چشم‌ها را باید شست...

این اثر از بهترین ساخته‌های برادران کوئن و جزو معدود فیلم‌های آنهاست که با کمترین حذف و تغییر قابل نمایش در ایران است. داستان فیلم درباره مردی زندانی به نام هربرت مک‌دانا ـ معروف به های‌ ـ است که با پلیسی به نام ادوینا ازدواج می‌کند. آنها بچه‌دار نمی‌شوند، پس از پیشنهاد ادوینا یکی از 5 قلو‌های خانواده آریزونا را می‌دزدند و ماجراهایی برایشان پیش می‌آید. جلال مقامی ـ مدیر دوبلاژ این فیلم?ـ گویندگی نیکلاس کیج را خود به‌عهده گرفته است. اولین فیلم‌هایی که از کیج در ایران دوبله شد، «ایموس و اندرو» و «تغییر چهره» بود که در هر دو، مقامی به جای کیج صحبت کرد. این آثار اواخر دهه 70 دوبله شد و بعد از آن تا پیش از «بزرگ کردن آریزونا» مقامی با وجود هماهنگی کامل صدایش با چهره نیکلاس کیج و نقش‌هایی که وی بازی کرد، فقط یک بار در «اقتباس» به جای این بازیگر حرف زد. در بقیه آثارش که دوبله شد متاسفانه کسان دیگری صحبت کردند (خسرو خسروشاهی و منوچهر والی‌زاده هر کدام دست‌کم در 6 فیلم، بهرام‌زند دست‌کم در 2 فیلم و دیگران هر کدام یک فیلم) در این میان باید فیلم بردی و ژرژ پطروس را استثناء کنیم. بردی ‌به این دلیل که کیج در آن 21 ساله بوده و صدای مقامی مناسبش نبوده است، پطروس هم به این دلیل که بعد از مقامی مناسب‌ترین دوبلور برای کیج است. جلال مقامی هنگام دوبله بزرگ کردن آریزونا صدایش دچار گرفتگی شدیدی بوده و با این حال به جای کیج صحبت کرده و چاره‌ای هم نبوده است، زیرا صدای هیچ‌کس دیگری مناسب این بازیگر نیست و پطروس هم آن زمان در ایران نبوده است. مقامی برای هالی هانتر ـ بازیگر نقش ادوینا ـ مریم رادپور را برگزیده که انتخاب مناسبی است و صدایش مناسب چهره و شخصیت‌اش است، هر چند که بهترین صدا برای هانتر مینو غزنوی است. او برای نقش 2 برادر خلافکار ـ گیل و اول ـ حسین عرفانی و امیر حکیمی را انتخاب کرده است. عرفانی انتخاب اول بسیاری از مدیر دوبلاژها برای بازیگرانی است که هیکلشان بزرگ است، بویژه اگر این بازیگران نقش مهمی را بازی کرده باشند. عرفانی به خواست خودش یا مدیر دوبلاژ با لحن لاتی به جای گیل صحبت کرده و در جاهایی نیز آن را کمدی کرده است درحالی که در اصل فیلم، گیل این‌گونه نیست. متاسفانه در دوبله رسم شده که دوبلورها به جای خلافکارانی که سر و وضع مرتبی ندارند، لاتی حرف می‌زنند در حالی که آنها باید با همان لحن بازیگر صحبت کنند تا اصالت فیلم بیش از این از بین نرود. صدای حکیمی برای اول مناسب است و تنها ایراد گویندگی وی این است که گیل (GALE)را گ ی?ل (GIL) تلفظ می‌کند، در حالی که مدیر دوبلاژ ـ از جمله در اواخر فیلم ـ آنها را درست بیان می‌کند. انتخاب پرویز ربیعی برای نقش پدر 5 قلو‌ها درست بوده است. این شخصیت در جاهایی سریع حرف می‌زند و ربیعی نیز متخصص گفتن این نوع نقش‌هاست. از طرفی صدای ربیعی برای چهره بازیگر نیز مناسب است. یکی از ایراداتی که به مدیر دوبلاژها وارد است این که برای بازیگران معروفی که نقش‌های کوتاه یا بسیار کوتاه بازی می‌کنند، از دوبلور یا دوبلورهای قبلی آن بازیگر یا از گویندگان خوش صدا و حرفه‌ای استفاده نمی‌کند. در «بزرگ کردن آریزونا» مدیر دوبلاژ بدون توجه به سابقه فرانسیس مک دورمند و صرفا به دلیل کوتاه بودن نقش، زهرا سوهانی را انتخاب کرده است، در حالی که دوبلور بعضی از بازیگران باید در حد و اندازه‌های خود آنها باشد. متاسفانه گاهی مسائل مالی در این‌گونه انتخاب‌ها بسیار تاثیر می‌گذارد و اجازه نمی‌دهد مدیردوبلاژها از هر گوینده‌ای به هر میزانی که تمایل دارند، استفاده کنند.

