شبیه‌سازی پدیده‌های کیهانی زیر یک سقف

 آسمان‌نما مکانی است سرپوشیده که از طریق دستگاهی به نام پلانتاریوم (Planetarium) آسمان و اجرام سماوی را به صورت مصنوعی در مقابل دیدگانتان به تصویر می‌کشد. امروزه آسمان‌نماها در حوزه علم نجوم و ستاره‌شناسی از جایگاه مهمی برخوردارند و می‌توانند نقش مؤثری در آشنایی علاقه‌مندان به آسمان و هر آنچه در آن است داشته باشند. پرده نمایش آسمان‌نما‌ها گنبدی شکل است و فردی که زیر این سقف به تماشای آسمان می‌نشیند احساس می‌کند در شبی صاف و پرستاره به آسمان و شگفتی‌های آن چشم دوخته است. پروژکتور دیجیتالی یا نوری که در مرکز این آسمان گنبدی شکل نصب می‌شود، صورت‌های فلکی و اجرام سماوی را شبیه‌سازی می‌کند و با استفاده از این روش امکان نمایش پدیده‌های مختلفی مانند کسوف، خسوف، حرکت سیارات و ستارگان و همچنین پدیده‌هایی مانند شفق و فلق در نقطه‌ای فرضی از کره زمین و در هر زمانی وجود دارد. هم‌اکنون بیش از 2500 آسمان‌نما در نقاط مختلف جهان وجود دارد که همه‌ساله بیش از 100 میلیون نفر از این مراکز دیدن می‌کنند.

تاریخچه آسمان‌نماها به قرن هجدهم میلادی بازمی‌گردد. در حقیقت در آن زمان از مکان‌هایی که در آنجا با ساخت گوی‌های متحرک و آسمان‌نماهایی مکانیکی به نام پلانتاریوم اجرام سماوی را به نمایش می‌گذاشتند تحت‌عنوان آسمان‌نما نام برده می‌شد. نخستین آسمان‌نمای مجهز به پروژکتور ستاره‌ای، اوایل قرن بیستم میلادی در آلمان ساخته شد و مدل اولیه آسمان‌نماها در سال 1923 در مونیخ به نمایش گذاشته شد. اما نخستین نمونه از آسمان‌نماهای به شکل امروزی، آسمان‌نمای آدلر است که در سال 1930 در شیکاگو به نمایش گذاشته شد. این آسمان‌نما یکی از برجسته‌ترین آسمان نماها در سطح دنیاست. نخستین آسمان‌نما با گنبد بتونی نیز آسمان‌نمای لندن است که در سال 1958 مراحل ساخت آن به پایان رسید. در اغلب آسمان‌نما‌های امروزی پروژکتورهای دیجیتالی برای نمایش تصاویر استفاده می‌شود. اطلاعات و تصاویر گرافیکی در حافظه کامپیوتری که به آن متصل می‌شود، قرار دارد. در این آسمان‌نماها نقاط نمایشی ستاره‌ها به وسیله یک تفنگ الکترونی تولید می‌شود. پروژکتورهای دیجیتالی در مقایسه با مکانیکی قابلیت تحرک و تنوع بیشتری دارد. آسمان‌نماهای مدرن دارای پروژکتورهای ویدئویی نیز هستند که به کمک آنها فیلم‌های گرافیکی نجومی را نمایش می‌دهند. با رشد و توسعه فناوری‌های دیجیتال می‌توانیم با قرار گرفتن زیر گنبد آسمان‌نماها، شاهد تصاویر واقعی‌تری از خورشید، سیارات یا کهکشان‌ها باشیم.

ام البنین خانوردی