از «سیب» بپرسید

دکتر ایرج خسرونیا‌/‌ متخصص داخلی ـ گوارش و رئیس انجمن آندوسکوپیست‌های ایران

پاسخ: یبوست می‌تواند نشانه وجود مشکلی در دستگاه گوارش باشد. این مشکل از فعالیت نامناسب دستگاه گوارش به‌دلیل تغذیه نادرست تا وجود مشکلاتی در روده‌ها را شامل شود. بنابراین علاوه براین که باید وضع تغذیه‌ای فرد تغییر کرده و براساس اصول صحیح تغذیه، برنامه غذایی تنظیم شود، باید با مراجعه به متخصص و انجام معاینات پزشکی علت‌های احتمالی دیگر برای مشکل شما مورد بررسی قرار گیرد.

عمده‌ترین راهکار رفع مشکل شما، مصرف مواد غذایی فیبردار است. این مواد غذایی می‌تواند مشکل شما را در اجابت مزاج برطرف کند اما بهتر است ابتدا بیشتر درباره فیبر بدانید. فیبر نوعی ‌کربوهیدرات (قند‌) است. این ترکیب به دلیل پیوندهای شیمیایی که در ساختمانش دارد، قابل هضم و جذب برای انسان نیست، اما برخی از انواع فیبرها می‌تواند در دستگاه گوارش ما تخمیر شود. فیبرها بیشتر در میوه‌ها و سبزی‌ها‌، غلات کامل و حبوبات وجود دارند. دستگاه گوارش انسان، آنزیمی ‌برای هضم فیبرها ندارد و فقط نشخوارکنندگان مانند گاو، گوسفند و شتر می‌توانند فیبر را هضم و از انرژی آن استفاده کنند.

فیبرها از اجزای ساختمانی گیاهان است و به دو دسته محلول و غیر‌محلول در آب تقسیم می‌شود.

فیبرهای «محلول در آب» همان طور که از نام‌شان پیداست در آب حل می‌شود. این فیبر‌ها در روده بزرگ تخمیر شده و اسید‌های چرب با زنجیر کوتاه تولید می‌کند. مصرف این نوع فیبرها باعث کاهش میزان کلسترول در بدن و دفع اسید‌های صفراوی می‌شود. از طرفی افزایش جذب املاح را به دنبال دارد.

فیبر محلول: این نوع فیبر در خوراکی‌هایی مانند سبوس جو، جوی دوسر، جو، نخود و لوبیا، عدس، خرما، گلابی، آلو، توت‌فرنگی، هلو، کشمش، انجیر، سیب با پوست و پرتقال است. به‌طور کلی میوه‌ها و حبوبات منابع خوب فیبرهای محلول در آب است. گروه دوم، فیبرهای «نامحلول در آب» است. این فیبرها در آب حل نمی‌شود. و با حل نشدن‌شان در آب باعث افزایش حجم مدفوع و کاهش قند خون می‌شوند.

فیبر نامحلول: هویج، سیب‌زمینی با پوست، انواع سبزی‌ها بویژه سبزی خوردن، کرفس، ذرت و گوجه فرنگی در این گروه قرار دارد. علاوه بر این، بخش عمده‌ای از مغز‌هایی مانند پسته، فندق و نان‌های سبوس‌دار سرشار از این نوع فیبر است. در واقع غلات بجز جو و سبزی‌ها منابع خوب فیبرهای نامحلول به شمار می‌رود.

برای افرادی مانند شما که با مشکل اختلال در اجابت مزاج روبه‌رو هستید، این نکته مطرح نیست‌ اما مصرف فیبر‌ها ممکن است در برخی شرایط ممنوع یا محدود شود. از این موارد می‌توان به این نکته‌ها اشاره کرد:

1. مصرف بیش از اندازه فیبرها در یک وعده غذایی می‌تواند جذب عناصری مثل روی، آهن، کلسیم و منیزیم دریافتی را کاهش دهد. این مساله در افرادی که کمبود روی و آهن دارند بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد.

2. افرادی که دچار مشکلات گوارشی هستند هم باید با توجه به تجویز پزشک یا متخصص تغذیه، از مواد غذایی فیبردار استفاده کنند.

3. در زمان ابتلا به مشکلاتی مانند اسهال، خوردن مواد غذایی فیبردار باید قطع شود.

4. در صورتی که به هر دلیل مشکل معده وجود داشته باشد، باید از خوردن میوه خام خودداری تا مشکل کاملا قطع شود.

5. در صورتی که اعلام ‌شود مصرف میوه‌ و سبزی‌ها به دلیل آلودگی باعث بروز بیماری می‌شود.

1. کودکان: حدود پنج تا 20 گرم در روز است. مثلا یک کودک دو ساله روزانه حدود پنج گرم و یک نوجوان پانزده ساله حدود 20 گرم در روز فیبر نیاز دارد.

2. دیابتی‌ها: در افراد دیابتی و بیماران قلبی ممکن است با توجه به شرایط بیمار، متخصص تغذیه مقدار مصرف بیشتری را توصیه کند.