موسیقی باید معرّف هویت ملی و دینی ما باشد

سمفونی خورشید با چه ایده و در چه قالبی شکل گرفت؟

بحث ایرانی بودن بسیار بزرگ و پیچیده است و دغدغه همه هنرمندان ایرانی به شمار می‌آید. البته این بحث تنها مختص به ایران نمی‌شود، چرا که در بسیاری از کشورها خصوصا آنهایی که همانند ما دارای سنت‌های مستقل هستند، این بحث وجود داشته و دارد. در کشورهای مختلفی که سنت موسیقی کلاسیک را نیز داشته‌اند هم به گونه دیگری این موضوع بوده است، چرا که همه می‌خواهیم در یک مقطع زمانی هویت شخصی و ملی خود را در زمان حال و در موسیقی و هنرهای دیگر خود داشته باشیم. بر این اساس با کنار هم قرار دادن مقوله‌های فکری، هنری،‌ فلسفی،‌ بومی و... باید در این مسیر حرکت کنیم. البته موضوع ایرانی بودن هم مقوله بسته و مطلقی نیست و کاملا سیال است، چرا که آن هم مثل هر چیز دیگر در این آفرینش مدام در حال تغییر است.

من در دوران فعالیت موسیقایی‌ام خیلی روی موسیقی بومی‌ کار کردم و از سال 68 که به ایران آمدم، آثار کلاسیکی ساختم که دارای تم‌های محلی بود در واقع ملودی‌های محلی ایرانی را خمیرمایه ساخت موسیقی کلاسیک قرار می‌دادم. در قطعاتی دیگر نیز تم‌های ایرانی را در ابعاد دیگری می‌بردم و گسترش و پرداخت می‌دادم.

البته معتقدم وقتی آهنگساز در این موارد تجربیات زیادی می‌کند، در کارش به عمقی از موسیقی می‌رسد که دیگر تفاوت ایرانی و غربی بودن آن حس نمی‌شود. برای مثال من در کار سمفونی اروندرود از هیچ‌یک از نشانه‌های موسیقی ایرانی استفاده نکردم، در حالی که بسیاری از هموطنان من با شنیدن آن می‌گفتند کار حال و هوایی بشدت بومی دارد.

سمفونی یک فرم در موسیقی است که از ابتدا برای ارکستر نوشته شده است. اولین سمفونی‌هایی که در سال‌های حدودا 1750 میلادی ساخته شد ، همه 3 موومانی بودند که از تکامل فرم سازی کنسرتو ایجاد شدند. به طور کلی ساختارفرم سمفونی در دوره کلاسیک پایه گذاری شد که یک فرم خاص و مستقل برای خودش داشت، به گونه‌ای که دارای 4 موومان و با مشخصاتی بود که با ارکستر اجرا می‌شد. البته این هم بسیار جالب است که چگونه این فرم و تکامل سازهای یک ارکستر به یک ارکستر سمفونیک منجر شد، اما در نهایت این بافت تثبیت گردید.

من بیش از 80 قطعه موسیقی نوشته‌ام که نزدیک 95 درصد آنها صرفا موسیقی بدون سوژه‌اند و تنها موسیقی محض در انواع ژانرهای مختلف سازی‌،‌ آوازی‌،‌ ارکسترال،‌ کرال‌،‌ الکتروآکوستیک و... به شمار می‌آیند.

من هیچ‌وقت برای مناسبت‌ها کار نکرده‌ام و به هرچه ساخته‌ام، معتقد بوده‌ام. اما نباید فراموش کرد که همیشه شخصیت‌ها و مواردی وجود دارند که برای ما نماد خاصی می‌شوند و در برخی از موارد،‌ این موسیقی‌ها بر اساس این سوژه‌ها شکل می‌گیرند. مثلا من اروندرود را به یاد و خاطره سرباز گمنام ساختم یا خسوف که روایت موسیقایی عاشوراست.

من تاکنون موسیقی یک بار مصرف ننوشته‌ام، چرا که همه کارهای من امتداد داشته و در خارج از ایران اجرا شده‌اند. به نظر من تمام‌ اینها بحث‌ها و معضلات اجتماعی‌اند که نیاز به تصحیح دارند.

به نظر من کاری همانند سمفونی خسوف که ارزشی و هنری است را به خاطر موضوع عاشورا نمی‌توان فقط در آن برهه زمانی اجرا کرد، بلکه در هر زمانی در طول سال قابلیت اجرا شدن دارد و این در حالی است که ما کارهای اینچنینی را محدود به زمان خاص می‌کنیم.

به طور کلی سفارش در کار هنری در تمام دنیا همیشه از بهترین ابزارهای توسعه و پرورش هنرها بوده و هست، اما متاسفانه در ایران و از دوران انقلاب به بعد ما درگیر 2 مساله شدیم که به عدم شناخت مدیریت‌های هنری از مقولات هنری و از هنرمندان برمی‌گردد و همچنین کم‌لطفی برخی از همکارانمان.

این باعث شده که کارهای سفارشی نازل شوند. درواقع مراکز سفارش دهنده با عدم شناخت یا دلایلی غیر فرهنگی به هنرمندانی سفارش کارمی‌دهند که زمینه کاری‌شان نیست، البته در این میان نیز برخی از همکاران ما به دلایل مختلف کم‌لطفی می‌کنند و دست رد به این سفارشات نمی‌زنند.

ما هم‌اکنون در ایران چند ارکستر فعال داریم که بعضا نوازندگان آن مشترک هستند و حتی در بسیاری جاهای دیگر نیز کار می‌کنند که این خود باعث افت کیفیت و تکنیک نوازندگی آنها به دلیل خستگی ناشی از آن می‌شود. از طرف دیگر فقدان متولی دلسوز باعث می‌شود نتوانند شرایط اولیه یا حداقل امکانات معیشتی لازم را برای ایجاد آرامشی نسبی برای این نوازندگان فراهم آورند.

بعضا آرامشی که یک کارمند ساده دارد، یک نوازنده ندارد و این خود موجب تاثیرگذاری برکارش می‌شود، اما این نوازندگان و خوانندگان با توجه به عشق و علاقه به هنر و کارشان در این شرایط نابسامان ‌‌ـ‌ بازهم کارهای سخت را انجام می‌دهند و دوباره در صحنه اجرا حاضر می‌شود که این فقط ازخودگذشتگی است.