توفان‌ بی‌مهری علیه بادگیرهای تاریخی یزد

نماینده میبد و تفت در مجلس شورای اسلامی درباره بادگیرهای یزد می‌گوید: شهر یزد را با بادگیرهایش می‌شناسند بادگیر بخش مهمی از هویت و نماد این شهر بوده و لازم است برای این نماد معماری ایرانی در یزد یک پرونده کامل و جامع تشکیل شود.سیدجلال یحیی‌زاده با بیان این که استان یزد در کل حدود 1500 هکتار بنای تاریخی را در خود جای داده است، یادآور می‌شود: این استان از 11 شهرستان تشکیل شده است و شهر یزد به تنهایی، حدود 700 هزار هکتار و شهر میبد با وسعت نصف شهرستان یزد، حدود 630 هزار هکتار بافت تاریخی دارد.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به مشکلات به‌ وجود آمده در بافت‌های تاریخی به علت فرسودگی و عدم رسیدگی و با بیان این‌که یکی از بزرگ‌ترین خطرات این بنا‌های تاریخی، ریزش دیوار‌ها و بادگیر‌ها در کوچه و خیابان روی مردم است، تصریح می‌کند: متاسفانه سازمان میراث فرهنگی استان چند سالی است که دچار حاشیه شده است و مسوولان این اداره با همه شعار‌هایی که می‌دهند و با وجود همه اعتباراتی که دریافت کرده‌اند، هیچ اقدام موثری برای مرمت بنا‌های تاریخی انجام نداده‌اند.

وی با انتقاد از فقدان ساماندهی مناسب در سازمان میراث فرهنگی و با بیان این که سازمان میراث فرهنگی به هیچ یک از وظایف محوله خود عمل نمی‌کند و در سال‌های اخیر نه‌تنها کاری برای مرمت بناها انجام نداده، بلکه بیشتر مانع مرمت بناهای تاریخی شده است، می‌افزاید: سازمان میراث فرهنگی یزد نه بنا‌های تاریخی را می‌خرد و کار تملکی انجام می‌دهد و نه تسهیلاتی به صاحبان بناهای تاریخی می‌دهد تا زیر نظر خود سازمان کار مرمت را انجام دهند.

رئیس شورای شهر یزد نیز با اشاره به این‌که شهر یزد با بادگیرهای تاریخی‌اش شناخته می‌شود، اظهار می‌کند: استواری و نماد یزد به بادگیر است، بنابراین تک‌تک شهروندان و مسوولان موظف هستند تا از نمادهای تاریخی یزد که دارای طراوت روحی و معنوی است، مراقبت کنند.

حجت‌الاسلام حمیدرضا مطهریان در پاسخ به این سوال که بیشتر بادگیرهای این شهر در معرض تخریب قرار گرفته‌اند، می‌گوید: این مساله متوجه شهرداری یا میراث نیست، چراکه اکثر بادگیرها در اختیار مالکان خصوصی و شهروندان یزدی است.وی معتقد است: برای استواری و ماندگار بودن بادگیرها باید طرح و ضوابطی تهیه و آماده شود تا به مرور زمان آسیبی به بادگیرهای یزد وارد نشود.رئیس شورای شهر یزد می‌افزاید: در صورتی که بودجه‌ای برای خریداری خانه‌هایی که دارای بادگیرهای تاریخی هستند، در نظر گرفته شود، این نمادهای تاریخی یزد بیشتر حفظ و احیا خواهند شد.فرماندار یزد با بیان این مساله که بادگیر به عنوان یک نماد معماری امروزی در بافت‌های خشتی دنیا مطرح است، اظهار می‌کند: یکی از دلایلی که سازمان یونسکو، یزد را به عنوان دومین شهر خشتی در جهان معرفی کرده، بادگیرهای زیبا در این استان است.عزیزالله سیفی که پیش از این، ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد را به عهده داشته است، می‌گوید: در چند سال اخیر، تعداد زیادی از بادگیرهای استان یزد مرمت و با‌زسازی شده است؛ به طوری که اگر از بالا به شهر یزد نگاه شود، متوجه مرمت و زیبایی بادگیرها خواهیم شد.البته این مقام مسوول تاکید می‌کند همچنان تعداد قابل توجهی از بادگیرهای شهر یزد در معرض تخریب هستند.سیفی اظهار می‌کند: برای مرمت و بازسازی بادگیرهای یزد که نماد زیبایی به شمار می‌روند، نیاز به تامین اعتبار و تعامل دستگاه‌های اجرایی و از همه مهم‌تر شهروندان استان یزد است.

