پیامک‌های غافلگیرکننده یارانه‌ای

این متن پیامک غافلگیرکننده‌ای است که از عصر روز یکشنبه تا به حال برای بسیاری از مردم ارسال شده و حرف و حدیث‌های زیادی را برانگیخته است.

در حالی که سیاست دولت برای تشویق اقشار پردرآمد به انصراف از دریافت یارانه نقدی صحیح و معقولانه است به نظر می‌رسد روش پیامکی انتخاب شده به این منظور به نوعی تکرار تجربه ناکام خوشه‌بندی‌هاست.

به گزارش خبرنگار جام‌جم، بسیاری از کارشناسان اقتصادی تایید می‌کنند که تشویق کردن اقشار مرفه که نیازی به دریافت یارانه نقدی ندارند و اصولا ارقام این یارانه نقشی در زندگیشان ایفا نمی‌کند، در انصراف از دریافت یارانه نقدی به نفع اقشار کمتر‌ برخوردار جامعه، عملی اخلاقی و خداپسندانه است.

در واقع دولت به این وسیله منابع مالی جدیدی در اختیار خواهد داشت تا حمایت بیشتری از این گونه اقشار داشته باشد. به همین دلیل، این که دولت برنامه مشخصی را برای حذف اختیاری یارانه اقشار پردرآمد تدوین و اجرا کرده است، کاملا قابل حمایت به نظر می‌رسد.

اما مشکل از روش اجرای این سیاست شروع می‌شود که به نظر نمی‌رسد راه به جایی ببرد، چرا که هنوز یکی دو روز از اجرای بخشی از این روش نگذشته، ناکارآمدی آن آشکار شده است.

افکار عمومی به خاطر دارند اواسط سال 87 و قبل از اجرای هدفمندی یارانه‌ها، مرکز آمار ایران شروع به جمع‌آوری اطلاعات اقتصادی خانوارها به منظور قرار دادن آنها در طرحی موسوم به خوشه‌بندی کرد.

در این طرح کل جمعیت کشور به 10 دهک و سه خوشه تقسیم شده بودند. خوشه اول شامل چهار دهک از یک تا چهار دهک، خوشه دوم شامل سه دهک پنج و شش و هفت و خوشه سوم شامل سه دهک هشت و 9 و 10 بود.

هر قدر دهک فرد به تناسب درآمد و تحصیلات بالاتر بود، فرد در خوشه بالاتری قرار می‌گرفت، یعنی پردرآمدتر بود. با این حال به دلیل ناتوانی مرکز آمار ایران در تهیه و پردازش اطلاعات لازم از خانوارها و تنوع و گستردگی اطلاعات در عین کمبود زمان، بدون مطالعه جوانب لازم و بی‌هیچ توضیحی پیامک‌هایی درباره قرار گرفتن فرد در دهک و خوشه خاصی ارسال شد که نادرست بودن آن اعتراضات فراوانی را برانگیخت؛ چرا که خوشه اعلامی فرد با سطح درآمد وی در تناقض بعضا فاحشی قرار داشت.

این تناقضات آن قدر زیاد و اعتراضات آنقدر فراوان بود که دولت با جابه‌جایی رئیس وقت مرکز آمار ایران کل سیستم خوشه‌بندی‌ها را کنار گذاشت و اعلام کرد به همه ایرانیان به طور یکسان یارانه نقدی پرداخت خواهد کرد.

همان‌گونه که رسانه‌ها اعلام کرده‌اند در چند روز اخیر پیامک‌های کوتاهی به تلفن همراه بسیاری از افراد ارسال شده، مبنی بر این که چون شما جزو اقشار متمکن هستید، با مراجعه به سایت سازمان هدفمندی یارانه‌ها از دریافت یارانه نقدی انصراف دهید.

متن پیامک چنین است: «آقای... نظر به تمکن مالی،‌ لطفا جهت انصراف از دریافت یارانه به سامانه refahi.ir مراجعه کنید.»

متن پیامک به همین موضوع محدود شده و هیچ توضیح اضافی درباره ابهامات ابتدایی که ممکن است به ذهن افراد برسد، داده نشده است.

به عنوان مثال ملاک این که فردی پردرآمد تشخیص داده شده، اعلام نشده و لذا افرادی که از اقشار متوسط و حتی کم‌درآمد که از این پیامک‌ها دریافت کرده‌اند، راهی جز ابراز تعجب ندارند. مکانیسمی برای اعتراض به دریافت این پیامک نیز اعلام نشده است.

