کرمان شهر قالی، گلابتون و خوس

این روزها با فرارسیدن ایام نوروز و آغاز مسافرت‌های نوروزی بسیاری از مردم به دنبال شناخت صنایع دستی و سوغات شهرهای مختلف کشور هستند، استان کرمان هم هرساله پذیرای بسیاری از هموطنان و حتی میهمانانی خارج از مرزهای کشور بوده است که علاقه بسیار زیادی به شناخت سوغات و صنایع دستی این شهر کهن و تاریخی از خود نشان می‌دهند.

استان کرمان مرکز جنوب‌شرق کشور است و به نوعی مرجع صنعتی، فرهنگی، سیاسی، کشاورزی، دانشگاهی، علمی، مذهبی و سایر شاخص‌ها در میان استان‌های منطقه است، برخی جغرافی‌دانان نام قدیم این شهر را گواشیر ، برخی هفتواد و بعضی نیز کارمانیا عنوان کرده‌اند.

صنایع دستی این استان آوازه جهانی دارد و می‌توان از پته، فرش و قالی کرمان، منسوجات دستباف مانند ترمه، شال‌بافی، چاقوی راین، صنایع مس و قلم‌زنی، منبت‌کاری بر روی چوب، معرق، گلابتون، خوس، حصیر، سنگ‌های زینتی و قیمتی، البسه محلی، ترمه و ... به عنوان بخشی از صنایع دستی این دیار نام برد.

قالی کرمان

قالی کرمان از شهره جهانی برخوردار است و از گذشته از مهم‌ترین صنایع دستی کرمان به شمار می‌رفته است به نحوی که قالی کرمان در کیفیت و مرغوبیت ضرب‌المثل شده و می‌گویند که این قالی هرچه بیشتر از عمرش بگذرد و اصطلاحا «پا بخورد» نه تنها از ارزشش کاسته نمی‌شود، بلکه مرغوب‌تر می‌شود.

امروزه برای بیان ارزش، مرغوبیت یا قدر و قیمت چیزی آن را با قالی کرمان می‌سنجند، شهرت قالی کرمان بیش از هر چیز به دلیل درآمیزی رنگ و طرح است و در تمایز و تشخیص قالی دو عامل طرح و رنگ بسیار  اهمیت دارد. طرح و رنگ قالی کرمان یکی از نفیس‌ترین، زیباترین و خوش سبک‌ترین بافت‌های جهان به شمار می‌آید.

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان در این زمینه  گفت: قالی کرمان از قدیم زیباترین و نفیس ترین قالی ایران و دنیا به شمار می رفته است و منطقه کرمان پشم بسیار مرغوبی برای قالیبافی دارد که نوع آن شبیه پشم خراسان و البته قدری از پشم کرمانشاه سبک‌تر و ظریف‌تر است.

 وی افزود:  قالی کرمان دربین تمام قالی‌های کشور و حتی دنیا از لحاظ دوام و کیفیت سرآمد و قالی اعلای کرمان هنوز از بازار بسیار خوبی در جهان برخوردار است.

علی زاهدیان اضافه کرد: قالی گل‌سرخی اسفندقه یکی دیگر از قالی‌های زیبای منطقه ه جزو قالی‌های افشاری استان به شمار می‌رود و در حال حاضر توسط زنان منطقه اسفندقه جیرفت تولید می‌شود.

شال کرمان

این کالا در گذشته ارزش بسیار داشته‌ است به گونه‌ای که در خانه‌های ایرانی آن را به عنوان کالای سرمایه‌ای نگهداری ‌کرده‌ و در زمان تنگدستی آن را گرو می‌گذاشتند در زمان سلطنت قاجار، شاهان قاجاریه از یک طاقه شال کرمان به عنوان پاداش و هدیه استفاده می‌کردند.

ارزش شال کرمان به حدی بوده که قطعات کوچک آن را می‌کشیده و می‌فروختند و در دوره صدارت میرزاتقی‌خان امیرکبیر تولید آن حمایت زیادی شده به گونه‌ای که نوعی شال کرمان به شال امیری معروف می‌شود.

زاهدیان در این زمینه ابراز داشت: شال‌بافی و ترمه‌بافی از جمله صنایع نساجی سنتی است که از دیرباز توسط مردان کرمانی در شهر کرمان و دهستان هودک تولید می‌شود که در زمره بافت‌های منحصر به‌فرد قرار دارد.

عریض و پته کرمان

عریض پارچه دستباف پشمی و نسبتاً ضخیم است که  زنان پته‌دوز بر روی آن پته‌دوزی انجام می‌دهند، در گذشته از عریض استفاده‌های دیگری نظیر کت و پالتو می‌شد، اما امروزه مصرف عریض حتی در پته‌دوزی نیز محدود شده است.

