موفقیت رسانه، داشتن مخاطب فعال و پویاست

صدای استان‌ها با شبکه‌های سراسری چه تفاوتی دارند؟

تفاوت عمده شبکه‌های استانی صدا با شبکه‌های سراسری در نوع ماموریتی است که برای هر کدام تعریف شده است. شبکه‌های سراسری متناسب با حوزه تخصصی خود، مخاطبانی از اقشار مختلف را در سراسر کشور پوشش می‌دهند، ولی شبکه‌های استانی صدا به نیازهای مخاطبان خود در حوزه جغرافیایی استان توجه دارند. طبیعی است در چنین شرایطی مسائل مهم شبکه‌های استانی پرداختن به موضوعات مورد علاقه ساکنان همان استان نظیر فرهنگ، تاریخ، شخصیت‌ها، مفاخر، آداب و سنن بومی و زبان و لهجه محلی باشد. در واقع شبکه‌های استانی صدا، بازتاب‌دهنده دغدغه‌های ساکنان استان خود هستند.

سال 1390 محور اصلی و تمرکز فعالیت در شبکه‌های استانی صدا در حوزه برنامه‌سازی همچنان بر پایه 4 موضوع کلیدی و مهم دین، اخلاق، امید و آگاهی با تاکید بر تقویت بنیان خانواده و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی استوار است که همواره جزو مطالبات رهبر معظم انقلاب از رسانه بوده است.

بدیهی است همه موضوعات برنامه‌سازی در حوزه مسائل فرهنگی،‌ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ذیل محورهای کلیدی فوق معنی پیدا می‌کند و همه شبکه‌های استانی صدا موظفند ظرفیت‌های متنوع‌ هنری خود را در راستای تحقق این محورها چه مستقیم و چه غیرمستقیم به کار گیرند.

البته پرداخت شایسته و هدفمند به موضوع سال جهاد اقتصادی، بهره‌گیری از مناسبت‌های ملی، مذهبی و منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌ها و اولویت‌های موضوعی هر استان در راستای کمک به تحقق توسعه استان‌ها از مهم‌ترین برنامه‌های شبکه‌های استانی صدا در سال جاری است.

تولید برنامه‌های باکیفیت و اثرگذار همواره با مشکلات فراوان مواجه بوده است. اگر چه در سال‌های اخیر با حمایت‌های مادی و معنوی ریاست محترم سازمان و معاون محترم امور استان‌ها از حوزه تولید برنامه و به طور کلی شبکه‌های استانی صدا، بخشی از مشکلات تولید رفع شده، ولی بدیهی است که تولیدات هنری و جذاب رسانه‌ای ازجمله تولیدات رادیویی بیش از هر چیز نیازمند نیروهای خلاق، مبتکر و با انگیزه است. تسهیل در جذب، نگهداشت و آموزش نیروها به عنوان سرمایه‌های اصلی تولید و هدایت و تمرکز منابع سازمانی در این خصوص چه در قالب تولیدات درون سازمانی یا حتی تولیداتی که بیرون از سازمان و به وسیله بخش خصوصی صورت می‌گیرد، می‌تواند به ارتقای کیفی تولیدات بینجامد.

البته ساماندهی و برنامه‌ریزی در این خصوص مستلزم همگرایی و درک مشترک و واحد از اهمیت مقوله تولید برنامه به عنوان اصلی‌ترین ماموریت رسانه در همه بخش‌ها و مدیریت‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در رده‌های مختلف سازمانی است.

یکی از مهم‌ترین اهداف شکل‌گیری شبکه‌های استانی، ایجاد فرصتی مناسب برای پرداختن به فرهنگ و آداب اقوام مختلف مناطق و برنامه‌سازی به زبان و لهجه محلی است. بی‌تردید، از راه‌های مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانگان، حفظ و پاسداشت خرده‌فرهنگ‌های اقوام ایرانی است که طی سالیان متمادی شکل گرفته است و می‌تواند سدی محکم در برابر پروژه جهانی‌سازی فرهنگی استکبار ـ‌ که برای زدودن حافظه تاریخی و هویت فرهنگی ملت‌ها تلاش می‌کند ـ بایستد.

