لباسی نو برای خودروهای ایرانی

از این رو به نظر می‌رسد دستیابی به توانمندی‌هایی در زمینه ارائه راهکارهای مناسب برای کنترل فرآیند تولید که روز به روز سرعت بیشتری می‌گیرد، ضروری است.

استفاده از پوشش‌های خودرویی با عملکرد مناسب و مهم‌تر از همه تولید پوشش‌هایی که بتواند در حوزه ساخت و ترکیب رنگ‌ها، نوع پوشش و چگونگی اعمال آن روی بدنه همه جوانب را دربرگیرد، می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت صنعت خودرو داشته باشد و این مقوله‌ای است که شاید تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد.

با توجه به جای خالی تحقیقات علمی در زمینه پوشش‌های خودرویی در صنعت خودروسازی، سال 1385 انجمن علمی صنایع رنگ ایران با همکاری موسسه پژوهشی علوم و فنون رنگ، نخستین دوره کنگره بین‌المللی پوشش‌های خودرویی را برگزار کرد.

با توجه به اهمیت این موضوع دومین کنگره پوشش‌های خودرویی سال 1387 برگزار شد که نشان داد کشورمان در زمینه پوشش‌های خودرویی، رشد علمی بی‌سابقه‌ای را پشت سر گذاشته است.

مدتی پیش نیز سومین دوره این کنگره با هدف بررسی فناوری‌های نوین در زمینه روش‌های مختلف در صنعت خودروسازی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار​شد که با بررسی برترین‌ها به کار خود پایان داد.

نسل جدید پوشش‌های تبدیلی روی بدنه خودروها

یکی از مراحل اولیه آماده‌سازی سطح بدنه خودرو در سالن رنگ کارخانه‌های خودروسازی، پوشش‌دهی فسفاته است. پوشش فسفاته نوعی پوشش تبدیلی است که به صورت لایه‌ای روی سطح بدنه فلزی قرار می‌گیرد.

استفاده از این پوشش، ماندگاری قطعات رنگ‌شده را افزایش می‌دهد و به همین دلیل در صنعت خودروسازی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بدنه خودرو در معرض تماس همیشگی با محیط است و از این رو باید نسبت به خوردگی مقاومت بالایی داشته باشد.

رتبه نخست کنگره امسال نیز به طرح تحقیقاتی در زمینه پوشش‌های خودرویی تبدیلی اختصاص یافته است که با راهنمایی دکتر سرابی و همکاری خانم‌ها مهندس محمد حسینی و مهندس سرایی‌لو انجام شده است.

به گفته دکتر عیوض محمدلو، ناظر این طرح تحقیقاتی، پوشش تبدیلی این قابلیت را دارد که سطح فلز را به ماهیت جدیدی تبدیل کند. در صنعت خودروسازی پوشش تبدیلی بین زمینه فلزی و پوشش آلی یا همان رنگی که روی سطح است، قرار می‌گیرد.

به منظور افزایش مقاومت به خوردگی و چسبندگی لایه بعدی که روی سطح قرار می‌گیرد از این پوشش‌ها استفاده می‌شود. در کشور ما شرکت‌های خودروسازی از جمله سایپا و ایران خودرو از روش پوشش دهی فسفاته استفاده می‌کنند. استفاده از این سیستم با محدودیت‌ها و مشکلاتی همراه است.

یکی از این مشکلات پیامد‌های زیست‌محیطی است. در این فرآیند از یون فسفر استفاده می‌شود که می‌تواند تهدیدی جدی برای محیط‌زیست باشد. از سوی دیگر این فرآیند در دمای بالا انجام می‌شود که مستلزم صرف هزینه بالایی است.

از آنجا که در سطح این پوشش تخلخل زیادی وجود دارد ،لازم است فرآیندهای تکمیلی روی آن انجام شود. به طور کلی درشرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا دیگر از این روش استفاده نمی‌شود، اما در کشور ما همچنان از روش‌های قدیمی استفاده می‌شود، اما نسل جدید پوشش‌های تبدیلی بر پایه هگزا فلورو زیرکونیک اسید است.

در این روش پوشش‌دهی در دمای محیط انجام می‌شود و در نتیجه هزینه انرژی مصرفی را کاهش می‌دهد. این پوشش چسبندگی خوبی با لایه‌های بعدی دارد و مقاومت به خوردگی را نیز افزایش می‌دهد.

اگر این پوشش را از نظر هزینه نسبت به کارایی با دیگر پوشش‌ها مورد مقایسه قرار دهیم باید بپذیریم این نوع پوشش در وضع مناسب‌تری قرار دارد. گرچه هزینه اولیه این روش بالاتر است، اما در مجموع با صرفه‌جویی 300 تا 600 میلیون‌ تومانی در بخش رنگ صنایع خودروسازی همراه است.

محمدلو در ادامه می‌گوید: در این طرح تحقیقاتی روی ترکیب این پوشش کار و بهینه‌سازی شده است و در نهایت نتایج این تحقیق به عنوان یک بسته بهینه برای پوشش خودرو ارائه‌شده که می‌توان از آن در صنعت خودروسازی استفاده کرد.

تنها محدودیتی که برای اجرایی شدن این طرح وجود دارد ،این است که شرکت‌های خودروسازی بودجه‌ای را برای این تغییرات اختصاص نمی‌دهند و ترجیح می‌دهند همچنان از همان روشی استفاده کنند که با پیامدها و محدودیت‌های مختلف همراه است.

