بچه‌ها را در نقاشی‌هایشان ببینید

شاید از اینجاست که برای بسیاری از خانواده‌ها بحث آموزش و اهمیت نقاشی مطرح می‌شود و با سوالاتی نظیر ضرورت و فایده آموزش، سن یادگیری و زمان مناسب قلم دست گرفتن روبه‌رو می‌شوند.

روان‌شناسان معتقدند نخستین مراحل نقاشی کودک خط خطی کردن و سپس تکامل چهره‌نگاری و قصه‌پردازی است. شروع نقاشی با خطوط آغاز می‌شود و سپس کودک از دل این خطوط تصاویر دلخواهش را بیرون می‌کشد. کودک نسبتا خیلی زود متوجه می‌شود، نقاشی وسیله‌ای برای بیان افکارش است و می‌تواند آنچه را در فکر و تخیلش هست روی کاغذ بیاورد و تخیلاتش را رها کند و در عین حال لذت هم ببرد.

آموزش هنر در سنین پیش دبستانی جایگاه مهمی دارد. تربیت هنری کودک جدا از سایر عوامل تربیتی کودک نیست. یکی از ابزارهای تربیت هنری، نقاشی است که با آموزش‌های ابتدایی آغاز می‌شود.

مینا زارع‌منش، مربی هنر نیز با تاکید بر اهمیت آموزش هنر و نقش خانواده‌ها در این باره می‌گوید: «بیشتر کودکان امروزه در حالی در فضای بسته آپارتمان‌ها کودکی خود را سپری می‌کنند که قادر به تخلیه انرژی‌های خود نیستند. یکی از ابزارهای تخلیه کودک و بیان حرف‌های ناگفته درون، نقاشی است. کودک در سنین خردسالی قادر به بیان تمام این احساسات و تفکراتش از طریق گفتار نیست، پس سعی می‌کند با ترسیم خطوط و علائمی این هیجانات را ابراز کند. والدینی که اطلاع چندانی از این نوع روندها ندارند، بی‌توجه و بی‌علاقه به این ترسیم‌های ساده سعی می‌کنند تا آنها را وارد دنیای واقعی بزرگ‌ترها کنند. در حالی که آدمک قورباغه‌ای شکل که کودک کشیده بسیار به درونیاتش نزدیک‌تر است تا آدمکی که والدین او برایش ترسیم می‌کنند. در صورتی‌که متمایل به دریافت یک نقاشی مشخص از فرزندمان هستیم بهتر است او را در مسیر مشخصی هدایت کنیم، نه این‌که مداد را از دستش بگیریم و ترسیمات او را عوض کنیم.»

خانواده‌ها اغلب از مربیان نقاشی سوال می‌کنند، چرا نقاشی فرزندانشان مفهوم نیست؟ یک کودک نقاشی با رنگ‌ روغن را یاد می‌گیرد؟ باید در پاسخ گفت: هدف در آموزش نقاشی به اعتقاد کارشناسان و مربیان هنر این نیست که کودک بیاموزد چطور یک نقاشی را برای نصب روی دیوار خانه ترسیم کند و دست آخر هم باید نقاش شود. یا نقاشی حتما باید رنگ‌ روغن باشد و نهایتا به طریقی دیده شود. تعریف و مفهوم نقاشی برای بچه‌ها فراتر از این است.

به اعتقاد بسیاری از متخصصان علم روان شناسی با نقاشی می‌توان به اهداف مهمی چون آموزش دیدن، شناخت محیط اطراف، دقت عمل و تفکر، هماهنگی بین اعضای بدن، کسب دید و سلیقه هنری مانند تشخیص زیبایی از زشتی، نظم از بی‌نظمی، تخلیه احساسات، هیجان و استرس و هدفمندکردن فعالیت‌ها از پایه‌های ابتدایی رسید.

تک‌تک موارد یاد شده اگر رشد و پرورش یابد به مهارت‌های بسیار ارزشمند و بازوی کمکی قوی در مسیر زندگی تبدیل خواهد شد. معنی نقاشی از کلیشه‌ای وسط صفحه کاغذ یا نقاشی از روی مدل فراتر خواهد رفت.

زارع‌منش نیز معتقد است: اگر کودکی از سنین خردسالی نتواند با به دست گرفتن مداد‌ آنچه که در ذهن و تخیلش را دارد روی کاغذ بیاورد، منجر به ضعف بیان اهداف و ایده‌ها در آینده خواهد بود. اگر امروز آدم‌های بزرگ نمی‌توانند طرح ذهنی خود را به اجرا در بیاورند این ضعف ناشی از کنترل نشدن ذهنیات از دوران کودکی است. این آموزش نیز همچون رشته‌های تخصصی نیازمند افرادی کارآزموده و آشنا به فن است تا بتواند از میان خطوط، کودک را هدایت کند.برای مثال اگر فردی با دادن الگو‌های هندسی بخواهد کودک را وادار به نقاشی کند او را به دنیایی الگوبردار و بی‌‌اعتماد به نفس و پایبند به کمک دیگران وا می‌دارد. این امر در آینده مشکلاتی برای کودکان پدید می‌آورد.

متاسفانه در مسیر تربیت کودک کمتر کسی از این زاویه به آموزش هنری پرداخته است. جنبه آفرینش و خلاقیت در هنر فراموش می‌شود. شنیده می‌شود برخی از خانواده‌ها در دوران مدرسه گلایه دارند که فرزندشان وقت فراغت خود را با کارهای مفید و مثبت سپری نمی‌کند و به سرگرمی‌های مفید علاقه نشان نمی‌دهد. باید به خانواده‌ها یادآور شد، رشد نیروی فکر و توانایی‌ها را از روزهای کودکی باید جستجو کرد. آموزش هنر و همچنین نقاشی وسیله تفننی و تجملی برای کودکان نیست، بلکه وسیله‌ای است برای هدایت و نظم ‌بخشی استعداد‌های کودک.

کودک و خانواده وقتی جایگاه هنر در زندگی انسان را دریافت، ناخودآگاه آن را در تمام شئون زندگی‌اش به کار می‌گیرد و بعد زمینه‌هایی در کودک بوجود می‌آید که بوسیله آن می‌تواند پدیده‌ها را توام با فکر ببیند یا به عبارتی بهتر ببیند و به شناختن، دانستن و فکر کردن ارزش ببخشد.

رشد اجتماعی هر انسان از کودکی آغاز می‌شود. می‌توان از سنین خردسالی همراه با بازی و تفریح موارد یاد شده را ایجاد کرد، به شرط این‌که آموزش و شناخت هنر ارزش خود را در میان نظام آموزشی و خانواده پیدا کند.

روشنک نوروزی پناه