قیمت تجهیزات پزشکی ترمز برید

اوایل اردیبهشت امسال، حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره وضع بازار تجهیزات پزشکی هشدار داد که تولیدکنندگان داخلی این تجهیزات با مشکلات ارزی مواجه هستند به‌گونه‌ای که بسیاری از آنها، در سه ماه آخر سال 90 نتوانسته‌اند ارز موردنیاز خود را از بانک مرکزی بگیرند.

او در آن زمان هرگز پیش‌بینی نمی‌کرد که مشکلات ارزی تولیدکنندگان داخلی تا چند ماه بعد به حدی برسد که قیمت تجهیزات پزشکی رشدی 250 درصدی داشته باشد و همراه خود، قیمت ارائه خدمات پزشکی به مردم را نیز بالا ببرد، اما این اتفاق افتاد و ماجرا تا آنجا پیش رفت که او و دیگر نمایندگان مجلس زبان به اعتراض گشودند. با این حال کلمات، حریف آشفته بازار دلار نشدند و حتی به نامه جمعی از روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی در این زمینه که برای معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهوری نوشته شده بود و درباره افزایش بی‌سابقه قیمت این تجهیزات ابراز نگرانی کرده بودند نیز ترتیب اثر داده نشد.

افزایش بی‌سابقه قیمت تجهیزات پزشکی و لوازم مصرفی در حوزه بهداشت و درمان در ماه‌های اخیر باعث شده است بیمارستان‌ها با مشکلات مالی برای تهیه این ملزومات مواجه شوند و برخی از آنها با وجود هشدارهای وزارت بهداشت یا هزینه خدمات بهداشتی و درمانی‌شان را بالا ببرند یا کیفیت این خدمات را پایین بیاورند تا بتوانند سرمایه لازم برای تهیه تجهیزات پزشکی و دارو را فراهم کنند، اما این انتخاب‌ها نارضایتی مردم را در پی داشته است.

بیماران و خانواده‌هایشان تنها کسانی نیستند که از بیشتر شدن تجهیزات پزشکی ضرر می‌کنند؛ فشار مالی وارد بر بیمارستان‌ها، کارکنانشان را نیز در شرایط سختی از نظر مالی قرار داده است و علاوه بر این برخی بیمارستان‌های آموزشی حتی در تهیه شماری از لوازم و مواد مصرفی آزمایشگاه‌ها در رشته‌هایی که واحدهای عملی و آزمایشگاهی دارند نیز با مشکل مواجه هستند که این وضع در آینده سبب می‌شود فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها از دانش عملی کافی برخوردار نباشند.

این که چه میزان از تجهیزات پزشکی در داخل کشور تولید می‌شود یک معماست. اگر به حرف‌های رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در اردیبهشت امسال اعتماد کنیم، آن‌وقت باید باور کرد که حدود 80 درصد تجهیزات پزشکی‌مان از خارج می‌آید، اما مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت، می‌گوید امسال ایران به تولید 90 درصدی تجهیزات مصرفی پزشکی در داخل دست پیدا کرده است.

با توجه به این که وزیر بهداشت طبیعتا باید اطلاعات بیشتری از وضع تولید تجهیزات پزشکی در کشور داشته باشد، احتمالا تخمین او به یقین نزدیک‌تر است، اما حتی اگر این گفته درست باشد، این نکته را باید در نظر گرفت که علاوه بر آن 10 درصد تجهیزات پزشکی که کاملا در خارج از کشور تولید می‌شود، مواد اولیه بسیاری از لوازم تولید داخل نیز از خارج خریداری می‌شود؛ مواد اولیه‌ای که نقش اساسی در تولید دارد و کشورمان هنوز به فناوری ساختشان دست پیدا نکرده است.

عبدالصمد جعفری، دبیر پیشین تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و آزمایشگاهی در گفت‌وگو با جام‌جم این موضوع را تائید می‌کند و می‌گوید بجز آن دسته از تجهیزات پزشکی که فناوری بسیار پیشرفته دارد، مانند دستگاه سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی، بیشتر دستگاه‌ها و لوازم پزشکی در داخل کشور تولید می‌شود، اما برای تولید این لوازم، مواد اولیه‌ای موردنیاز است که حتما باید از خارج خریداری شود.

یکطرفه به قاضی رفتن، هر کسی را راضی برمی‌گرداند. اگر فقط حرف‌های مجلسی‌ها و وزارت بهداشت را درباره گرانی تجهیزات پزشکی بنویسیم احتمالا متهم ردیف اول، تولیدکنندگان لوازم پزشکی هستند، اما آنها درباره پشت‌پرده‌های گران شدن تجهیزات پزشکی، حرف‌هایی برای گفتن دارند.

این تولیدکننده تجهیزات پزشکی و مدیرعامل کارخانه طب و پلیمر دلیل افزایش قیمت 250 درصدی تجهیزات پزشکی را گران شدن همان مواد اولیه‌ای می‌داند که می‌گوید باید آنها را از خارج وارد کند و طبیعی است که قیمت تمام شده مواد اولیه بر قیمت محصولات تاثیر می‌گذارد.

او مثال می‌زند: یکی از مواد اولیه لازم برای کار من، کاغذ مخصوص استریل است. قیمت این کاغذ در اردیبهشت 1750تومان بود که هم‌اکنون به 7000 تومان رسیده است.

