جهش تحصیلی زنان پس از انقلاب اسلامی

رشد 439 درصدی میزان باسوادی زنان پس از پیروزی انقلاب و حضور 62 درصدی آنان در دانشگاه‌ها طی 3 دهه گذشته از نظر بسیاری از کارشناسان نوعی جهش اجتماعی بوده است. فارس در این باره گزارش داد: در سال 57 سهم پذیرش زنان در دانشگاه‌ها 23 درصد بود، اماروند پیشتازی زنان در ورود به مقطع آموزش عالی از سال تحصیلی 77ـ76 شروع شد و تعداد دختران دانشجوی کشور از 23درصد کل دانشجویان در سال 57 به 63 درصد در سال 85 رسید، یعنی به یکباره طی 27 سال حدود 3 برابر افزایش یافت.

هم‌اکنون نیز سهم دختران از جمعیت دانشجویی بیش از 60 درصد است که این نشان‌دهنده قبضه آموزش عالی توسط دختران دانشجوست.

مریم مجتهد‌زاده، رئیس مرکز امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری در خصوص وضعیت حضور زنان در عرصه آموزش عالی پیش از پیروزی انقلاب و پس از آن می‌گوید: عامه زنان قبل از پیروزی انقلاب بی‌سواد یا کم‌سواد بودند. طبق آمار در سال 55، حدود 48‌/‌35 درصد زنان کشور باسواد بودند و تنها 83‌/‌37درصد دانش‌آموزان کشور و8‌/‌29 درصد دانشجویان کشور دختر بودند.

براساس آمارهای رسمی، 34‌/‌80 درصد زنان بالای 6سال کشور باسواد هستند که این رقم طی 3 دهه اخیر بیش از 126درصد افزایش داشته است. همچنین آمار دانش‌آموزان دختر نسبت به 3 دهه گذشته 144درصد افزایش داشته است. به گفته رئیس مرکز امور زنان وخانواده ریاست جمهوری، با مقایسه رقم 49 درصدی جمعیت زنان کشور با رقم 6/48 درصدی دانش‌آموزان دختر می‌توان اذعان کرد که امروزه قریب به اتفاق دختران واجب‌التعلیم به مدرسه رفته و باسواد می‌شوند و می‌توان گفت بی‌سوادی در جمهوری اسلامی ایران در حال ریشه‌کنی است.

برخی کارشناسان وجود چنین آمارهایی را مثبت ارزیابی می‌کنند و آن را نشانه‌ای از تحول موقعیت زنان می‌دانند. منیره نوبخت، عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان، از جمله این افراد است که در پاسخ به برخی انتقادات نسبت به افزایش بی‌برنامه و سریع حضور زنان در دانشگاه‌ها می‌گوید: تاکنون این‌گونه نبوده که در تعریف تعادل اقتصادی، شاخصی به‌عنوان جنسیت دخالت داشته باشد، بنابراین مطلبی که برخی منتقدان مبنی بر این‌که به‌دلیل افزایش حضور زنان در دانشگاه‌ها، تعادل اقتصادی، ‌اجتماعی و فرهنگی بر هم ‌خورده، مفهومی ندارد.

وی اضافه می‌کند: باید مشخص شود که شاخص جنسیت چگونه بر این تعادل اثر دارد و به نظر می‌رسد در این امر تعریف علمی و ربط منطقی وجود نداشته باشد. وی تاکید می‌کند: هدر رفتن هزینه در قبال تربیت افراد متخصص، فقط مختص زنان نیست و این‌که چقدر بین تحصیلات دانشگاهی و شغل ارتباط برقرار است، در جامعه امروز نمی‌تواند تنها مساله زنان باشد.

به گفته افراد هم عقیده با نوبخت، در حال حاضر ربط منطقی بین اشتغال و تحصیل وجود ندارد و این امررا به‌عنوان مساله جدی در جامعه پیش‌رو داریم و بنابراین، این موضوع ربطی به افزایش ورود زنان در دانشگاه ندارد، به‌طوری که این مساله در مردان بیشتر از زنان وجود دارد.

اما منتقدان نظر دیگری دارند. سیما خالصی، کارشناس و محقق مسائل زنان، تکرار هرساله برخی آمارها را از جانب مسوولان باعث بی‌توجهی به اقدامات عملی می‌داند و تاکید می‌کند: اگر آمار اشتغال و تحصیل زنان را در 2 سال گذشته با امسال که از سوی روسای مرکز امور زنان اعلام می‌شود، مقایسه کنید درمی‌یابید که هیچ تغییری نکرده وتکرار هرساله این آمارها همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب نشان می‌دهد که مسوولان از بیان اقدامات عملی درباره رفع مشکل اشتغال زنان بخصوص دانش آموختگان دانشگاه‌ها ناتوانند.

در حال حاضر نرخ اشتغال زنان کشور از 11 درصد فراتر نرفته و با این که هرسال بخش عمده‌ای از اعتبارات دولت به اشتغال‌زایی فارغ از رویکردهای جنسیتی اختصاص می‌یابد، به دلیل نبود برنامه‌ریزی برای زنان این نرخ سال‌هاست بی‌تغییر مانده است.

از سوی دیگر، بنابر اعلام مرکز آمار ایران، میزان بیکاری در زنان کشور چیزی حدود 25 درصد، یعنی2 برابر نرخ بیکاری در مردان است که با توجه به افزایش تقاضای زنان برای ورود به بازار کار بخصوص پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه‌ها این آمارها به دقت بیشتری نیازدارند.

از دیگر سو، نرخ اشتغال زنان در کشورهای پیشرفته از 40 تا 50 درصد برآورد شده و در برخی کشورها مانند ترکیه سهم زنان از فعالیت اقتصادی بیش از 30 درصد در کره جنوبی 40درصد و در هندوستان بیش از 27 درصد اعلام شده است.

برخی کارشناسان همزمان با افزایش تقاضای زنان برای ادامه تحصیل از یک سو وتاکید بر نقش زنان در خانواده ورسیدگی به امور فرزندان خواستار سیاست‌گذاری جدی‌تر در حوزه اشتغال زنان و پاسخ به تقاضای آنان برای مشارکت اقتصادی و اجتماعی هستند.

آمارهای مربوط به وضعیت زنان هرسال در روزهای دهه فجر تکرار می‌شود؛ آمارهایی که از بهبود وضعیت زنان در 33 سال گذشته حکایت می‌کند، در حالی که برنامه‌ریزی‌ها برای اشتغال و کارآفرینی جهت فعالیت در بخش‌های صنعت وخدمات این حکایت را تایید نمی‌کند. شاید دهه فجر و آغاز فصل بودجه‌ریزی زمان مناسبی برای ایجاد تعادل میان تحصیل و اشتغال زنان باشد.