یک میلیون دانشجو نیازمند وام شهریه

با یک جمع و تفریق ساده می‌توانیم بگوییم دست کم سه میلیون و 700 هزار دانشجو در کشور، شهریه‌پرداز هستند و البته بسیاری از این جمعیت میلیونی نیز برای پرداخت شهریه‌های دانشگاهی با مشکل مالی مواجهند؛ طوری که روز گذشته رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم تاکید کرد که حدود یک میلیون دانشجو در کشور، نیازمند دریافت وام شهریه هستند.

به بیان دیگر می‌توانیم بگوییم تقریبا از هر چهار دانشجوی ایرانی، یک نفر توان پرداخت شهریه دانشگاه‌های پولی را ندارد و برای ادامه تحصیل به وام شهریه نیازمند است.

سال گذشته، وزارت علوم توانست فقط به 300 هزار دانشجوی نیازمند، وام شهریه پرداخت کند، اما امسال با وجود بودجه ناکافی که به بخش وام شهریه اختصاص داده شده است، در خوش‌بینانه‌ترین حالت، فقط 300 هزار دانشجو می‌توانند وام شهریه بگیرند و همچنان بیش از 700 هزار دانشجو باید در صف دریافت وام شهریه منتظر باشند.

دیوار کوتاه اعتبار دانشجویی

اعتبار وام شهریه‌ای که دولت در سال 92 پیشنهاد داده است، 136 میلیارد تومان است که این مبلغ نمی‌تواند جوابگوی یکصد هزار دانشجوی نیازمند هم باشد و جالب آن‌که هفته قبل نیز کمیسیون تلفیق با کسر صد میلیارد تومان از این بودجه، قصد داشت که مبلغ وام شهریه را به 36 میلیارد تومان کاهش دهد که البته با اعتراض‌های شدید اعضای کمیسیون آموزش مجلس، فعلا این تصمیم کمیسیون تلفیق در صحن علنی مجلس به تصویب نهایی نرسیده است.

کیوان مرادیان کوچک سرایی، رئیس صندوق رفاه دانشجویان نیز در گفت‌وگو با ایسنا تاکید کرد: صندوق برای این‌که بتواند پاسخگوی 300 هزار دانشجوی متقاضی فعلی باشد نیازمند 180 میلیارد تومان اعتبار است، این در حالی است که اعتبار پیشنهادی دولت در لایحه برای وام شهریه سال 92، مبلغ 136 میلیارد تومان بوده است.

وی اضافه کرد: در صورتی که 136 میلیارد ذکر شده به صورت کامل اختصاص یابد، صندوق باید از محل جابه‌جایی اعتبار، بقیه بودجه را نیز تامین کند تا بتواند فقط پاسخگوی 300 هزار دانشجو باشد؛ به عبارت دیگر برای این‌که سقف اعتبار 136 میلیاردی را به سقف 180 میلیارد تومان برسانیم ناچاریم از دیگر منابع این موضوع را جبران کنیم و اگر صندوق بخواهد پاسخگوی یک میلیون دانشجوی متقاضی برای وام شهریه باشد، نیازمند 600 میلیارد تومان اعتبار است.

در سال گذشته نیز با وجود تصویب 170 میلیارد تومان وام شهریه، تنها مبلغی کمتر از صد میلیارد تومان به 300 هزار دانشجوی نیازمند رسید و با وجود تقاضاهای بسیار زیاد دانشجویان، وزارت علوم نتوانست حتی به نیمی از دانشجویان متقاضی، وام شهریه پرداخت کند.با توجه به این‌که به نظر می‌رسد امسال نیز داستان سال قبل برای وام شهریه تکرار شود، حتی در صورت تصویب نهایی 136 میلیارد تومان وام شهریه نیز نباید امیدوار بود که امسال در پرداخت وام شهریه دانشجویان، تغییر محسوسی شاهد باشیم.