 خوس

خوس یکی دیگر از صنایع دستی مردم جنوب استان کرمان است که زنان و دختران هنرمند جنوبی با، بافتن الیافی در رنگ‌های مختلف و سپس وصل کردن آنها برروی لباس‌های زنانه طرح‌های زیبایی از لباس‌های محلی و رنگارنگ را خلق می‌کنند.

سیس

سیس یکی دیگر از صنایع دستی مربوط به کرمان و مختص به شهرستان بم است، در این صنعت از سی‌های درخت خرما برای تولید ظروف، کیف‌های زنانه و تزیینات منزل استفاده می‌شود.

سفال

در استان کرمان سفال در قالب ظروف و نقش برجسته توسط تعدادی از هنرمندان این خطه تولید می‌شود.

گلیم

گلیم  نوعی فرش است که توسط زنان هنرمند عشایر تولید می‌شود، گلیم عشایر جنبه خود مصرفی دارد و به صورت گوناگون مانند گلیم و گلیمچه، جوال، خوابگاه و خورجین و... در زندگی روزمره آنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گلیم‌های کرمانی انواع مختلف دارد مانند گلیمچه، مسند، پلاس، شیرکی پیچ و ... شیرکی‌پیچ نوعی گلیم است که عشایر کرمان می بافند و از دور حالت قالی دارد.

در این نوع گلیم بر خلاف انواع دیگر گلیم که در آنها پود موجب شکل‌گیری محصول می‌شود، پود نقشی در بافت ندارد و فقط تارها را به یکدیگر متصل و سبب استحکام درگیری نخ خامه با تارها می‌شود.

مس و قلم‌زنی

مسگری که یکی از شعبات فلزکاری است، بنابر حدس باستان شناسان در حدود سه تا پنج هزار سال سابقه دارد در واقع می‌توان، گفت که نخستین اشیای فلزی ساخته شده به دست بشر مصنوعات مسی چکش‌کاری شده و کوچکی بوده که به نیمه اول هزاره چهارم پیش از تاریخ تعلق دارد.

در آخرین قرون دوران نوسنگی، انسانی که موفق به تهیه ابزار مورد نیاز خود از سنگ شده بود، حسب اتفاق به عنصری برخورد که نه تنها هنگام ضربه خوردن نمی‌شکست بلکه قابلیت ذوب، چکش‌خواری و تغییر فرم را داشت.

زاهدیان در این زمینه عنوان کرد: استان کرمان به دلیل دارابودن ذخایر مس فراوان و وجود مواد اولیه این صنعت در منطقه، هنرمندان مسگر و قلم‌زن بسیار چیره دستی را در دل خود جای داده است که با دست‌های هنرمند خود با نوک ظریف قلم فولاد و ضربات ماهرانه چکش بر روی سطح مس ظروف و تابلوهای بسیار زیبا و نفیسی را می‌سازند.

این هنر ابتدا مخصوص کرمان بود که به صورت خطوط ساده یا موجدار دور ظروف گرد به کار می‌رفت و سپس بعد از وارد شدن به اصفهان در آنجا نیز رواج یافت.

سنگ‌های قیمتی و زینتی

استان کرمان از شرایط خوبی از نظر دارا بودن مواد اولیه عالی در زمینه صنعت سنگ‌های تزیینی و زینتی برخوردار است و همین امر سبب رونق روزافزون این هنر در کرمان شده است.

علی زاهدیان معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی کرمان در این زمینه با بیان اینکه در حال حاضر سنگ فیروزه شهربابک قابل رقابت با فیروزه نیشابور است، افزود: علاوه بر فیروزه سنگ‌های قیمتی دیگری نظیر دمانتوئید در این استان یافت می‌شود که با فرآوری آن ارزشی معادل زمرد دارد.

معرق چوب

معرق در لغت به هر چیز رگه‌دار گفته می‌شود، این هنر ابتدا برای تزیین سطح میز، بوفه، درها و تکیه‌گاه صندلی به کار می‌رفت، اما امروزه در تابلوها و موارد بسیار دیگری کاربرد زینتی دارد و توسط جوانان استان به آن رونق بخشیده شده است.

چاقوسازی

هنر چاقوسازی به طریقه نسل به نسل از پدران به فرزندان به میراث مانده و همچنان در این شهر و با همان کیفیت گذشته رونق دارد، چاقو انواع مختلفی دارد از جمله شکاری، قلمه‌زن، تزیینی و دسته‌ شاخی که نامگذاری این چاقوها بر اساس تیغه و نوع استفاده آنها است.

زاهدیان در زمینه چاقوی راین اظهارداشت: چاقوهای تولیدی راین از نظر کمی و کیفی با چاقوی زنجان رقابت می‌کند.(فارس)