برای سحراولی‌ها

مهمان ماه بعلاوه نخستین برنامه ویژه سحرهای ماه مبارک رمضان است که اجرای آن را یک مجری زن به عهده دارد. اکرم‌السادات محمدی‌خواه که بعد از گیتی خامنه و الهه رضایی از باسابقه‌ترین و ماندگارترین مجریان برنامه کودک تلویزیون تا امروز است و مخاطبان جوان هم خاطره تماشای برنامه کودک را با اجرای صمیمی او در ذهن دارند.

مهمان ماه اگرچه برنامه ساده‌ای است و جز بداعتی که در کلیت خود دارد، از خلاقیت خاص و منحصر‌به‌فرد دیگری بهره‌مند نیست، اما از آنجا که نخستین تجربه در این حیطه بخصوص بوده و هر آنچه دارد از خود دارد نه این‌که از دیگران وام گرفته باشد، شایان تقدیر و توجه است. بعلاوه برنامه آیتم‌های مناسبی دارد که شاید بهترین نباشند، اما ناهمخوان با نیاز مخاطب هم نیستند و می‌توانند لحظات معنوی قرین با لذتی را در لحظات روحانی سحر برای مخاطب کودک برنامه به ارمغان بیاورند.

قصه‌گویی همراه با تصویرسازی همزمان، یکی از این آیتم‌هاست که ما بزرگ‌ترها خاطره خوبی از پخش آن داریم. به طور کلی نقاشی کردن برای بچه‌ها همیشه همراه با خیالپردازی بوده و پیداست مشاهده دستی که به جای آنها در حال به تصویر کشیدن داستان است به آنها کمک می‌کند تمرکز بیشتری بر قصه داشته باشند و آن را باور کنند، بخصوص که شیوه طراحی تصویرساز منتخب برنامه بسیار نزدیک به سبک کار طراحان شخصیت آثار کارتونی است و می‌تواند تجربه‌ای نظیر تجربه تماشای یک انیمیشن ساده ولی جذاب تلویزیونی برای مخاطبان باشد. البته گفتنی است این آیتم از نقایص نورپردازی و تصویربرداری درست صفحه نقاشی رنج می‌برد و همین باعث شده کار تصویرساز آن‌طور که باید به چشم نیاید و خطوط محیطی طرح‌ها بسیار کمرنگ و فاقد کنتراست لازم به نظر برسند.

بخش ثابت دیگر برنامه، مصاحبه همزمان با چند کودک است، به طوری که بچه‌ها به نوبت پاسخ یک سوال را می‌دهند و مخاطب قرار است از این طریق با زوایای دید مختلف مساله آشنا شود. اشکالی که به این قسمت از برنامه وارد است؛ یکی عدم ضرورت چنین آیتمی با این شکل و شمایل غیراستاندارد و ناپخته است و دیگر، سازندگان در شکل اجرای این بخش و در تدوین نماهای گرفته شده از بچه‌ها نیز دقت و ظرافت لازم را به خرج نداده‌اند و در نتیجه این کم توجهی می‌بینیم که وقتی یکی از بچه‌ها در حال پاسخ دادن به پرسش است، تصویر بچه‌های دیگر فیکس می‌شود و حالت نامطلوبی ایجاد می‌کند حال آن که معمولا در چنین مواقعی باید زمان‌بندی مناسبی برای طرح پرسش از مصاحبه‌شونده و ضبط پاسخ او در نظر داشت که تدوینگر ناچار به استفاده از تدابیر غیرقابل‌قبولی همچون فیکس کردن مرتب نماها نشود.

اما یکی از نقاط قوت برنامه، دعوت از مجریان مهمان در کنار مجری اصلی است که باعث شده اجرای مجری اصلی حالت پلاتوگویی مرسوم را نداشته باشد و برنامه از ویژگی مهم گفت‌وگو ـ که امروزه به‌درستی جایگزین پلاتوهای پیشین شده ـ سود ببرد. وقتی تماس تلفنی بینندگان کم‌سن و سال را هم به این گفت‌وگوی دونفره اضافه کنیم، آن وقت همه چیز مهیا می‌شود برای پویایی برنامه و فاصله گرفتن آن از اجرای ایستای مبتنی بر پلاتو و مونولوگ که اگرچه هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما باید پذیرفت که این شکل اجرا مناسبت چندانی با یک برنامه زنده تلویزیونی ندارد. در برنامه زنده هدف، القای حس حضور مخاطب در روند اجرایی برنامه است و اگر قرار باشد در یک برنامه پخش مستقیم هیچ‌گونه ارتباطی با مهمان یا مخاطب وجود نداشته باشد، زنده بودن برنامه جایگاهی نخواهد داشت و می‌توان همه چیز را از پیش ضبط کرد و در موعد مقرر روی آنتن برد.

برنامه مهمان ماه علاوه بر این تماس‌های تلفنی خوب و مؤثر، مسابقه پیامک هم دارد و به برندگان جوایزی هم اهدا می‌کند. شاید اهدای جایزه در برنامه‌های رمضانی ویژه مخاطب بزرگسال کار جالب و شایسته‌ای نباشد، اما در مورد مخاطب کودک از آنجا که وجهی تشویقی دارد مناسب است. از کودکان هم نمی‌توان انتظار انگیزه‌های متعالی آنچنانی برای اعمالشان داشت. از این رو نه فقط ایرادی به جایزه وارد نیست بلکه به دلیل مناسبت با اقتضای نیاز مخاطب، جای تحسین هم دارد.یکی دیگر از نکات جزئی ولی قابل توجه برنامه، نمایش وقت شرعی اذان به افق شهرستان‌هاست که در قالب ستونی ثابت در سمت چپ تصویر به چشم می‌خورد. این کار را هر یک از دیگر شبکه‌ها هم می‌توانستند انجام دهند، اما چرا شبکه 2 باید عهده‌دار آن باشد؟ آیا مناسبتی میان این نحوه نمایش اذان با سن کم مخاطبان وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت بله، مناسبتی هست و آن ناآگاهی مخاطبان خردسال از تفاوت اوقات شرعی در مراکز مختلف استان‌هاست؛ بنابراین عمومی بودن مخاطب شبکه 2 که کودکان همه استان‌های کشور را در بر می‌گیرد اقتضا می‌کند اعلام اوقات شرعی مراکز استان‌ها در این شبکه نمایش داده شود.بخش دیگر برنامه، مربوط به پخش دعای سحر است که از یک زاویه قابل ستایش و از یک زاویه قابل نقد است. ویژگی مثبت این بخش، استفاده از یک صدای آشنا برای قرائت دعای سحر در تمام روزهای ماه رمضان است نه مثل برخی دیگر شبکه‌ها که هر روز دعای سحر را با صدای یک قاری متفاوت پخش می‌کنند.

تنوع مورد اشاره البته درخصوص این شبکه‌ها قابل قبول و پذیرفتنی است، اما مخاطبان کودک بیش از آن که به این تنوع نیاز داشته باشند نیازمند به خاطر سپردن یک لحن و صدای بخصوص هستند که هر بار شنیدن آن، خاطره شیرین ماه رمضان را برایشان تداعی کند.

حال چه بهتر این صدا همان صدای آشنایی باشد که دوران سحراولی بودن آنها با شنیدنش سپری شده و برخلاف نمونه‌های جدید و ناآشنا، در هر زمان از سال بوی رمضان را به مشام انسان می‌رساند.