انتقال‌های تصویری

هر کدام از انتقال‌های تصویری، حاوی معنای بخصوصی در فرآیند فیلمسازی است و این معنا نیز خود در گذر ایام و با تغییر دوره‌های مختلف تاریخ سینما دستخوش تحولات بسیاری شده است. به عنوان نمونه، زمانی برش یا کات به انتقال در زمان حال دلالت می‌کرد و دیزالو به معنای گذر زمان کوتاه و فید به معنای گذر زمان طولانی بود، اما امروزه موارد خلاف این قاعده به قدری زیاد هستند که می‌توانند حتی به عنوان قاعده‌ای جدید مطرح شوند و تأثیر زیباشناختی دیگری از این انواع مختلف انتقال عرضه کنند.

به عنوان نمونه برای ساخت یک سکانس مونتاژی که مستلزم استفاده از نماهای مختلف در لوکیشن‌های متفاوت و با فواصل زمانی بسیار زیاد است، استفاده از انتقال تصویری برش یا کات گزینه‌ای مرسوم تلقی می‌شود و چنان نیست که سازنده ناچار باشد در میان همه‌ نماها از فید یا دیزالو استفاده کند. در فیلم‌های امروزی ما ممکن است با یک کات به قرن‌ها پیشتر برویم و مجددا با یک برش دیگر به زمان حال برگردیم. به‌طور کلی باید این نکته‌ مهم را مدنظر داشت که هر کدام از امکانات تکنیکی در بستر هر فیلم معنایی متفاوت می‌یابند و این کارگردان است که با بهره‌گیری منحصربه‌فرد خود از امکانات تکنیکی مخاطب را به سمت معنای مورد نظر خود سوق می‌دهد.

لحن اثر و اقتضائات آن، مهم‌ترین عامل برای تعیین نحوه استفاده از هر یک از انتقال‌های تصویری است. این‌که مثلاً بگوییم دوره و زمانه‌ دیزالو گذشته یا وایپ، ترفندی دهه شصتی و کهنه است، سخن درستی به نظر نمی‌رسد. همه چیز باز می‌گردد به نیاز داستان و لحن قصه چنانکه به عنوان نمونه مشاهده می‌کنیم در مدرن‌ترین یا بهتر است بگوییم پست‌مدرن‌ترین فیلم‌های امروزی نیز از وایپ به عنوان ترفندی مهم بهره گرفته می‌شود و حتی پیوندهای تازه‌ای همچون تقسیم کادر نیز به فهرست پیوندهای بصری سینمایی و تلویزیونی اضافه شده است.

منظور از تقسیم کادر، نمایش همزمان دو تصویر در یک قاب است، کاری که پیشتر یک روش آماتور برای نمایش دو صحنه‌ مختلف به شمار می‌آمد، اما امروزه تدبیر بصری استاندارد و قابل قبولی محسوب می‌شود که تنها اشکال آن می‌تواند عدم درک صحیح تدوینگر یا کارگردان از ترکیب‌بندی (کمپوزیسیون) تصاویر مختلف نمایش داده شده در یک قاب واحد باشد. البته تقسیم کادر را نمی‌توان انتقال تصویری دانست، چنانکه سوپرایمپوز یا تداخل و در هم رفتن دو تصویر بدون آن‌که هیچ یک از آن دو در حال محو یا ظاهر شدن باشند نیز انتقال تصویری به شمار نمی‌آید، اما از آن نظر که این تکنیک‌ها در موارد بسیاری جایگزین انواع مختلف انتقال تصویری هستند، لازم است دست‌کم با نام پیوند تصویری مورد توجه قرار بگیرد.

آزاد جعفری