کتاب در رسانه ملی ورق می‌خورد

محمدحسین صوفی از ابتدای سال جاری چند بار از راه‌اندازی شبکه‌ای مستقل با عنوان «رادیو کتاب» خبر داده است. در حال حاضر برنامه‌هایی چون هزار و یک شب، کتاب فرهنگ، چراغستان و شوقستان خلأ این شبکه را پر می‌کند.

محمد رحیمی که در گذشته تهیه‌کنندگی برنامه «کتاب4» را به‌عهده داشت، قصد دارد بزودی برنامه «کارنامه» ‌را با محوریت نقد کتاب از شبکه چهار روانه آنتن کند.

این تهیه‌کننده در تشریح جزئیات برنامه‌اش به «جام‌جم» گفت: در «کارنامه» قرار ‌است به مسائل حوزه نشر کتاب بپردازیم و هر بار با حضور یک کارشناس و نویسنده یک کتاب را نقد و بررسی کنیم.

وی با بیان این‌که محدودیتی برای تبلیغ کتاب نداریم، تاکید کرد: فقط کتاب‌های کمک‌آموزشی است که باید در پیام‌های بازرگانی تبلیغ شود و بقیه کتاب‌ها را می‌توان در برنامه معرفی و نقد کرد. ما در کارنامه هر بار یک بسته پیشنهادی داریم که شامل معرفی کتاب‌هایی با موضوعات معنای زندگی، دنیای پس از مرگ، تاریخ و... می‌شود. اطلاع‌رسانی درباره آخرین اخبار حوزه نشر و تازه‌های کتاب و گفت‌وگو با صاحبان اثر نیز از دیگر رویکردهای برنامه است.

به گفته رحیمی، «کارنامه» در چهار برنامه اولش موضوع «ادبیات عامه‌پسند» را مورد بررسی قرار می‌دهد و نظرات مثبت و منفی را در این رابطه بیان می‌کند.

حسین حائری، تهیه‌کننده برنامه هزار و یک شب شبکه چهار گفت: این برنامه به شکل غیرمستقیم و زیرکانه در هر قسمت کتاب‌های زیادی را معرفی می‌کند.

وی در گفت‌وگو با جام‌جم افزود: ما در هر قسمت از برنامه، موضوعی را مطرح می‌کنیم و آن را به چالش می‌کشیم. این موضوع بهانه‌ای می‌شود برای معرفی کتاب‌هایی که در آن زمینه خاص نوشته شده است. بعضی وقت‌ها استادی که به برنامه می‌آید، کتاب‌هایش را هم با خودش می‌آورد یا به عنوان مثال در قسمتی که درباره ویکتور هوگو بحث می‌کردیم، به کتاب‌های ترجمه شده از زبان فرانسه اشاره کردیم. در موضوع «ادبیات آمریکای لاتین» بیشتر کتاب‌هایی را که در این زمینه نوشته شده بود بررسی کردیم.

حائری با بیان این‌که بخش معرفی کتاب در هزار و یک شب گنجانده شده، گفت:‌ در این بخش کارشناس ما درباره محتوا و ساختار کتاب صحبت می‌کند و همچنین چند سطری از کتاب را می‌خواند. در دکور برنامه نیز کتابخانه‌ای را قرار داده‌ایم. هریک از مهمانان با خودشان یک کتاب به استودیو می‌آورند و در کتابخانه می‌گذارند. حدود یک ماه است که این کار را شروع کرده‌ایم و قرار است آن را ادامه‌ دهیم. او که تهیه‌کنندگی برنامه «زاویه» را نیز به‌عهده دارد، درباره این برنامه و کتاب توضیح داد:‌ در چند برنامه زاویه نیز به موضوعات محتوای کتاب‌های درسی و ترجمه پرداختیم. سوال اصلی ما این بود که آیا جریان ترجمه به علوم انسانی مستقل کمک کرده یا جایش را گرفته است؟

«کتاب فرهنگ» عنوان برنامه‌ای است که شنبه‌ها از ساعت 10 تا 12 از رادیو فرهنگ روانه آنتن می‌شود.

این برنامه یک سال است که آغاز به کار کرده و در این مدت رویکردهای مختلفی داشته است. بازتاب گلایه‌های ناشران، اشاره به کم و کاستی‌های حوزه نشر و اطلاع‌رسانی درباره بازار کتاب از جمله محورهای موضوعی این برنامه بوده است. در حال حاضر روی سخن «کتاب فرهنگ»‌ با مخاطبان کتاب است. به عنوان مثال در چند هفته گذشته این برنامه راجع به کتابخوانی دیجیتال، جامعه اطلاعاتی، کتاب کودکان و... بحث‌هایی را مطرح کرده است.

نیلوفر زندیان، مدیر گروه فرهنگ و هنر شبکه رادیویی فرهنگ در تشریح دیگر موضوعاتی که در این برنامه به آن اشاره شده، گفت: ما به موضوعاتی چون سرگذشت کتاب و کتابخوانی در روزگار معاصر، کتاب‌گردانی، علم‌سنجی، آرشیو مدرن و آلودگی اطلاعات پرداخته‌ایم. منظور از آلودگی اطلاعات پیام‌هایی است که محتوای درستی ندارد و در فضای اینترنت بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

وی افزود: گفت‌وگو با اهالی فرهنگ که دغدغه کتابخوانی دارند، از دیگر بخش‌های برنامه است. مثلا ما با فرهاد آئیش تماس می‌گیریم و از او می‌پرسیم بتازگی چه کتابی خوانده و چه تاثیری گرفته است.

وی به دیگر برنامه این شبکه با عنوان «هفت اقلیم»‌ صحبت کرد و گفت: در این برنامه با مولفان درباره آخرین مطالبی که نوشته‌اند، صحبت می‌کنیم. برخی از مطالب هم مناسبتی است. مثلا در هفته گذشته بحث برنامه این بود که جایزه نوبل ادبیات تا به حال به چه کسانی اهدا شده است. این برنامه همه روزه به جز جمعه‌ها پخش می‌شود و در لابه‌لای مباحثش به موضوع کتاب اشاره می‌کند.

به گفته زندیان، در برنامه «یک نمایشنامه، یک نمایشنامه‌نویس» نیز بازیگرهای تئاتر یک نمایش را بازخوانی می‌کنند. این کار باعث می‌شود که شنوندگان به متن نمایش و کتاب بیشتر توجه کنند.

رادیو ایران نیز در برنامه‌های «شوقستان» و «چراغستان» با اهالی کتاب همراه می‌شود. چراغستان پنجشنبه شب‌ها به موضوع کتاب اختصاص دارد و از ساعت 23 تا 24 با بخش‌های معرفی نویسنده، تازه‌های نشر، کتابخانه پدربزرگ و مسابقه تلفنی به نیازهای اطلاعاتی دوستداران کتاب پاسخ می‌دهد. در بخش مسابقه قسمتی از یک کتاب خوانده می‌شود و مردم باید نام کتاب و نویسنده‌اش را بگویند. معرفی کتابخانه‌های سطح شهر تهران هم از دیگر بخش‌های برنامه است. برنامه چراغستان در چهارمین جشنواره کتاب و رسانه ملی توانست عنوان برترین برنامه را در حوزه رادیو و تلویزیون از آن خود کند.

شوقستان نیز جنگی فرهنگی است که به موضوعات سینما، تئاتر و ادبیات می‌پردازد. این برنامه در لابه‌لای مباحث فرهنگی‌اش به کتاب‌های مرتبط نیز اشاره می‌کند.

احسان رحیم‌زاده / گروه رادیو و تلویزیون