رویارویی اپیزودیک خاطرات

«پلاک 7 کوچه پاییز» به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی روزهای انتهایی تولیدش را می‌گذراند. در این داستان، زندگی 2 شخصیت به نام‌های داوود و نیما (هدایتگران اصلی قصه این اپیزود)‌ روایت می‌شود. شاه‌حسینی در شکل‌گیری قصه اصلی از بستر درام کمک گرفته تا بیننده صرفا با حوادثی از جنس مبارزات انقلابی روبه‌رو نباشد.

فیلم با نمایش صحنه‌هایی از ورود داوود عاطفی (با بازی داریوش فرهنگ)‌ شروع می‌شود و با یک عقب‌گرد، مخاطب شاهد حضور دیگر شخصیت‌های فیلم در فضای درگیری‌های سال 57 می‌شود.

به محل لوکیشن «پلاک 7 کوچه پاییز» می‌رسیم؛ عوامل در خیابان اختیاریه مشغول فیلمبرداری هستند. وارد کوچه‌ای پهن می‌شویم. در میان انبوهی از خانه‌های آپارتمانی و مدرن، خانه‌ای سنتی به چشم می‌خورد. فضای سرد و پاییزی همچون فیلمنامه «پلاک 7 کوچه پاییزی» بر حیاط این خانه حکمفرماست.

لوکیشن جدید‌ترین تله‌فیلم شهرام شاه‌حسینی مثل عنوانش درختانی تنک و خزان‌زده را در خود جای داده است. این خانه قرار است بخش اعظمی از اتفاقات سال‌های پیش از انقلاب را به تصویر بکشد.

داوود (با بازی داریوش فرهنگ)‌ در خارج از کشور کتابی را می‌خواند که مربوط به گذشته او می‌شود. بعد از 32 سال همراه با کتاب به ایران بازمی‌گردد. او تصمیم دارد با نشانی‌های این کتاب به دنبال گمشده‌اش برود.

فرهنگ با گریمی خاص که رنگ و بویی از یک ساواکی را دارد وارد اتاق لباس می‌شود و لباس صحنه را به تن می‌کند. داوود در درگاهی حیاط ایستاده است.

همان باغچه در یک سوی حیاط، ساختمان آجری 2 طبقه در روبه‌رو و ... هیچ چیز نسبت به قبل تغییر نکرده، تنها بسیار فرسوده‌تر شده است. داوود با نگاهی ژرف به زیرزمین خیره می‌شود. داوود به سوی ساختمان راه می‌افتد اما در میانه راه منصرف شده و به طرف زیرزمین می‌رود. بر در آن قفلی زنگ زده جلوه می‌کند. او به طرف ساختمان به راه می‌افتد.

شهرام شاه‌حسینی در این خصوص می‌گوید: «در سریال تاوان تجربه خوبی کسب کردم که به مقبولیت سریال منجر شد. عموما کارگردان‌ها روایت کلاسیک و خطی داستان را انتخاب می‌کنند. به همین منظور تصمیم گرفتم از این جنس روایت رها شوم و کمی در این زمینه ساختار‌شکنی کنم که حاصل آن سریال تاوان شد.»

وی در ادامه می‌گوید: «در این تله‌فیلم نیز سعی کردم با فلاش‌بک‌ها گرهی از قصه باز کرده و همچنین گرهی به قصه اضافه شود تا توسط این گره‌ها در زمان حال و فلاش‌بک‌های بعدی گره‌گشایی شود.»

شاه‌حسینی ادامه می‌دهد: «با طراحی حرکت دوربین و عوض کردن رنگ موقعیت‌های زمانی (به لحاظ تصویری)‌ تا حدودی توانستیم نزدیک به سال‌های 57 شویم.»

او می‌گوید: «با مقایسه فیلم‌های دهه انقلاب و فیلم‌های کنونی متوجه می‌شویم که فیلم‌های آن زمان دارای رنگ تندی بودند و بنابراین ما نیز سعی کردیم با دوربین ایکس‌تری کمپ به این جنس رنگ‌ها برسیم تا آن سال‌ها برای مردم تداعی شود.»

شهرام شاه‌حسینی، کارگردان فیلم‌های سینمایی چون «کلاغ پر»، «زن‌ها فرشته‌اند»، «آقای هفت‌رنگ» و تله‌فیلم‌هایی چون «سرزمین پدرم»، «گام‌های معلق» و «سایه‌های بلند گناه» درخصوص محتوای چهارمین تله‌فیلم خود می‌گوید: «بازگشت آدم‌ها به سوی خود و پنهان کردن آنچه که در وجودشان است نتیجه کلی داستان محسوب می‌شود. به عبارت دیگر گاهی انسان‌‌ها دروغی را طوطی‌وار تکرار می‌کنند. آن دروغ در زمان حال حقیقی است اما در مراحل حقیقت نبوده و دروغی است که باید نقابش برداشته شود.»

