کتاب‌های سخنگو یک همراه همیشگی

در این مواقع وقتی از مقابل یک کتابفروشی می‌گذریم، با حسرت پشت ویترین را نگاه می‌کنیم و دوست داریم یکایک آن کتاب‌ها را بخوانیم.

در شرایط پرتحرک و پرمشغله امروز و در بحبوحه تبلیغات رنگارنگ رسانه‌ها و دیگر سرگرمی‌های رنگارنگ، نباید بگذاریم کتابخوانی به فراموشی سپرده شود و در این میان کتاب گویا شاید یکی از بهترین راهکارهای ترویج مطالعه و کتابخوانی در عصر کنونی باشد.

کتاب گویا را می‌توان هر لحظه و در هر مکان با یک گوشی مطالعه کرد، هنگام خواب، در ماشین یا حتی زمان راه رفتن.

صرفه‌جویی در وقت و استفاده مطلوب از اوقاتی که به طور عادی هدر می‌رود، از مهم‌ترین امتیازات کتاب گویاست، افراد می‌توانند براحتی کتاب‌های دلخواه خود را روی تلفن همراه یا دستگاه‌های پخش موسیقی گوش کنند و لذت ببرند.

کتاب گویا چیست؟

کتاب گویا، متن کتاب‌های معمولی است که با صدای یک یا چند گوینده به شکل یک فایل صوتی روی نوار کاست یا لوح‌های فشرده ضبط می‌شود.

کتاب‌های گویا شامل دو بخش خلاصه شده و خلاصه نشده است که به تناسب میزان صفحات، حجم و موضوع کتاب، چگونگی آن مشخص می‌شود.

این کتاب‌ها ممکن است به صورت ساده یا با موسیقی، گویندگان متعدد و حتی با افکت‌های صوتی همراه باشد.

یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های کتاب گویا این است که می‌توان حتی در تاریکی هم از مطالب کتاب استفاده کرد، زیرا کتاب گویا نیازی به نور ندارد و برای دقایق پیش از خواب بسیار مناسب و دلنشین است.

کتاب گویا ابزاری مناسب برای آموزش و به خاطر سپردن مطالب است، زیرا تکرار آن آسان و لذتبخش است.

تولید کتاب گویا در بسیاری از کشورها سابقه طولانی دارد و شناخته شده ولی در ایران این موضوع ناشناخته و گمنام است.

نبود متولی تولید این کتاب‌ها، حمایت نشدن تولیدکنندگان، ناشناخته بودن کتاب‌های گویا و ‌استقبال‌ نکردن ناشران و توزیع‌کنندگان دغدغه‌های اصلی دست‌اندرکاران این حوزه به شمار می‌آید. نبود قانون کپی‌رایت در ایران به عنوان یکی از موانع اصلی تولید این کتاب‌ها، همیشه تولیدکنندگان را با دغدغه کپی‌های غیرمجاز روبه‌رو کرده است.

رادیو اینترنتی ایران صدا از سال 1386 تولید کتاب‌های گویا را در سرلوحه کارهای خود قرار داده است.

این رادیو تاکنون بیش از هزار و هفتصد عنوان کتاب گویا در موضوعات مختلف ادبیات، کودک و نوجوان، ورزشی، مذهبی و اجتماعی تولید کرده است.

کتاب‌های این رادیو روی سایت ایران صدا قرار دارد و افراد علاقه‌مند می‌توانند برای در اختیار داشتن کتاب‌ها، آنها را دانلود کنند.

ترس ناشران

تولید کتاب گویا در کشور ما که بتازگی با نسل کتاب‌های الکترونیکی آشنا شده است، با مشکلات و موانع بسیاری روبه‌روست.

معصومه زارعی، یکی از فعالان حوزه تولید کتاب گویا می‌گوید: «انجام این کار هزینه بسیار زیادی دارد، تهیه استودیوهای استاندارد ضبط، انتخاب گوینده‌ها و هزینه‌های جانبی موجب بالا رفتن هزینه‌ها می‌شود.»

وی از بی‌علاقگی ناشران نیز گلایه‌مند است و می‌افزاید: «ناشران از این ‌که در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، می‌هراسند، اغلب آنان نگران بازخورد نامناسب بازار هستند، ما برای تهیه هر کتابی به شیوه کتاب گویا باید اجازه ناشر را داشته باشیم و این کار ما را خیلی سخت می‌کند.»

زارعی با بیان این ‌که همه هزینه‌ها به‌عهده شرکت تولیدکننده کتاب گویاست، ادامه می‌دهد: «با وجود این‌ که همه هزینه را خود ما پرداخت می‌کنیم ولی ناشران باز هم از انجام این کار شانه خالی می‌کنند و حتی حاضر نیستند کتاب‌های انتشاراتشان در قالبی نو و جدید منتشر شود.»

وی یکی از مشکلات حوزه نشر را بی‌علاقگی ناشران به رویکردها و شیوه‌های جدید می‌داند و معتقد است: «تا وقتی ترس از انجام یک کار بزرگ وجود دارد، نباید منتظر هیچ موفقیتی بود، ما به بیش از 20 ناشر مراجعه کردیم، اغلب آنها صحبت‌های ما را می‌شنیدند و نمونه کار را دریافت می‌کردند، می‌گفتند به شما جواب می‌دهیم، اما هیچ‌یک با وجود پیگیری‌های ما جواب ندادند.»

