فلوراید؛ سدی در مقابل پوسیدگی دندان‌

فلوراید در واقع یک ماده‌ معدنی طبیعی است که در طبیعت به وفور یافت می‌شود. فلوراید نقش موثری در افزایش استحکام ساختار دندان و در نتیجه پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان و نوجوانان ایفا می‌کند. هر فردی باید روزانه مقدار مشخصی فلوراید مصرف کند.

اثر ضد پوسیدگی فلوراید با افزودن آن به آب آشامیدنی شهری، خمیردندان‌ها و دهانشویه‌ها، همچنین استفاده از نوشیدنی‌هایی با آب دارای فلوراید انجام می‌شود. وقتی فلوراید در غذا و نوشیدنی مصرف می‌شود، وارد جریان خون می‌شود و در استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع می‌کند.

وقتی فلوراید با مینا و عاج دندان تماس می‌گیرد، با کلسیم و فسفر موجود در آنها فلوروآپاتیت را تشکیل می‌دهد و این ترکیبی است که نسبت به هیدروکسی آپاتیت به اسید مقاوم‌تر است.

در ضمن فلوراید، ترمیم و معدنی شدن مجدد سطح دندان‌های پوسیده را تسریع و کمک می‌کند تا روند تخریب، معکوس و موجب افزایش مقاومت سطح دندان در برابر پوسیدگی شود.

همچنین فلوراید موجب کاهش اثر تخریبی باکتری‌های دهان بر دندان می‌شود که این کار را از طریق تداخل در تشکیل و عملکرد میکروارگانیسم‌ها انجام می‌دهد.

افزودن فلوراید به آب آشامیدنی: مناسب‌ترین و ایده‌آل‌ترین روش پیشگیری از پوسیدگی دندان، افزودن فلوراید به آب آشامیدنی است. میزان فلوراید افزودنی به آب برحسب آب و هوای منطقه متفاوت است. در نواحی گرم مقدار مصرف روزانه آب نوشیدنی بالاتر است و در نتیجه فلوراید آن باید پایین‌تر باشد و برعکس، مقادیر بالاتر فلوراید آب، دندان‌ها را بدشکل می‌کند و آب این گونه مناطق باید بدون فلوراید شود.

مکمل‌های فلوراید:فلوراید به شکل قرص و قطره و تنها برای کودکانی که غلظت فلوراید آب آشامیدنی آنها کمتر از حد مجاز است، با توجه به سن کودک، تحت نظر دندانپزشک تجویز می‌شود.

محصولات دندانی فلورایددار: استفاده از دهان‌شویه و خمیر دندان‌های حاوی فلوراید راه دیگری تامین فلوراید مورد نیاز به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان‌هاست. شایع‌ترین و وسیع‌ترین روش استفاده از فلوراید موضعی، خمیردندان است، اما استفاده از این خمیردندان‌ها تنها برای کودکان بالای 3 سال توصیه می‌شود. این خمیردندان‌ها در کودکان زیر 6 سال باید با نظارت والدین و به اندازه یک نخود (Pea Size ) مصرف شود.

مصرف دهانشویه‌های فلورایدی در کودکان زیر 6 سال، به علت عدم توانایی در کنترل رفلکس بلع توصیه نمی‌شوند. استفاده از دهانشویه‌ها در موارد پوسیدگی‌های متوسط یا برای افراد با ریسک بالای پوسیدگی توصیه می‌شود. در بیشتر مطالعات، دهانشویه 2‌/‌0 درصد سدیم فلوراید به شکل هفتگی و 05‌/‌0 درصد سدیم فلوراید به صورت روزانه (قبل از خواب و پس از مسواک دندان‌ها) تجویز می‌شود.

استفاده از میزان بالای فلوراید به شکل سیستمیک، مشابه هر داروی دیگر عوارضی را در پی خواهد داشت، بویژه در کودکان، مصرف سیستمیک فلوراید باید با احتیاط باشد. در واقع مصرف بالای فلوراید ممکن است منجر به مسمومیت حاد یا مزمن شود. علائم مسمومیت حاد با فلوراید به طور کلی شامل تهوع، استفراغ و درد شکم می‌شود. همچنین مسمومیت مزمن (فلوروزیس دندانی) به دلیل جذب مقادیر اضافی فلوراید طی یک دوره طولانی زمان تکامل دندان‌ها و عامل اصلی آن مصرف آب آشامیدنی حاوی مقادیر بالای فلوراید در نوزادان و کودکان طی 6 سال اول زندگی است.

برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها بهتر است بعد از وعده‌های غذایی مسواک زد، دهان را با آب شست یا آدامس (بدون قند حاوی گزیلیتول) را به مدت ۲۰‌‌ ـ‌۱۵ دقیقه جوید.

همچنین فراموش نکنید که با برنامه‌ریزی و بهداشت مناسب دهان و یک رژیم غذایی متعادل، خطر پوسیدگی‌زایی به شدت کاهش می‌یابد.

به طور کلی از جمله اعمالی که به منظور جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها باید از آنها پرهیز کرد، استفاده فراوان از نوشیدنی‌های شیرین گازدار، خوردن متناوب میان‌وعده‌های شیرین (شیرینی، شکلات، کاکائو، آب نبات، ژله و...) و نگهداشتن مقادیر زیادی از مواد قندی در دهان طی دوره‌های ممتد هستند.

در این میان داروهای جویدنی یا مایع بدون نسخه پزشک و ترکیبات ویتامینه هم ممکن است مواد قندی داشته باشند، مانند قرص ویتامین C که قند موجود در اسید آن موجب پوسیدگی دندان می‌شود. خواندن دقیق برچسب دارو به منظور جلوگیری یا کاهش استفاده از چنین محصولاتی مهم است.

نکته جالب این است که مصرف یک تکه پنیر با هر وعده غذایی و همچنین مصرف روزانه میوه‌ها برای کاهش پوسیدگی دندان مفید است. در ضمن اعمال مربوط به بهداشت دهان از قبیل مسواک زدن، دهان‌شویی و جویدن آدامس بدون قند بعد از خوردن غذا می‌تواند خطر پوسیدگی دندان‌ها را کاهش دهد.

دکتر سیامک شایان‌امین