از سوی دیگر واقفید که فراهم‌آوردن زمینه‌های تفرق و دامن‌زدن به اختلافات قومی از جمله موثرترین راه‌های شناخته‌شده دشمنان انقلاب و نظام اسلامی در ایجاد خدشه به وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور عزیزمان است که ایجاب می‌کند شبکه‌های استانی صدا با هوشیاری و دقت لازم در عین پرداختن به خرده‌فرهنگ‌های متنوع و پراکنده در ایجاد همگرایی اقوام ایرانی حول محور فرمایش رهبر معظم انقلاب با عنوان اتحاد ملی و انسجام اسلامی تلاش کنند.

جهتگیری اداره کل صدای استان‌ها در سال 1390 تلاش برای ایجاد تحول و نوآوری در اشکال مختلف برنامه‌سازی به منظور جذب حداکثری، تاثیرگذاری بیشتر و افزایش رضایت مخاطب است.

اداره کل صدای استان‌ها در 2 حوزه سیاستگذاری و نظارت و ارزیابی شبکه‌های استانی صدا تلاش کرده است در سال جاری بستری فراهم آورد تا از همه ظرفیت‌های موجود در استان‌ها در راستای اهداف فوق استفاده شود.

در حوزه سیاستگذاری با پرهیز از یکسان‌نگری به همه شبکه‌های استانی و نگاهی منعطف، بخش قابل توجهی از اختیارات مربوط به انتخاب محورهای موضوعی برنامه‌سازی، مدت زمان و تعداد و ساعات پخش هر برنامه و همچنین انتخاب ساختار و فرم برنامه‌های تکلیفی و غیرتکلیفی متناسب با اقتضائات هر استان و نیازهای متفاوت مخاطبان به مدیران و برنامه‌سازان همان استان واگذار شده است.

در حوزه نظارت و ارزیابی نیز با ارزشگذاری و اعطای امتیاز ویژه به وسیله داوران و کارشناسان به برنامه‌ها، قالب‌های کلیشه‌ای از میان می‌روند و سبک‌های نوین و اثرگذار ابداع می‌شوند که مورد حمایت جدی قرار گرفته است.

همه تولیدات رادیویی شبکه‌های استانی در 4 مقطع و ایستگاه به صورت مستمر مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. اولین مرحله ارزیابی قبل از پخش است که به وسیله ناظران پخش شبکه‌های استانی مورد بازشنوایی قرار می‌گیرد و در صورت وجود اشکالات محتوایی و شکلی در چارچوب‌‌های تعریف شده در برنامه‌های زنده و ضبطی، اشکالات آن توسط عوامل برنامه‌‌ساز رفع می‌شود.

مرحله دوم و سوم، ارزیابی برنامه پس از پخش است که در کمیته‌های ارزیابی شبکه‌های استانی و ستاد اداره کل صدای استان‌ها صورت می‌گیرد که این کمیته‌ها با حضور کارشناسان مجرب در حرفه‌های مختلف برنامه‌‌سازی مطابق شاخص‌های حرفه‌ای تعیین شده در 2 بعد محتوا و فرم، برنامه را ارزیابی می‌کنند و ضمن تعیین امتیاز هر برنامه و حتی امتیاز هریک از عوامل برنامه‌ساز، نقاط ضعف و قوت آن به صورت مکتوب به دست‌اندرکاران برنامه ابلاغ می‌شود. مرحله بعدی ارزیابی توسط مرکز نظارت و ارزیابی سازمان در حوزه معاونت تحقیقات و برنامه‌ریزی است که بیشتر ناظر بر میزان انطباق تولیدات با سیاست‌‌ها و دستورالعمل‌های سازمانی است. رویکرد کلی ارزیابی برنامه‌ها در ستاد اداره کل صدا، اولا آشنایی برنامه‌سازان با نقاط ضعف و قوت برنامه‌های تولیدی و تلاش برای رفع اشکالات از طریق انتقال دانش و تجربه کارشناسان به برنامه‌سازان و ثانیا ایجاد رقابت سالم میان همه برنامه‌سازان، مدیران و شبکه‌های استانی صدا برای دستیابی به تولیدات برتر و کیفی است.

