«باور» ایرانی جایگزین اس 300 روسی

ماجرا از آنجا شروع شد که ایران و روسیه سال 2005 یعنی 6 سال پیش قراردادی را امضا کردند که براساس آن مسکو متعهد شد 5 سامانه پدافندی S300 را سال 2007 به ایران تحویل دهد و با تحویل 5 بخش از این سامانه دفاعی پیشرفته، 800 میلیون دلار از ایران دریافت کند، اما این تعهد روس‌ها تاکنون جامه‌عمل نپوشیده است.

از سال 2007 تا 2010 روس‌ها به بهانه‌های متعدد اجرای این قرارداد را به تعویق انداختند و سرانجام با تصویب قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل در 9 ژوئن 2010 بهانه‌ای تازه به دست روس‌ها افتاد و آنها فروش این موشک‌ها را مشمول این قطعنامه دانستند و این سوال در محافل سیاسی 2 کشور مطرح شد که آیا روسیه بازهم بر قولی که به ایران داده ‌متعهد است یا نه؟

اگرچه در آن زمان یعنی 22 ژوئن 2010 سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه رسما اعلام کرد قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل تاثیری بر قرارداد سیستم دفاع موشکی S300 ندارد چراکه این سیستم یک سیستم دفاعی است و تحت مفاد قطعنامه صادره قرار نمی‌گیرد، اما چند ماه بیشتر طول نکشید که روس‌ها از موضع خود عقب‌نشینی کردند و چهارشنبه 22 سپتامبر 2010 (31 شهریور 1389) خبرگزاری نووستی روسیه به نقل از نیکلای ماکاروف، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه اعلام کرد روسیه سیستم‌های دفاع موشکی S300 را به دلیل این که این سلاح شامل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل می‌شود، به ایران تحویل نخواهد داد.

سامانه S300 یک سیستم دفاع هوایی است که توسط شرکت آلماز روسیه ساخته شده است. این سیستم دفاع موشکی دامنه‌ای به گستردگی 195 کیلومتر دارد و توانایی هدف گرفتن موشک‌ها و همچنین هواپیما‌ها از ارتفاع 10 متری تا 27 کیلومتری را دارد و قادر است هواپیماها و موشک‌های بالستیک را در ارتفاع کم یا زیاد رهگیری و مورد هدف قرار دهد.این یکی از سیستم‌های پیشرفته است که بسیاری از کارشناسان نظامی، آن را با سیستم دفاع موشکی پاتریوت US MIM-104 مقایسه می‌کنند. موشک‌های S300 توانایی ردیابی 100 هدف را بطور همزمان در آسمان دارند. سیستم‌های دفاع موشکی S300 به ‌منظور دفاع از مناطق صنعتی بزرگ به‌ کار می‌رود و روس‌ها مدعی هستند که منحرف کردن یا از کار انداختن S300 از سوی سیستم‌های اغتشاشگر، تقریبا غیرممکن است. براساس گزارش‌ها، برد این موشک‌ها به 300 کیلومتر می‌رسد و یک سیستم دفاع هوایی با توان کار بالاست که در هر نوع شرایط آب وهوایی قابلیت عملیاتی شدن دارد و توانایی حمله به هواپیما با مانور بالا، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک و هر هدفی که دارای سرعت بالا باشد را داراست. رادار این موشک از فاصله 250کیلومتری، جسم پرنده‌ای به ابعاد 25 سانتی‌مترمربع را به راحتی تشخیص می‌دهد. به طور کلی S300 یک موشک عمودپرتاب است که به دلیل شتاب بسیار بالایی که دارد تقریبا عمده هواگردها در برابر آن آسیب‌پذیرند.

تحویل ندادن موشک‌های S300 و خلف‌وعده روس‌ها در این موضوع با واکنش تهران روبه‌رو شده است. محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور در یکی از سخنرانی‌های خود در واکنش به این اقدام روس‌ها به دیمیتری مدودف رئیس‌جمهور روسیه تاخت و پیروی او را از تصمیمات ضدایرانی غرب مایه خسران و پشیمانی توصیف کرد.احمدی‌نژاد قرارداد خرید سامانه موشکی از روسیه را همچنان معتبر دانست و اظهار کرد: این قرارداد باید اجرا شود و اگر به تعهد خود عمل نکنند، ملت ایران حقوق خود و خسارت و جرایم وارده را از آنها مطالبه خواهد کرد، اما همزمان با پیگیری اجرای این قرارداد ایران تصمیم گرفت که دیگر معطل روس‌ها نشود.