راه حل چیست؟

در حالی که وزارت علوم توان مالی برای حمایت تعداد بیشتری از دانشجویان شهریه‌پرداز ندارد، پرسشی که مطرح می‌شود این است که در این شرایط پیش آمده، دانشگاه‌ها و خود دانشجویان چه کاری می‌توانند برای رفع مشکلشان انجام دهند؟

علی خیرالدین، رئیس دانشگاه سمنان در گفت‌وگو با جام‌جم پیشنهاد می‌کند: به نظرم، دو راه حل برای رفع سریع‌تر این موضوع وجود دارد، اول این‌که دانشجویان فارغ‌التحصیل شده‌ای که قبلا از صندوق رفاه دانشجویان، وام دانشجویی دریافت کرده‌اند، هر چه سریع‌تر وام خود را پرداخت کنند تا دانشجویان جدید بتوانند وام شهریه بگیرند. آن‌طور که آمارها می‌گوید دانشجویان وام گرفته بیش از صد میلیارد تومان به صندوق رفاه بدهکار هستند که با بازپرداخت این مبالغ، بخش بزرگی از مشکلات وام شهریه دانشجویان حل می‌شود.

وی می‌افزاید: راه حل دومی که بتازگی و به صورت ابتکاری در دانشگاه سمنان شروع کرده‌ایم، استفاده از «هرم خیران» است.

یعنی در این طرح، دانشگاه با کمک یکی از خیرین، یک دانشجوی مستعد را تحت حمایت مالی قرار می‌دهد و دانشجوی فارغ‌التحصیل شده موظف می‌شود که پس از پایان تحصیلاتش، دو دانشجوی مستعد را پوشش مالی بدهد و مطمئن باشید پس از گذشت چند سال، بسیاری از دغدغه‌های دانشجویان شهریه‌پرداز با این روش، مرتفع خواهد شد.

سقف و کف وام شهریه

براساس آمارهای وزارت علوم، 37 درصد دانشجویان در دانشگاه آزاد اسلامی، 23 درصد در دانشگاه‌ پیام نور، 8 درصد در موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی و حدود 18 درصد هم در دانشگاه ‌جامع علمی- کاربردی تحصیل می‌کنند.

اگر به این آمار دانشجویان شهریه‌پرداز، دانشجویان نوبت دوم(شبانه) دولتی را هم اضافه کنیم، متوجه می‌شویم که در بهترین حالت، نظام آموزش عالی کشور فقط برای 10 درصد از دانشجویان ایرانی رایگان است.

به همین دلیل نیز عرضه و تقاضای وام دانشجویی در نظام آموزش عالی، تناسبی با یکدیگر ندارد؛ یعنی در مقابل تقاضای میلیونی دریافت وام شهریه، وزارت علوم فقط می‌تواند به تعداد محدودی از این تقاضاها پاسخ دهد.

هم اکنون به دانشجویان کارشناسی، حداکثر 500 هزار تومان، به دانشجویان کارشناسی ارشد تا سقف یک میلیون تومان و به دانشجویان دکتری نیز تا سقف دو و نیم میلیون تومان وام شهریه پرداخت می‌شود.

مطابق اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت علوم، بیشترین متقاضی دریافت وام شهریه، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی هستند؛ البته به دانشجویان شاغل این دانشگاه، وام شهریه تعلق نمی‌گیرد.

همچنین بیشترین تقاضای وام شهریه در مقطع کارشناسی وجود دارد و البته دانشجویان پردیس‌های دانشگاهی خودگردان، حق استفاده از وام شهریه را ندارند.

با وجود این‌که اخیرا معاون آموزشی وزیر علوم نیز از افزایش 20 درصدی شهریه دانشگاه‌ها در سال 92 سخن گفت، بنابراین بدیهی است که انتظار داشته باشیم امسال تعداد بیشتری از دانشجویان شهریه‌پرداز، متقاضی وام شهریه باشند.

امین جلالوند - گروه جامعه