بله. با برنامه‌ریزی‌ای که برای امسال صورت گرفته است، به 2 طریق جلسات مشترک ارزیابی با حضور عوامل برنامه‌ساز و کارشناسان ستاد اداره کل برگزار می‌شود. راه اول، تشکیل این جلسات به صورت کارگاهی و با حضور همه برنامه‌سازان در محل ادارات کل صدا و سیمای مراکز استانی است و شیوه دوم دعوت از عوامل برنامه‌ساز استانی در جلسات ارزیابی ستاد. خوشبختانه تشکیل جلسات مشترک چه در ستاد اداره کل و چه در استان‌‌ها با استقبال خوب همکاران مواجه شده و اثرات آموزشی مثبتی نیز به همراه داشته است.

تنوع فرهنگ‌ها، رنگین‌کمانی زیبا از زندگی انسان‌های ساده و بی‌آلایش را در جای‌جای میهن پهناور اسلامی به تصویر می‌کشد که ظرفیتی به وسعت جنگل‌های سرسبز خطه شمال و دریاهای بیکران شمال و جنوب و هزاران هزار سوژه ناب و جذاب را در 4 گوشه ایران فراروی ما نهاده است که همه آنها با تکیه بر ایده‌پردازی هنرمندان خلاق در عرصه خیالپرداز رسانه‌ رادیو قابلیت تبدیل شدن از قوه به فعل را تا مرز بی‌نهایت دارند.

تاثیر تحقیق و پژوهش در انجام هر فعالیتی بویژه عرصه تولید برنامه بر کسی پوشیده نیست. اما این که چقدر توانسته‌ایم فعالیت‌های خود را در عرصه مدیریت، برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی در رسانه با محوریت پژوهش پیش ببریم، بحث مفصلی است که شاید در این گفت‌وگوی مختصر نگنجد. ولی به طور اجمال باید عرض کنم اصولا انجام فعالیت‌های پژوهش‌محور در هر زمینه و رشته‌ای مستلزم ایجاد باور و پذیرش عمومی در لزوم پژوهش برای هر نوع فعالیت در آن محیط است. به نظرم هنوز این باور و اعتقاد عمومی و فراگیر در عرصه‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی‌های خرد و کلان کشور آن‌گونه که باید شکل نگرفته است.

نکته دیگر در این مورد، کیفیت پژوهش‌ها و اساسا تربیت نیروهای تخصصی و حرفه‌ای پژوهشگر بویژه در فعالیت‌های رسانه‌ای و برنامه‌سازی است. واقعیت این است که شاید انبوهی از پژوهش‌ها در موضوعات مختلف رسانه‌ای و غیررسانه‌ای انجام شده است، ولی این که چه تعداد قابلیت‌ بهره‌گیری و استفاده در تولید برنامه یا حتی مدیریت رسانه داشته باشند یا به چه میزان برنامه‌سازان مدیران ذی‌ربط تمایل و توان بهره‌گیری از نتایج این پژوهش را در فعالیت‌های رسانه‌ای خود داشته باشند، جای تردید و ابهام است. بجز بخشی از پژوهش‌های میدانی نظیر افکارسنجی و نظرسنجی‌های ادواری از مخاطبان برنامه شبکه‌های مختلف که با ارائه تصویر واقعی از سلیقه و ذائقه آنها برای تنظیم و جهتگیری مناسب برنامه‌های تولیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در بقیه نیازهای پژوهشی بویژه پژوهش‌های برنامه‌ای خلأهای جدی وجود دارد که باید با تلاش مضاعف همه دست‌اندرکاران و صاحب‌نظران به سامان برسد.

به نظرم موقعیت هر رسانه‌ای در داشتن مخاطبان فعال و پویاست که در دنیای پرشتاب امروز و در فرآیند تحولات گسترده و سریعی که صورت می‌گیرد می‌توانند جریان‌ساز باشند و سهم تعیین‌کننده‌ای در خلق موقعیت‌های متناسب با اهداف و آرمان‌های خود داشته باشند.

حال تحقق این ایده ممکن است با اعتقاد به شعار حفظ مخاطب فعلی و جذب مخاطب جدید صورت گیرد یا با هر شعار دیگری. آنچه مهم است میزان اثرگذاری در تبیین معیارهای قالب و حاکم در سرنوشت جامعه هدف رسانه از طریق مدیریت و هدایت افکار عمومی همان جامعه است.