اما رهبر معظم انقلاب به مسوولان نظامی کشور تاکید کردند که نیروهای نظامی کشور در این زمینه نیز خودکفا شوند.امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) در این باره گفت: در همان ابتدا و زمانی که اولین بحث‌ها مبنی بر تحویل ندادن S300 مطرح شد و نفرات ما هنوز در روسیه دوره می‌دیدند، رهبر معظم انقلاب به وزارت دفاع دستور دادند که «بروید و خودتان این کار را ملی کنید».

اما زمانی که در رژه 29 فروردین ارتش در سال 89، 2 لانچر با موشک‌هایی که شباهت بسیاری به موشک‌های S300 داشتند از مقابل جایگاه عبور کردند، خبر ساخت S300‌ ایرانی مراسم رژه را تحت‌الشعاع خود قرار داد. برخلاف سایر سامانه‌های موشکی نامی بر این سامانه موشکی درج نشده بود و در آن زمان سخنگوی مراسم گفت جزئیات ساخت این سامانه موشکی دور برد که توسط متخصصان داخلی در کشور تولید شده است متعاقبا اعلام خواهد شد.

روس‌ها در آن زمان به ساخت سامانه‌های دفاعی ایران تشکیک کردند و روزنامه‌های روسی نوشتند کارشناسان یقین دارند که ایرانیان مستقلانه توان ساخت مشابه سیستم‌های روسی دفاع ضدموشکی را ندارند.

ویکتور لیتوفکین مدیرمسوول یک روزنامه روسی به خبرگزاری نووستی در این باره گفت: نمی‌دانم چه سیستمی در تهران به نمایش گذاشته شد، اما با اطمینان می‌توانم بگویم که ایرانیان مستقلانه نمی‌توانند مشابه S300 را بسازند. وی اطمینان خاطر داد که حتی آمریکا بلد نیست چنین سیستم‌هایی بسازد. وی افزود: آمریکایی‌ها سیستم‌های بدی ندارند، اما دقیقا مثل اینها را نمی‌توانند بسازند. و البته این نوع اظهار نظر ها از طرف روس ها و بعضی از رسانه های صهیونیستی زیاد صورت گرفت.

سرانجام در آستانه هفته دفاع مقدس در سال جاری امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) جدیدترین اخبار مربوط به مراحل ساخت سامانه بومی S300 با نام باور 373 را اعلام کرد.

فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) درخصوص نام سامانه بومی جایگزین S300، گفت: نام این سامانه بومی باور 373 است که 373 از القاب رسول‌الله(ص) در حروف ابجد بوده و باور نیز یعنی ما باور داریم که این کار انجام می‌شود.معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص)‌ گفت: سامانه ایرانی جایگزین S300 بر اساس نیازهای عملیاتی ما طراحی شده است و قابلیت‌هایش بیش از نمونه روسی است.

اسماعیلی با اشاره به مراحل طراحی و ساخت سامانه بومی مشابه S300، تاکید کرد: اگر S300 در برخی موضوعات خلأ داشت، در طرح بومی این سامانه، این خلأ‌ها برطرف شده است و طراحی مفهومی آن نیز به پایان رسیده و حتی پروژه، نامگذاری شده است و در حال حاضر در مرحله نیازسنجی و طراحی دقیق هستیم که این کار مشترک با همکاری قرارگاه و وزارت دفاع در حال اجراست.وی با بیان این که در بحث راداری این سامانه نیز به نقاط قوت بسیار خوبی در حوزه کشف و شناسایی رسیده‌ایم، تصریح کرد: وزارت دفاع درخصوص موشک‌های آن نیز پیش‌بینی کرده که این سامانه با 2 یا 3 نوع موشک در لایه‌های مختلف بتواند وارد عمل شود.

فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص)‌ با بیان این که سامانه موشکی باور 373 ایران از S300 بسیار پیشرفته‌تر و مدرن‌تر است خاطرنشان کرد: باور 373 سامانه موشکی برد بلند است و در موضوع کشف و رهگیری توانمندی‌های خوبی دارد و هم‌اکنون مرحله امکان‌سنجی این سامانه به پایان رسیده و همه مقدورات آن در داخل کشور فراهم شده است و نقطه گلوگاهی وجود ندارد.همچنین احمد وحیدی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با اعلام جزئیات سامانه موشکی جایگزین S300، اعلام کرد که ایران نیاز به ساخت سامانه موشکی S300 ندارد ولی ساخت سلاح‌های مشابه دیگر را در دستور کار دارد.

