی، تونس و مصر باز گردند، گرفتاری‌های فراوانی را به وجود خواهند آورد.

درباره نقش قرضاوی در مسأله سوریه نباید بیش از حد مبالغه کرد ـ شعله‌های آتش این جنگ قبل از آن که وی نیز بر آن نفت بپاشد زبانه می‌کشید ـ اما اظهارات وی در سی‌ویکم می ‌حداقل به عنوان تابلوی راهنمای مهمی از عقیده عمومی روحانیت سنی درباره جنگ سوریه جلوه‌گر خواهد شد.

با آن که تعداد زیادی از مفسران رسانه‌های سنی عرب‌زبان دست به انتقاد از اظهارات قرضاوی زده‌اند و وی را به ترغیب یک حمام خون فرقه‌ای متهم کرده‌اند، اما این محکومیت‌ها چندان پوشش داده نمی‌شود. قرضاوی تا این لحظه هیچ نشانه‌ای از بازگشت از تصمیمش بروز نداده و حتی اگر او قصد چنین کاری را داشته باشد دیگر کار از کار گذشته و غول فرقه‌گرایی ستیزه‌جویانه از چراغ خارج شده است.

فارین افرز / مترجم: ایرج جودت