زارعی تصریح می‌کند: «معتقدم باید زیرساخت‌های تولید کتاب گویا با همکاری دست‌اندرکاران فرهنگی در کشور نهادینه شود و این کار به ناشران و عموم مردم معرفی شود تا شاهد دگرگونی مناسبی در این حوزه باشیم.»

کتاب‌های ناشناس

شرکت «نوین کتاب گویا» سه سالی است که در حوزه تولید کتاب‌های گویا فعالیت می‌کند. این شرکت تاکنون بیش از 10 عنوان کتاب در موضوعات مختلف منتشر کرده است.

فاطمه محمدیان، مدیر این شرکت ناشناخته بودن کتاب‌های گویا را یکی از بزرگ‌ترین مشکلات دست‌اندرکاران و تولیدکنندگان این محصولات فرهنگی معرفی می‌کند و می‌گوید: «در حالی که در اغلب کشورهای دنیا همزمان با انتشار کتاب کاغذی، کتاب‌های گویا نیز منتشر می‌شود ولی در ایران ناشران به عنوان یک کار عجیب به آن نگاه می‌کنند، علاوه بر آن مردم نیز این کتاب‌ها را نمی‌شناسند و استقبال کمی از این کتاب‌ها می‌کنند.»

در حالی که این کتاب‌ها با هزینه‌های نسبتا گزاف، انرژی و زمان زیادی تولید می‌شود ولی تاثیر کتاب‌های گویا در جامعه کمرنگ است.

محمدیان با بیان این‌ که مردم می‌دانند باید کتاب‌های خود را از کتابفروشی تهیه کنند، می‌افزاید: «مردم ما کتابخوان هستند و در زمان‌های مختلف کتاب‌های مورد‌علاقه خود را خریداری می‌کنند، اما نمی‌دانند که چگونه می‌توانند کتاب‌های گویا خریداری کنند، این کتاب‌ها باید در دسترس مردم باشد.»

وی با اشاره به نقش ناشران در فراگیر شدن کتاب‌های گویا می‌گوید: «برای موفقیت در این حوزه باید قبل از هر کاری با ناشران ارتباط نزدیک وجود داشته باشد، ما در سال اول فعالیت خود ارتباط چندان مناسبی با ناشران نداشتیم و با اوضاع بدی روبه‌رو بودیم، هیچ ناشری حتی نمی‌خواست در این زمینه حرف بزند، اما الان شرایط فرق کرده است و چند ناشر به طور محدود با ما فعالیت می‌کنند، اما این استقبال چندان گرم نیست و جای کار بسیاری وجود دارد.»

محمدیان موید این ادعا را فعالیت کمرنگ شرکت‌های تولیدکننده کتاب‌های گویا و نیز محدودیت‌های موجود در این حوزه می‌داند و ادامه می‌دهد: «شرکت‌ها به طور محدود فعالیت در حوزه کتاب‌های گویا را آغاز کرده‌اند و در این حوزه نیز چندان موفق نبوده‌اند چون حامی نداشتند، معتقدم در این حوزه باید عزم جدی وجود داشته باشد و یک نهاد متولی تولیدکنندگان بخش خصوصی را حمایت کند.»

محمدیان می‌افزاید: «هر قدمی که در این سه سال برداشتیم، به ظاهر یک قدم بوده ولی در واقع به اندازه 100 قدم از ما وقت، هزینه و انرژی گرفته است، چون هیچ حمایتی پشت‌سر ما نبوده و همه‌جا با درهای بسته روبه‌رو شدیم، برای تولید هر کتاب گویا حدود شش ماه طاقت‌فرسا زمان صرف می‌شود.»

محمدیان این جمله را می‌گوید: «متولی کنونی کتاب‌های گویا، معاونت موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و به این کتاب‌ها مجوز می‌دهد؛ در حالی که کتاب یک کالای فرهنگی است و با موسیقی تفاوت‌های زیادی دارد.»

وی درباره لزوم حمایت مسئولان از کتاب‌های گویا می‌گوید: «زمانی که یک ابزار جدید فرهنگی وارد بازار می‌شود باید از آن حمایت شود، تجربه سه ساله ما نشان می‌دهد اگر یک کتاب گویا حرفه‌ای تولید شود، به فروش نسخه اصلی کتاب کمک کرده و به هیچ عنوان جایگزین کتاب‌های کاغذی نشده‌اند، زیرا یک کار قوی و خوب، باعث تقویت اثر می‌شود.»

وی با اشاره به مراحل تولید کتاب گویا، توضیح می‌دهد: «قبل از هر کاری باید عنوان اثر مشخص شود، سپس با ناشر کتاب قرارداد یا تفاهم‌نامه همکاری امضا شود، پس از آن متن به دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده می‌شود.»

محمدیان ادامه می‌دهد: «معاونت موسیقی نیز از اداره کتاب استعلام می‌کند و پس از آن کتاب با انتخاب گوینده در مرحله تولید قرار می‌گیرد، پس از میکس و صداگذاری نیز کتاب برای تائید نهایی به معاونت موسیقی ارسال می‌شود تا از نظر ترکیب و موسیقی بررسی شود.»

کتاب‌های گویا اکنون که انواع دستگاه‌های شنیداری در فرمت‌های گوناگون مانند mp3 و mp4 و تلفن‌های همراه در اختیار نسل نوجوان و جوان کشور قرار دارد، می‌تواند جایگزین موسیقی‌های بی‌محتوا و کم‌ارزشی باشد که روزانه ساعت‌های زیادی از وقت آنها را به خود اختصاص داده است.

ساره گودرزی‌ -‌ جام‌جم