تفسیری برای اهل بشارت

اکنون شفیعی، عضو گروهی است که وظیفه آماده‌‌سازی تفسیر آیت الله جوادی به نام تسنیم را برای انتشار به‌‌عهده دارد. این گفت‌وگو به صورت مشروح با هدف معرفی تسنیم در قم، در این مرکز انجام شد. آنچه می‌خوانید بخش‌هایی از گفت‌وگوی اصلی است.

تفسیر آیت‌الله جوادی‌آملی تفسیر قرآن به قرآن است، این نوع تفسیر چه ویژگی‌هایی دارد؟

مرحوم علامه طباطبایی تفسیر قرآن به قرآن را در المیزان عینیت بخشید. این نوع تفسیر احاطه و اشراف مفسر به الفاظ، آیات، محتوا و مفهوم آیات را می‌طلبد تا بتواند ضمن کنار هم گذاشتن آنها استفاده لازم را از آیات ببرد. این روشی است که از اهل‌بیت‌(ع) به میراث رسیده است. پیغمبراکرم(ص) فرمود: انّ القرآن لیصدّق بعضه بعضاً فلا تکذّبوا بعضه ببعض (کنزالعمال، ج 1، ص619)

امام علی‌(ع) فرمود: ینطق بعضه ببعض ویشهد بعضه علی بعض ٍ ( نهج البلاغه، خطبه 133) که نشان می‌دهد این‌گونه تفسیر روش اهل بیت(ع) است.

ایشان کار تفسیر تسنیم را از چه زمانی آغاز کردند؟

استاد جوادی‌آملی از سال 1360یا1361کار این تفسیر را شروع کرد.

‌آیا از آغاز جلسات تفسیر در مسجد اعظم تشکیل می‌شد؟

ابتدا در مسجد محمدیه کنار بارگاه حضرت معصومه‌(س) جلسه درس تفسیر تشکیل می‌شد، اما به دلیل استقبال زیاد به مسجد اعظم منتقل شد، زیرا مسجد محمدیه گنجایش پذیرش تمام شرکت‌کنندگان را نداشت.

گویا نظم مثال‌زدنی هم دارد؟

از زمان آغاز این تفسیر تاکنون استاد درسش را از شنبه تا چهارشنبه هر هفته یک ساعت مانده به اذان ظهر شروع می‌کنند. می‌توانم بگویم هیچ درس تفسیری تاکنون به این شکل در حوزه علمیه ارائه نشده است که سه دهه از عمر آن بگذرد و هنوز به همان منوال روزهای اول و به صورت مرتب و منظم ادامه داشته باشد.

درباره نام این تفسیر ـ تسنیم ‌ـ‌ که برگرفته ازقرآن است توضیح دهید.

واژه تسنیم در سوره مطففین آمده است؛ آنجا که خداوند در باره ابرار سخن می‌گوید (آیه 22) بعد می‌فرماید: یسقون من رحیق مختوم ختامه مسک وفی ذالک فلیتنافس المتنافسون (آیات 26 ‌ـ ‌25) و در آیه 27 آمده است: «و مزاجه من تسنیم» و در آیه 28، تسنیم معنی می‌شود: عیناً یشرب بهاالمقرّبون. پس تسنیم نام چشمه‌ای است در بهشت که مقربان الهی از آن چشمه می‌نوشند. پیغمبر اکرم(ص) فرمود: تسنیم اشرف شراب فی الجنّه یشربه محمد و آل‌محمد و یمزج الاصحاب الیمین ولسائراهل الجنّه. (در حقیقت شراب تسنیم مخصوص محمد و آل محمد(ص) است و دیگران هم بهره‌ای از آن دارند.)

‌آیت‌الله جوادی‌آملی در تفسیر تسنیم غیر از قرآن از منابع دیگر رایج نزد شیعه مثل نقل ‌ـ‌ روایات معصوم(ع) ‌ـ ‌نیز استفاده کرد. آیا از عقل و بعد علم به عنوان منبع جدید در نزد برخی مفسران معاصرهم بهره می‌گیرد؟

تفسیر تسنیم، تفسیر روایی محض نیست. تفسیر فلسفی محض نیست و تفسیر علمی محض هم نیست، بلکه به همه این مباحث پرداخته است. برای ما بحث‌های عقلی و فلسفی در بسیاری از موارد راهگشاست.

‌مرحوم علامه طباطبایی در المیزان در جاهای مقتضی به نقد آرا و حتی نقد روایات می‌پردازد. آیا در تسنیم چنین رویکردی وجود دارد؟

در تسنیم پس از آن که تفسیر آیه روشن می‌شود، معمولا زیر عنوان«لطایف و اشارات» و گاهی در بخش تفسیر، دیدگاه‌های برخی دانشمندان مذاهب را درباره آن آیه می‌آورند و به نقد می‌پردازند.

‌‌مفسر در تفسیر خود کدام یک از صنوف جامعه را مخاطب اصلی خود می‌داند؟

استاد گفتند، در ذیل آیات مباحثی است که آنها را تحت عنوان لطایف و اشارات آوردند این بحث‌ها را نمی‌توان از ظاهر آیات استنتاج کرد، بلکه باید باطن آیات را شکافت. این بحث‌ها که در تفسیر نمی‌آید در حد فهم خواص است. در بحث‌های روایی هم نکاتی زیر نام اشاره می‌آید که شاید برای عموم قابل استفاده نباشد، ولی برای خواص قابلیت استفاده دارد.

‌‌قرار است تفسیر تسنیم در چند جلد تدوین شود؟

بین 70 تا 80 جلد خواهد شد، اما نباید بیشتر از 80 جلد باشد. البته این برآورد براساس مقتضیات کنونی است. باید دید چه پیش می‌آید. تا به حال تا پایان سوره اعراف (سوره هفتم قرآن کریم) تعداد مجلدات به 31 جلد رسیده است.

‌تفسیر تسنیم در فضای مجازی هم قابل دسترسی است؟

فقط متن درس‌هایی که استاد در جلسه عمومی و به صورت شفاهی بیان می‌کنند در سایت مرکز بین‌المللی نشر اسراء به صورت درس گفتار و متن پیاده شده از نوار در دسترس همگان قرار دارد. قرار است تلخیصی از تسنیم با محتوای مواد و بحث‌هایی تهیه شود که بیشتر مورد نیاز حوزویان است و نیز براساس تسنیم، تفسیری روان و روشن برای قشر جوان تدارک دیده خواهد شد.

رمضانعلی ابراهیم‌زاده گرجی - جام‌جم