در سطح دنیا دو شرکت بزرگ خودروسازی فورد و جنرال موتورز از این نوع پوشش تبدیلی استفاده می‌کنند که تهیه آن را شرکت هنکل به عهده دارد و ما موفق شده‌ایم این روش را بومی‌سازی کنیم و بر اساس ساختار صنعت خودروسازی داخلی از آن استفاده کنیم.

پوشش‌هایی از نوع تبلیغاتی

چند سالی است وسایل نقلیه و بخصوص اتوبوس‌ها به ابزاری واسطه برای تبلیغات در محیط‌های شهری تبدیل شده‌اند. بدون تردید در این حوزه هم مطالعات علمی می‌تواند نقش مهمی در جلب توجه مخاطبان داشته باشد.

یکی از برترین‌های سومین کنگره بین‌المللی پوشش‌های خودرویی نیز مطالعاتی در همین زمینه بود. در این طرح تحقیقاتی تاثیر دیداری تبلیغات روی وسایل نقلیه عمومی در محیط‌های شهری و به صورت خاص روی اتوبوس‌ها مورد بررسی قرار گرفته بود که رتبه دوم کنگره بین‌المللی پوشش‌های خودرویی را از آن خود کرد.

به گفته مهندس حسن صامعی، مجری این طرح در این زمینه با توجه به اطلاعات جمع‌آوری‌شده در پژوهشگاه رنگ و پلیمر دانشگاه صنعتی امیرکبیر و تحت حمایت سازمان زیباسازی شهرداری شهر تهران تحقیقاتی انجام شد.

دکتر علی‌اصغر صباغ الوانی و دکتر منوچهر خراسانی از استادان دانشگاه امیرکبیر و مهندس رضا سلیمی و مهندس مهدی روح‌نیکان نیز در این مطالعه همکاری داشتند.

تبلیغات و بخصوص تبلیغات شهری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بر اساس مطالعات انجام شده در آمریکا، تبلیغات 2.5 درصد تولید ناخالص ملی را شامل می‌شود که مقدار زیادی است و اهمیت تبلیغات را در محیط‌های شهری تائید می‌کند.

بر اساس داده‌های آماری 47 درصد مردم دنیا ساکن مناطق شهری هستند و انتظار می‌رود تا سال 2015 هر سال 2 درصد به جمعیت ساکنان شهرها افزوده شود.

اهمیت تبلیغات برای شرکت‌هایی که به دنبال راهی برای برقراری ارتباط مستقیم با مشتریان هستند بر هیچ‌کس پوشیده نیست.

بر اساس آمار منتشرشده حدود 88 درصد افراد 12 تا 30 سال در محیط‌های شهری تحت تاثیر وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس‌ها قرار می‌گیرند که نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است.

به گفته صامعی، پرسش اصلی طراحان تبلیغات شهری این است که چگونه می‌توانند طرحی خلاقانه و جذاب در محیط‌های دینامیکی به نمایش بگذارند و بیشتر مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است هم حول این محور قرار می‌گیرد.

در این مطالعه سه پارامتر اصلی یعنی سرعت اتوبوس، فاصله مشاهده‌کننده با اتوبوس و نوع طرح تبلیغاتی مورد بررسی قرار گرفته است.

سرعت اتوبوس و فاصله مشاهده‌کننده با اتوبوس با محدوده دید و مخروط دیداری ارتباط مستقیم دارد. به طور کلی بر اساس قوانینی فیزیکی در شرایط استاندارد وقتی مشاهده‌کننده روبه‌روی خودش را نگاه می‌کند اشیایی را که در محدوده 20 تا 200 درجه محدوده دید قرار دارد، تشخیص می‌دهد و مشاهده‌کننده می‌تواند این اشیا را براحتی ببیند.

وقتی وسایل نقلیه ثابت است این محدوده دید برای مشاهده‌کننده قابل رویت است و وقتی وسایل نقلیه سرعت پیدا می‌کند محدوده دید برای مشاهده‌کننده کاهش پیدا می‌کند.

در این مطالعه متناسب با عرض خیابان‌ها و سرعت وسایل نقلیه میزان توجه مخاطب بر اساس زمان تعیین شده است.

متناسب با این داده‌ها می‌توان طراحی‌های مختلف اعم از کارتونی، انتزاعی و احساسی را نیز مورد ارزیابی قرار داد.

میزان توجه در قالب چهار معیار تصویر، طرح، رنگ و نوع محصول قابل ارزیابی است. در زمان‌هایی که میزان توجه کم است و مخاطب فقط دو ثانیه زمان دارد تا تبلیغاتی که روز بدنه وسایل نقلیه است، مشاهده کند، تبلیغاتی که در آنها از چهره افراد به صورت واقعی استفاده می‌شود بیشترین تاثیرگذاری را دارد و چنانچه مخاطب مدت زمان بیشتری ـ حدود پنج ثانیه ـ داشته باشد تا تبلیغی را مشاهده کند تصاویری که به صورت خلاصه است و پیچیدگی کمتری دارد، کارایی بیشتری دارد.

رنگ هم یکی از اجزای توجه است، اما باید برآیند اجزای تصویر در نظر گرفته شود. در زمینه درک و انتقال پیام هم مدرنیته، طراحی و جنبه‌های هنری مورد توجه است و بر این اساس طراحی‌های احساسی و انتزاعی بیشترین تاثیرگذاری را دارد. این مطالعه می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت طراحان شهری باشد.

فرانک فراهانی‌جم - گروه دانش