شناسنامه‌ای برای تئاترهای تلویزیونی

نکته جالب توجه درباره کتاب، دیدن اسامی بازیگران مطرح سینما و تلویزیون است که در این تئاترهای تلویزیونی حضور داشته‌اند. مثلا شاید برایتان جالب باشد که بدانید پرویز پرستویی سال 57 در تئاتری تلویزیونی با عنوان «میلاد» بازی کرده است.

این تئاتر به موضوع رشد ناموزون جامعه شهری در دهه 50 و مهاجرت کشاورزان به شهر می‌پردازد. سال 57 فقط همین یک اثر از شبکه یک روانه آنتن شده اما تعداد کارهای پخش شده در سال 58 به عدد 10 می‌رسد. در میان آثار سال 58، تئاتری به نام «نمایش بی‌کلام»‌ به چشم می‌خورد که محمدرضا شریفی‌نیا، پرویز پورحسینی و محمدرضا هنرمند در آن حضور داشته‌اند. در مجموع، مشخصات بیش از 500 تئاتر تلویزیونی در این کتاب ثبت شده است. این کتاب نشان می‌دهدش در دهه 60 تئاترهای تلویزیونی رونق بیشتری داشته و در مجموع بیش از 200 اثر روانه آنتن شده است.

نویسنده در مقدمه کتاب تاریخچه تله‌تئاتر را مرور می‌کند و با اشاره به فعالیت دو کانال تحت عنوان شبکه یک و دو سیما درسال 57 می‌نویسد: یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های برنامه‌ساز در این دو شبکه،‌ گروه فیلم و سریال و تئاتر بود که تا سال 78 بیشترین سهم را در تولید تئاتر تلویزیونی داشت. هر چند شبکه‌های سه و تهران و سیمافیلم گهگاه اقدام به تولید و پخش تئاتر کرده‌اند، اما در 10، 12 سال گذشته تولید و پخش تئاتر رسما به شبکه چهار سیما واگذار شده است. شبکه آموزش نیز در سال‌های اخیر در نظام برنامه‌سازی خود رویکردی به تئاتر داشته که با توجه به ساختار آموزشی این شبکه، برنامه‌های آن می‌تواند خلأ امکانات آموزشی در شهرستان‌ها را تا اندازه‌ای پر کند.

در این کتاب، تمام تئاترهای تلویزیونی تولید و پخش شده از شبکه‌های تلویزیونی سیما از بهمن 57 تا نیمه اول 90 معرفی شده است. علاوه بر مجموعه‌های آرشیو سازمان مثل آرشیو شبکه‌ها و معاونت‌ها بسیاری از شخصیت‌های جامعه هنری کشور در تکمیل اطلاعات مورد نیاز برای تالیف این کتاب مشارکت داشته‌اند. نویسنده این کتاب روش جمع آوری اسناد و مدارک مربوط به تله تئاترها را توضیح داده و تاکید کرده است: برای این که کوشش هنرمندان شهرستانی از قلم نیفتد، مستقیما با تعدادی از آنها تماس گرفتیم و تا حد محدودی توانستیم از غیبت آثار شهرستانی در این کتاب بکاهیم.

در مقدمه کتاب اعلام شده که دو کتاب تئاترهای تلویزیونی پیش از انقلاب و تئاترهای تلویزیونی کودک و نوجوان نیز بزودی منتشر خواهد شد.

داریوش مودبیان، بازیگر و کارگردان تئاتر نیز برای این کتاب مقدمه‌ای پژوهشی نوشته و در آن روش‌های مختلف ساخت یک تئاتر تلویزیونی را بررسی کرده است. یکی از آنها روشی است که تئاتر برای صحنه اجرا سپس راهی قاب تلویزیون می‌شود.

مودبیان در توضیح این روش نوشته است: در همان آغاز کار تلویزیون، برای نمایش فیلم در آن، دستگاه «تله سینما» را ابداع کردند و برای پخش نمایش‌های صحنه‌ای، «واحد سیار تلویزیونی» به راه انداختند و به تالارهای تئاتر رفتند و دوربین‌ها را به نسبت دکور و صحنه و ارتباط آن دو با تماشاگران همان تالار، در مکان‌ها و زوایای مناسب قرار دادند. آنها اجراهای صحنه‌ای را برای تماشاگران تلویزیون به نمایش اصطلاحا تلویزیونی درآوردند یا نمایش صحنه‌ای را که متناسب با شرایط و امکانات تلویزیون بود برای اجرا به استودیوی تلویزیونی فراخواندند. مودبیان، کامل ترین و برترین نوع تئاتر تلویزیونی را تله‌پلی می‌داند.

این کتاب می‌تواند مورد استفاده پژوهشگرانی قرار بگیرد که می‌خواهند بررسی جامعی درباره همه تله تئاترهای ایرانی بعد از انقلاب داشته باشند.