مشکل اصلی تولیدکنندگان لوازم پزشکی در داخل کشور، اما فقط بی‌ثباتی نرخ دلار و در نتیجه گران شدن مواد اولیه نیست؛ آنها از حمایت‌های دولتی که باید در شرایط بحرانی دستگیرشان باشد، محروم هستند.

دبیر پیشین انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و آزمایشگاهی اعتقاد دارد، دسته‌بندی کالاها برای تخصیص ارز دولتی که چندی پیش با توافق بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفت، تخصصی نبوده است و به همین دلیل، گرچه ظاهرا مواد اولیه موردنیاز برای تولید تجهیزات پزشکی در این دسته‌بندی در رده دوم قرار گرفته، اما در عمل بسیاری از مواد اولیه موردنیاز برای تولید این لوازم در رده‌های پایین‌تر قرار دارد و به آنها ارز دولتی اختصاص پیدا نکرده است و تولیدکنندگان برخی مواد اولیه را با ارز مبادله‌ای خریداری می‌کنند.

ارز مبادله‌ای، نوعی ارز مجازی است که به وسیله بانک مرکزی ارزشگذاری می‌شود و در اتاق مبادلات ارزی وزارت بازرگانی به کالاهایی که ورود آنان با ارز دولتی امکان ندارد، تخصیص پیدا می‌کند. این کالاها در ردیف اولویت سوم تا هفتم تعیین شده توسط وزارت بازرگانی است.

از سوی دیگر، تولیدکننده‌ای که مایل نیست نامش فاش شود، با تائید این موضوع که به علت قرار نگرفتن برخی مواد اولیه مهم در رده‌های اول و دوم دسته‌بندی کالاهای مشمول ارز دولتی، تولیدکننده‌ها این کالاها را با ارز مبادلاتی می‌خرند، می‌گوید: یکی از مشکلات صنف ما نقل و انتقال ارز بین ایران و کشورهای دیگر است. فروشندگان مواد اولیه، شرکت‌های اروپایی هستند و از آنجا که ایران نمی‌تواند در بانک‌های اروپایی نقل و انتقال پول داشته باشد، ما باید از این شرکت‌ها بخواهیم در بانکی به نام کانلون چین یا بانک کوچکی در ترکیه حساب باز کنند که بسیاری از آنها این شرایط را نمی‌پذیرند!

عامل دیگری که تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی را از پا درآورده است، تاخیر بیمارستان‌ها در پرداخت بدهی‌شان به آنهاست. به گفته این تولیدکننده، حتی اگر همین حالا هم بیمارستان‌ها بدهی‌شان را بپردازند، خسارت تولیدکننده‌ها جبران نمی‌شود، چون زمانی که آنها کالاها را خریداری کرده‌اند، دلار نسبت به این روزها ارزان‌تر بوده، اما حالا ارزش پول ایران کاهش پیدا کرده است و تولیدکننده‌ها بشدت ضرر کرده‌اند.

اگر وضع به همین منوال پیش برود چه اتفاقی می‌افتد؟ حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پاسخ به این پرسش در گفت‌وگو با جام‌جم هشدار می‌دهد که بالا رفتن قیمت تجهیزات پزشکی، مردم را تحت‌فشارهای شدید اقتصادی برای درمان قرار می‌دهد.

او نه‌تنها افزایش قیمت 250 درصدی تجهیزات پزشکی را تائید می‌کند بلکه می‌گوید این افزایش قیمت برای برخی لوازم پزشکی از این رقم نیز بالاتر بوده است، برای مثال درباره گاز هلیوم که در ام‌آرآی مورد استفاده قرار می‌گیرد به 670 درصد رسیده است!

شهریاری ماجرای مشکل در نقل و انتقال ارز میان ایران و کشورهای دیگر را نیز تائید می‌کند و می‌گوید: بسیاری از شرکت‌های خارجی نمی‌پذیرند که در یکی از آن دو بانک چینی و ترکیه‌ای حساب باز کنند، چون این فرآیند برایشان وقت‌گیر و هزینه‌بر است و به همین دلیل ترجیح می‌دهند معامله را لغو‌کنند.

این نماینده مجلس تاکید می‌کند، تنها راه خروج از این بن‌بست، اختصاص یک میلیارد دلار ارز مرجع به تجهیزات پزشکی است.

مدتی است شایعاتی درباره استفاده چندباره از برخی لوازم بهداشتی و درمانی یکبار مصرف در بیمارستان‌های کشور دهان به دهان می‌چرخد و گفته می‌شود علت این وضع، نایاب شدن شماری از لوازم در بازار است. هر چند رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پاسخ به این که آیا چنین شایعه‌ای واقعیت دارد یا نه، ابراز بی‌اطلاعی می‌کند، اما می‌گوید «پزشکان برخی وسایل یکبار مصرف را پس از استریل کامل دوباره استفاده می‌کنند، چرا که عملا در این شرایط امکان یکبار مصرف کردن و سپس دور انداختن‌شان وجود ندارد!»

به هر حال اگر وضع به همین منوال پیش برود، پایان داستان تجهیزات پزشکی خوش نیست و جعفری، به عنوان یکی از تولیدکننده‌های این تجهیزات هشدار می‌دهد: انتظار ما ایجاد تسهیلاتی برای تولیدکننده‌های این تجهیزات و ثبات در نرخ ارز است و در غیر این صورت، شک نکنید تا چند ماه آینده شمار زیادی از تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی ورشکسته می‌شوند.

مریم یوشی‌زاده / گروه جامعه