اگرچه به گفته مقامات ایرانی در موضوع قرارداد S300 طرف ایرانی تمام مفاد قرارداد را تا سال 2007 به طور کامل اجرا کرد و هیچ مورد شبهه‌برانگیزی در مورد واگذاری این سامانه وجود نداشت، اما به دلیل شیطنت‌های دولت‌های غربی، روسیه از انجام تعهدات خود سر باز زد.

از این رو چندی پیش محمدرضا سجادی سفیر ایران در روسیه اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران به علت لغو یکطرفه قرارداد خرید سامانه دفاع ضدموشکی S300 از طرف روسیه به دیوان بین‌المللی کیفری (ICC) شکایت کرده است.وی با بیان این که بهانه روسیه برای تحویل ندادن سامانه S300 به ایران، قطعنامه شورای امنیت بوده است، افزود: یکی از مقامات روسیه که در این رابطه به ایران سفر داشت گفته است که اگر (ICC) تشخیص داد که تحویل S300 به ایران مغایر قطعنامه نیست، روسیه این سامانه را به ایران تحویل خواهد داد.الکساندر لوکاشویچ سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه پس از اعلام این خبر گفت که روسیه از تصمیم تهران برای شکایت از روسیه درباره قرارداد تحویل سیستم‌های پدافند موشکی S300 متحیر شده است. وی گفت روسیه ترجیح می‌داد این موضوع در گفت‌وگوی دوجانبه با ایران حل شود نه در دادگاه بین‌المللی.با این حال وزارت دفاع مسوول پیگیری پرونده S300 است و وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در این باره گفته است روسیه ملزم به اجرای مفاد قرارداد فروش سامانه پدافند موشکی S300 به ایران است و ایران از روسیه به دلیل اجرا نکردن مفاد قرارداد تحویل سامانه دفاع موشکی S300 شکایت کرده که در محافل داوری در حال بررسی است. وحیدی در واکنش به ابراز شگفتی سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه در خصوص شکایت تهران از این کشور به دلیل عدم تحویل موشک‌های S300 گفت: شکایت از روسیه براساس مفاد قرارداد تحویل سیستم‌های پدافند موشکی S300 انجام شده است و اتفاق عجیبی در این خصوص نیفتاده است.

مطابق متن قرارداد اگر روسیه آن را به طور یکجانبه لغو کند علاوه بر مبلغ 800 میلیون دلاری قرارداد، باید 400 میلیون دلار هم به عنوان خسارت به ایران پرداخت کند. با وجود شکایت ایران از روسیه با این حال دلایل زیادی وجود دارد که چرا روسیه از تحویل این موشک‌ها به ایران خودداری می‌کند. به عقیده برخی از کارشناسان روسیه در ازای برخی امتیازات از سوی آمریکا و اسرائیل حاضر شده است تا این قرارداد را یکطرفه لغو کند. یک سند منتشر شده توسط ویکی لیکس می‌گوید روسیه در ازای خودداری از فروش S300 به ایران یک قرارداد مهم درباره دریافت نسل پیشرفته‌ای از هواپیماهای بدون سرنشین با رژیم صهیونیستی امضا کرده است.

برخی از کارشناسان نیز بر این عقیده هستند که طرف‌های غربی بر این باورند که تحویل S300 به ایران باعث خواهد شد که گزینه حمله هوایی به تاسیسات هسته‌ای ایران از روی میز حذف شود و از این رو امتیازهای کلانی بابت لغو این قرارداد به روسیه واگذار کرده‌اند.

در عین حال روس‌ها از S300 به عنوان یک ابزار چانه زنی در روابط خود با ایران و غرب بهره می‌برند. آنها سعی می‌کنند با طولانی و پیچیده کردن این قرارداد ـ مانند قرارداد نیروگاه بوشهر ـ‌ حداکثر امتیاز را از غرب و ایران دریافت کنند.

این حدس هم به طور جدی توسط برخی تحلیلگران مطرح است که روسیه موضوع تحویل S300 به ایران را
به‌عنوان بخشی از مدالیته گام به گام خود مطرح کرده باشد. هر کدام از این گمانه‌ها که صحیح باشد ساخت سامانه موشکی باور 373 دست ایران را در مذاکرات و مباحث مربوط بازتر کرده و بالاتر قرار می‌دهد.