بهرام رضایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد نیز با اشاره به این که وضعیت بادگیرهای یزد بحرانی نیست و همواره مورد مرمت و بازسازی قرار می‌گیرد، می‌گوید: بادگیرهای یزد در عین زیبایی بخشیدن به معماری یزدی، نقش تاثیرگذاری در مقابله با اقلیم گرم و خشک این منطقه به عهده داشته است.

وی می‌افزاید: در گذشته بادگیرها در یزد نمایانگر تشخص و منزلت اجتماعی صاحبان آنها بوده و این موضوع از طریق ارتفاع و نوع تزئینات آنها مشخص است.اما فرسودگی و عدم مرمت تنها مشکل بادگیرهای یزد نیست، چراکه از نظر زیبایی‌شناختی نیز توجهی به این بناهای تاریخی نمی‌شود.

به عنوان نمونه، منظر تنها آب‌انبار شش بادگیر یزد که 180 سال پیش در زمان قاجار ساخته شده و با شماره 1600 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، به دلیل نصب داربست در فضای بین در ورودی آب انبار تا گنبد مخدوش شده است.

آب‌انبار شش بادگیر یزد به دلیل داشتن 6 بادگیر به این نام معروف شده و هر 6 بادگیر آن با توجه به شرایط اقلیمی و جهت باد در منطقه به شکل هشت‌وجهی ساخته شده‌اند.

ارتفاع مخزن، ارتفاع بادگیرها، معماری زیبای آنها، مصالح به کار رفته و تزئینات آجرچینی در ورودی آن از ویژگی‌های منحصر به فرد این آب‌انبار است.

اما اکنون چند سالی است که فضای بین در ورودی تا گنبد و بادگیرهای این آب‌انبار تاریخی برای برپایی چادر حسینیه استفاده می‌شود. به همین دلیل داربست‌های آهنی سبز رنگی همواره برای نصب این چادرها برپاست که دید بادگیرها را برای گردشگران نازیبا کرده است.

آب‌انبار شش بادگیر که از مشهورترین و زیباترین آب‌انبارهای یزد به شمار می‌رود، در سال 1379 هجری قمری به همت حاجی حسین میرالله ساخته شد. پس از آن، فردی به نام ولی‌الله بهشتیان این آب‌انبار را برای استفاده مردم از محل قناتی در یزد پرآب می‌کرد.

او 20 سال پیش از دنیا رفت. مردم ساکن بافت تاریخی یزد تا 10 سال، پیش از این آب‌انبار که روزگاری بالغ بر 2 هزار مترمکعب گنجایش داشته، استفاده می‌کردند.

تخریب سال گذشته بادگیر و عمارت تاریخی خانه امینی در شهرستان تفت را هم می‌توان نمونه دیگری از بی‌مهری به این بناهای تاریخی دانست.

این خانه خشتی در دوره قاجاریه بنا شده و در محدوده بافت تاریخی باغ‌شهر تفت قرار دارد. مالک این خانه تاریخی پس از انجام مرمت بادگیر خانه و بدون هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی، اقدام به تخریب بادگیر و عمارت مذکور کرد.

این در حالی است که بنا بر اعلام سازمان میراث فرهنگی استان یزد، ‌هرگونه تخریب بنای قدیمی که بدون مجوز از میراث فرهنگی صورت بگیرد، جرم محسوب می‌شود و پیگرد قانونی دارد.

امیر ترقی‌نژاد ‌‌‌/‌‌‌ جام‌جم یزد