کف اتاق و بخش اعظمی از دکوراسیون داخلی، نمای دیوارها، مبلمان و حتی کافه بار نسبتا بزرگی که در گوشه‌ای از دیوار رو به ایوان نصب شده همگی نشان از اصالت و قدمت زندگی جامعه دهه 50 دارد.

منصوره یزدان‌جو (طراح صحنه و لباس)‌ می‌گوید: «چیدمان و دکوراسیون داخلی این فضا مربوط به آن سال‌هاست، چراکه در این تله‌‌فیلم از مبلمان و وسایل آن دوران استفاده شده است. تهیه این وسایل چندان سخت نبود، زیرا این مبلمان و وسایل مشخص است مربوط به چه دورانی بوده‌اند.»

وی ادامه می‌‌دهد: «برای رسیدن به این دوره یکسری فیلم‌های مربوط به دوران 56 و 57 را تماشا کردم و مد آن سال‌ها را با مراجعه به سایت‌های مختلف و مطالعه کتاب در این زمینه به دست آوردم.»

یزدان‌جو درخصوص آرشیو لباس‌ها می‌گوید: «از آنجایی که در صدا و سیما آرشیو لباس کاملی نداریم ما مجبور شدیم برای تهیه این لباس‌ها به بازار و مغازه دسته دوم مراجعه کنیم. بسیاری از این لباس‌ها نیز با طراحی و دوختن تهیه شده است.»

به گفته یزدان‌جو برای نشان دادن تغییر زمان، ابتدا سکانس‌هایی از نمای ساختمان ضبط شد. پس برای نمایش دادن اتفاق‌های سال 57 اقدام به رنگ‌آمیزی نمای ساختمان کردیم تا ساختمان تازگی و نویی به خود گیرد. او در ادامه می‌گوید: «برداشت 2 مقطع زمانی پرهزینه و پرانرژی بود. اما از آنجا که من سال‌ها پیش تجربه‌ای در سریال «قصه‌های پدر» (گروه کودک و نوجوان)‌ ـ مربوط به زمان‌های انقلاب و خاطرات پدرهای امروزی ـ را کسب کردم توانستم این تجربیات را در این تله‌فیلم به کار بگیرم.»

گارد ویژه شاه خود را برای آشوب‌های داخلی آماده کرده است. مردم بدون توجه به ظاهر وحشتناک آنها برای دفاع از حریم خانه و حقوق قانونی خویش و رسیدن به استقلال فکری و آزادی عمل مملکتشان وارد خیابان‌ها شده‌اند. در این میان جوان‌های غیور حضور چشمگیرتری دارند. صدای بی‌وقفه شلیک ساواک در کوچه و خیابان‌ها طنین انداخته است...

«امین (با بازی احسان عیوض‌زاده)‌ یکی از جوان‌های انقلابی است که ماموران ساواکی به او شلیک کرده‌اند و کوچه پس کوچه‌ها را یکی پس از دیگری طی می‌کند تا از دستشان فرار کند. او وارد کوچه‌ای به نام پاییز می‌شود. زنگ خانه‌ها را یکی یکی به صدا درمی‌آورد. در انتهای کوچه وارد خانه‌ای می‌شود و به گوشه‌ای از خانه پناه می‌برد و از قضای روزگار این خانه، خانه یکی از ساواکی‌هاست و ...»

این را حمید کاکایی (مدیر تولید)‌ می‌گوید و ادامه می‌دهد: «انتخاب لوکیشن، دکور و طراحی صحنه از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است چراکه مردم لباس، خیابان و آن فضا را کاملا به یاد دارند و اگر کوچک‌ترین نکته‌ای در صحنه فراموش شود به چشم بینندگان می‌آید. لذا سعی کردیم در این کار با یکسری طراحی‌های لازم روی در و دیوار و خیابان‌ها و ... نما را به فضای سال 57 نزدیک‌تر کنیم.»

اغلب برای به تصویر کشیدن فیلم‌های قدیمی و خاطرات گذشته (چه تلخ و چه شیرین)‌ از تم سیاه و سفید و خاکستری استفاده می‌شود. هرچه برداشت رئال‌تر باشد داستان به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود. در این تله‌فیلم تصاویر از رنگ و لعاب بالایی برخوردار است. محمد ناصری (مدیر فیلمبرداری)‌ بعد از 2 فیلم تلویزیونی و سریال تاوان، چهارمین همکاری‌اش را با شاه‌حسینی انجام می‌دهد. او درخصوص تکنیک‌های به کار رفته در این مجموعه می‌گوید: «حرکات دوربین به شرایط نوع بازی و نوع میزانسن‌های کارگردان بستگی دارد و باید یکسری آزمایش انجام شود تا ببینیم نیاز به حرکت دارد یا نه؟ بنابراین ما با در نظر گرفتن این اصول، سکانس زمان حال را با حرکات زیاد دوربین برداشت کردیم، اما با توجه به تغییر بازیگران در سکانس زمان 57 ممکن است نیاز به تغییر و حرکات دوربین نباشد.»

