منوی کم‌رنگ غذای ایرانی برای گردشگران

مسیح‌الله صفا به خبرنگار ما می‌گوید: «البته امروز در برخی هتل‌های 5 ستاره چلوکباب سنتی، جوجه‌‌کباب سنتی و باقالی‌پلو و قرمه‌سبزی هم سرو می‌شود.» اما او اعتقاد دارد در مقابل بیش از 50 نوع غذایی که هتل‌های خارجی برای مهمانان آماده می‌کنند، در ایران اتفاق موثری در حوزه غذا نمی‌افتد. وی بر این باور است که چون هتل‌های ایرانی مسافر داخلی و خارجی انبوه ندارند بنابراین از نظر اقتصادی هم برای آنها به صرفه نیست که بخواهند غذاهای متنوعی تهیه کنند.

صفا با ذکر این نکته که صنعت گردشگری ایران مشکلات دیگری هم دارد، می‌گوید: «مثلا من می‌خواهم با یک اتوبوس و مسافر خارجی را از تهران به شیراز ببرم. در مسیر چند سرویس بهداشتی استاندارد وجود دارد یا چند رستوران مطلوب هست؟»

مینو حسنی‌اصفهانی، کارشناس ارشد گردشگری بر این باور است که غذا بخشی از فرهنگ جوامع محسوب می‌شود و تنوع غذایی نیز به تنوع فرهنگ‌ها باز می‌گردد. حسنی اصفهانی تنوع فرهنگ‌ها را همواره یک جاذبه عمده برای جذب گردشگر می‌داند به طوری‌که اگر منطقه‌ای تنوع فرهنگی نداشته باشد، درصد جذابیت آن نیز برای گردشگران پایین می‌آید. او هم از تنوع غذاهای محلی و بومی در شهرهای مختلف ایران به عنوان یک جاذبه مهم گردشگری نام می‌برد و می‌گوید: «متاسفانه هنوز از این ظرفیت بالقوه استفاده نشده و این از مهم‌ترین ضعف‌های گردشگری کشور است.» به گفته او تعداد رستوران‌هایی که تنوع غذایی در آنها دیده می‌شود در سطح کشور بسیار اندک است و گاهی در برخی رستوران‌های سنتی شاهد ارائه غذاهای محلی هستیم. این تعداد معدود نیز بیشتر در قالب تورها گردشگر می‌پذیرند و با توجه به قراردادی که از قبل با تورگردان برای تهیه غذاهای محلی دارند اقدام به طبخ این غذاها می‌کنند. به همین دلایل اگر یک توریست آزاد وارد یکی از رستوران‌های کشور شود، غذاهای متنوع انتظار او را نمی‌کشند.

حسنی اصفهانی هم اعتقاد دارد منوی غذاهای رستوران‌ها، سفره‌خانه‌ها و هتل‌های ایران تنها به چند غذای خاص و تکراری محدود شده که این یک نقطه ضعف برای گردشگری کشور به شمار می‌رود. به اعتقاد کارشناسان همین مساله باعث می‌شود تنوع غذایی فرهنگ‌های مختلف ایران به گردشگران معرفی نشود.

از سوی دیگر صنعت گردشگری ایران، گردشگرانی را که با هدف شرکت در جشنواره‌های غذایی به کشورهای مختلف سفر می‌کنند از دست می‌دهد.

محدود شدن وعده‌های غذایی مسافران به انواع کباب‌های موجود در منوی رستوران‌ها‌ باعث دلزدگی گردشگران می‌شود و از سوی دیگر فرصتی برای آشنایی با واقعیت آشپزخانه ایرانی پیش نمی‌آید. این در حالی است که تنوع غذایی از مشخصات اصلی آشپزی ایرانی بوده و با ذائقه گردشگران مختلف نیز سازگار است. غذا و نحوه ارائه آن به گردشگر از آنجا اهمیت بسیاری می‌یابد که خود جزئی از جاذبه سفر محسوب می‌شود و هر گردشگری پیش از سفر در این زمینه کسب اطلاعات می‌کند. بنابراین یک گردشگر پس از ورود به هر شهری آماده دیدن و چشیدن غذاهای متنوع است اما در عمل با غذاهای مشابه در تمام رستوران‌ها روبه‌رو می‌شود.

اینجاست که نقش رستوران‌ها به عنوان یکی از حلقه‌های مرتبط با گردشگری روشن می‌شود.

کیومرث غفاری، پیشکسوت راهنمایان گردشگری نیز درباره رابطه میان گردشگری و غذا می‌گوید: «اکثر گردشگران خارجی هم غذاهای ایرانی را دوست دارند چون تند و خیلی هم چرب نیست اما مشکل ما تکرار غذاست. وقتی سفر می‌کنیم بیشتر غذاها شامل کباب برگ، کوبیده، جوجه و نهایتا زرشک‌پلو با مرغ است؛ می‌دانید چرا؟ چون رستوران‌ها نمی‌خواهند غذا مانده و خراب شود به این غذاها رو می‌آورند و مسافر همان یکی دو روز اول از غذای تکراری زده می‌شود.»

از سوی دیگر زمانی که یک توریست به کشوری مسافرت می‌کند یا قصد سفر دارد، مایل است از اوقات فراغت خود لذت ببرد و با فرهنگ‌های جدیدی آشنا شود. از این‌رو معمولا اولین سوال آنها نشانی نقاط دیدنی و رستوران‌هاست.

برای گردشگران، انتخاب رستوران، نوع غذا، قیمت، موقعیت رستوران، طراحی و نوع خدماتی که ارائه می‌دهند، بخش عمده‌ای از لذت سفر را تشکیل می‌دهد. همچنین کمتر کشوری را می‌توان پیدا کرد که در آن غذایی برگرفته از شیوه و نوع پخت غذا در ایران نباشد. حتی غذاهای بومی کشور‌های دیگر وقتی به دست آشپزهای توانای ایرانی پرورده شود با مزه و کیفیت بهتر از کشور مبدا عرضه می‌شود. نمونه بارز این مورد، پخت پیتزا در ایران است که با اقبال گردشگران ایتالیایی مواجه می‌شود.

اما گردشگری ایران درحالی از طعم و بوی غذاهای متنوع شهرهای مختلف محروم است که توریسم خوراکی و پختنی‌ها به بخشی بزرگی از توریسم جهانی تبدیل شده است.

سال 2001 عبارت «گردشگری خوراک و پختنی‌ها» در مقاله‌ای توسط اریک ولف مدیر اتحادیه بین‌المللی توریسم غذا و پختنی مطرح و معرفی شد و از همان موقع این نوع توریسم به عنوان یک صنعت، پا‌به‌بازار جهانی توریسم و گردشگری گذاشت.

هستی بختیاری