از سوی دیگر اعلام نشده اگر شخص به لحن دستورگونه موجود در پیامک ارسالی عمل نکند، عواقب آن چه خواهد بود و آیا سازمان هدفمندی یارانه‌ها راسا نسبت به حذف یارانه نقدی فرد اقدام خواهد کرد یا خیر و در این صورت فرد باید چگونه و به کجا اعتراض خود را اعلام کند و نتیجه بگیرد.

این‌چنین است که برخی افرادی که مرفه نیستند که بماند، حتی فکر مرفه بودن را نیز نمی‌کنند، با دریافت این پیامک‌ها سرگردان و نگران شده و صدای اعتراضشان دست‌کم به دوستان، آشنایان و همکاران آنها رسیده است.

این در حالی است که لحن این پیامک و محتوای آن با سیاست‌های اعلامی پیشین دولت درباره اختیاری بودن انصراف از یارانه نقدی در تناقض است؛ چرا که حتی از درج لغت اختیاری بودن در متن پیامک دریغ شده و همین نگرانی افراد بسیاری را در پی داشته است. دولت قبلا اعلام کرده بود یارانه افرادی که ماهانه سه میلیون تومان درآمد داشته باشند، قطع می‌شود اما پیامک‌ها بعضا به افرادی رسیده که بسیار کمتر از این مبلغ درآمد دارند.

این چنین است که به نظر می‌رسد همان ابهامات اطلاعاتی که طرح خوشه‌بندی‌ها را به شکست کشاند،‌ می‌رود که طرح حذف یارانه‌ پردرآمدها را نیز به سرنوشتی مشابه دچار کند، مگر این‌که چاره اساسی اندیشیده شود.

سایت سازمان هدفمندی یارانه‌ها به نشانی: www.refahi.ir گزینه‌ای مخصوص حذف یارانه نقدی به نام انصراف تعبیه کرده است.

با کلیک گزینه انصراف، صفحه جدیدی باز می‌شود که حاکی از این توضیح است که جهت انصراف از دریافت یارانه نقدی،‌ کد ملی و سریال شناسنامه را وارد کنید.

آزمایش مرحله بعدی این اقدام توسط هر فرد، اقدامی خطرناک و غیرقابل بازگشت است که کمتر کسی جرات انجام آن را دارد، اما ظاهرا مکانیسم سایت برای انصراف آنقدر راحت است که ممکن است باعث سوءاستفاده‌هایی نیز بشود.

به عنوان مثال ممکن است شخصی با اغراض نامطلوب و با در اختیار داشتن کد ملی و سریال شناسنامه شخص دیگری بتواند یارانه نقدی او را حذف و به او ضربه بزند، لذا به نظر می‌رسد مکانیسم این سایت نیز چالش دیگری در برابر طراحان حذف یارانه پردرآمدهاست که باید برای آن فکری کرد.

مطابق معمول خبرنگاران باید در قبال اطلاعاتی که از مردم می‌گیرند، نظرات مسوولان مربوط را نیز اخذ و از آنان در برابر ابهامات پاسخ بخواهند.

مسوول مربوط درباره معمای پیامک‌های یارانه‌ای، محمدرضا فرزین، سخنگوی طرح تحول اقتصادی و بهروز مرادی، رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌هاست.

تلاش مکرر خبرنگار ما برای تماس با این دو مقام مسوول از راه‌های گوناگون و حتی با ارسال پیامک پاسخ‌خواهی بی‌نتیجه ماند.

البته ظاهرا پاسخ‌خواهی سایر رسانه‌ها نیز چنین سرنوشتی یافته است؛ چرا که هیچ رسانه‌ای موفق به درج نظر یا واکنشی از این دو مقام مسوول نشده است.

با انتشار اخبار مربوط به دریافت پیامک‌های انصراف ایرنا از قول یک منبع آگاه در سازمان هدفمندی یارانه‌ها گزارش داد: پیامک‌های انصراف از یارانه با درصدی از خطا ارسال شده و مسوولان بزودی در این خصوص توضیحات لازم را ارائه می‌کنند.

این مقام آگاه تاکید کرده این پیامک‌ها به منظور خودانصرافی بوده و مبنی بر قطع یارانه افراد نیست و دریافت‌کنندگان پیامک نباید نگران باشند.

در همین حال یک مقام آگاه به خبرنگار ما گفت: ‌رییس‌جمهور فردا ـ چهارشنبه ـ درباره جدیدترین موضوعات هدفمندی یارانه‌ها از جمله تعویق سه ماهه اجرای مرحله دوم و پیامک‌های انصراف پردرآمدها صحبت و اظهارنظر خواهد کرد؛ لذا سایر مقامات اجرایی و مرتبط با این موضوع سکوت کرده و هیچ اظهارنظری در گفت‌و‌گو با هیچ رسانه‌ای نخواهند داشت.