احمد ساعتچیان از بازیگران مطرح تئاتر است که نخستین فعالیت هنری‌اش را از تئاتر آغاز کرده است. او از سال 80 نیز به فعالیت تصویری پرداخته است. اخیرا نیز شاهد حضور او در سریال تاوان (شبکه 3)‌ بودیم. به گفته ساعتچیان هم‌اکنون سریال‌های حیرانی، بدون من و ... را در دست پخش دارد.

او در این تله‌فیلم توانسته است در 2 مقطع زمانی، 2 کاراکتر را به خوبی بر عهده بگیرد. او در این خصوص می‌گوید: «در سال 57 نقش نویسنده جوانی به نام فریدون را ایفا می‌کنم. وقتی که به زمان حال عقب‌گرد‌‌ داریم او با شخصیتی به نام نیما (مامور اطلاعاتی)‌ خود را معرفی می‌کند. او در این خانه بعد از سال‌ها یکی از همکارانش را ملاقات می‌کند و یکسری اتفاق‌ها بینشان رخ می‌دهد که تداعی‌کننده گذشته هر دو آنهاست.» ساعتچیان بیشتر از این مایل به تعریف ماجرای داستان و کاراکترها نیست، زیرا معتقد است جذابیت داستان از بین می‌رود.

وی همچنین درخصوص همبازی شدن با داریوش فرهنگ می‌گوید: «هماهنگی با داریوش فرهنگ در دل کار به دست آمد و خیلی از پیش مشخص شده نبود.»

او ادامه می‌دهد: «ابتدا با کاراکتر پیری کارم را آغاز کردم و پس از آن سکانس‌های دوران جوانی‌ام آغاز شد. همزمان با ایفای نقش پیری در ذهن تجسم می‌کردم که دوران جوانی‌ام را چگونه نقش‌آفرینی کنم. بنابراین نشانه‌هایی در نظر گرفتم تا زمانی که بیننده فیلم را تماشا می‌کند متوجه شود این دو کاراکتر در 2 زمان گذشته و حال با یکدیگر همخوانی دارد.»

او که در گذشته‌ تئاتر «معلم سالخورده» را با 2 کاراکتر پیر و جوان ایفا کرده است در این خصوص می‌گوید: «طی چند سال تجربه کاری‌ام به این امر واقف شده‌ام که نباید در بازی به سن توجه زیادی کرد و تنها باید حس و حال آن لحظه را درک کرد، مابقی اتفاق‌ها خودش رخ می‌دهد. اگر شما این سبک را باور داشته باشید ابزارهای بعدی که تجربه و تکنیک است به کمک شما می‌آیند.»

ساعتچیان که از سابقه‌داران عرصه تئاتر است، می‌گوید: «مدیوم صحنه تئاتر کاملا با تلویزیون فرق می‌کند. در تلویزیون با حرکت کوچک پلک به راحتی می‌توانی حس و حال نقشت را به بیننده انتقال دهی در صورتی که در صحنه تئاتر این‌گونه نیست.»

او که بعد از سریال «تاوان» و «سایه‌های بلند باد» سومین همکاری‌اش را با شاه‌حسینی انجام داده است، می‌گوید: تله‌فیلم پلاک 7 کوچه پاییز یکی از بهترین کارهایم محسوب می‌شود، زیرا در وهله اول با داریوش فرهنگ همبازی بوده‌ام و قرار گرفتن چهره‌های تئاتری در کنار یکدیگر باعث تقویت این تله‌فیلم شده است.»

عوامل گروه تله‌فیلم پلاک 7 کوچه پاییز: تهیه‌کننده: بهروز خوش‌رزم،‌ کارگردان: شهرام شاه‌حسینی،‌ مدیر تولید: حمید کاکایی،‌ طراح صحنه و لباس: منصوره یزدان‌جو، مدیر فیلمبرداری: محمد ناصری، دستیار اول و برنا‌مه‌ریز: حسین خضوعی، طراح گریم: اعظم بیات، صدابردار: بابک اخوان، عکاس و فیلمبردار پشت صحنه: مقداد شمس‌الواعظین، جلوه‌های ویژه: آرش آقابیک، مجری گریم: بهنام نوروزی.

بازیگران: داریوش فرهنگ، احمد ساعتچیان، نازنین فراهانی، امین میری، زویا امامی، احسان عیوض‌‌نژاد و ...