همان‌گونه که گفته شد حذفیات بی‌مورد و تغییرات دیالوگ‌ها به «بزرگ کردن آریزونا» لطمه فراوانی زده است. این حذفیات از همان ابتدای فیلم شروع می‌شود و تا آخرین صحنه‌ها ادامه دارد. در یکی از صحنه‌هایی که از های عکس گرفته می‌شود، وی از قول ادوینا جملاتی را درباره نامزد او می‌گوید. آخرین کلمات این جملات به دلیل مسائل اخلاقی قابل دوبله نبوده اما تغییر آن به شکل «نامزدش بهش گفته که باید کارت رو ول کنی و بشینی خونه‌داری کنی» نیز درست نبوده و مدیر دوبلاژ ‌باید مفهومی را که در جملات اصلی بوده حفظ می‌کرده، این‌که نامزد ادوینا او را به خاطر زن دیگری ترک کرده است. در همین سکانس صحنه‌ای وجود دارد که حذف آن بسیار عجیب است، زیرا از نظر تصویری و کلامی هیچ مشکلی ندارد. در این صحنه، های به ادوینا می‌گوید که از طرف او به آن مرد بگوید که یک احمق تمام عیار است. در سکانسی که دکتر برای زندانی‌ها صحبت می‌کند، یک جمله از او و یک جمله از های بی‌دلیل تغییر کرده‌اند. حرف‌های گیل و اول نیز به صورتی ناشیانه عوض شده‌اند. در اصل فیلم گیل می‌گوید: البته بعضی وقت‌ها کار مهم‌تر از خانواده است. اول هم می‌گوید: کار چیزیه که ما رو خوشحال می‌کند. در دوبله، گیل می‌گوید: مشکل ما جوون‌ها درد بیکاریه. اول هم می‌گوید: مشکل من دندون دردمه. جملات اصلی با توجه به این‌که چند سکانس بعد 2 خلافکار به های پیشنهاد ترک کردن خانواده و سرقت از بانک را می‌دهند، بسیار معنی دارد و شخصیت آنها را نشان می‌دهد. در یکی از صحنه‌ها های برای ریگان ـ رئیس‌جمهور آمریکا?ـ در زمانی که داستان فیلم می‌گذرد صفتی را به کار می‌برد که قابل بیان نیست.در دوبله کل جمله‌ها تغییر کرده است و دلیلش هم مشخص نیست. اگر اسم ریگان نباید گفته می‌شد به‌جایش «رئیس جمهور» یا «رئیس دولت» به کار می‌بردند و به جای کاخ سفید هم می‌گفتند دفترکارش، چرا کل جملات تغییر داده شده است؟ بعد از ازدواج ادوینا و های 2 صحنه مهم وجود دارد که هر دو بی‌دلیل حذف شده‌اند. در یکی، ادوینا روبه‌روی عکس چند بچه ایستاده و های روی تصاویر صحبت می‌کند. اهمیت این صحنه به این دلیل است که علاقه وافر او را به بچه‌ نشان می‌دهد و پیشنهاد بچه دزدی ـ باتوجه به این که خودش پلیس است ـ عجیب به نظر نمی‌رسد. در صحنه دیگر، دکتر توضیحاتی درباره دلایل نازایی ادوینا می‌دهد، در این صحنه، های روی تصاویر صحبت می‌کند. با حذف این صحنه کلمه‌ای که های چند صحنه بعد می‌گوید (زیست‌شناسی)‌ معنی می‌شود: زیست‌شناسی و پیشداوری دست به دست هم داد تا ما بدون بچه بمونیم. هنگامی که های خوابش را تعریف می‌کند درباره مرد موتورسواری می‌گوید: اونقدر ترسیدم که خودم رو از شرش خلاص کردم. در دوبله این جمله بی‌دلیل تبدیل شده است به می‌ترسیدم یکه روز بیاد سراغ من. در صحنه‌ای که پلیس می‌خواهد اثر انگشت پدر 5 قلوها را بگیرد، آخرین جمله پیرمرد (البته اگر اثرانگشتی به جا گذاشته باشن)‌ از جملات او حذف شده و از دهان پدر 5 قلوها شنیده می‌شود که دیالوگش این بوده، البته می‌دونم. در همین سکانس جمله‌ای وجود دارد که ظاهرا قابل بیان نبوده است (در این خونه هیچ‌کس لخت نمی‌خوابد).‌ در دوبله این جمله به این شکل تغییر کرده، این دیگه چه سوالیه، خوب معلومه که تنش بود. هنگامی که جمله یا جملاتی بنا به دلایل اخلاقی یا دلایل دیگر قابل دوبله نیست، مدیر دوبلاژ باید جملاتی را به کار ببرد که همان مفهوم را برساند. به جای آن جمله بهتر بود گفته می‌شد: در این خونه همه لباس می‌پوشن.

کل سکانسی که گیل و اول در خانه‌ های صبحانه می‌خورند حذف شده است. این سکانس با تعدیل یک دیالوگ قابل نمایش بود. در صحنه‌هایی که گلن با های درباره عوض کردن همسرانشان صحبت می‌کنند، بسیاری از دیالوگ‌ها تغییر کرده که چاره‌ای هم نبوده، اما دیالوگ‌های جایگزین عجیب هستند و هیچ تناسبی با شخصیتی که از گلن ارائه می‌شود، ندارند. در سکانس دیدار لئونارد (مرد موتورسوار)‌ با پدر 5 قلوها دیالوگی گفته می‌شود که با تغییر یک کلمه قابل بیان بوده است، اما مدیر دوبلاژ تمام آن را تغییر داده و جمله‌ای که در اصل درباره پلیس آمریکا گفته شده، در دوبله درباره یکی از 5 قلوها گفته می‌شود! در یکی از صحنه‌ها هم یکی از بهترین و بامفهوم‌ترین جمله‌های فیلم،‌ ناقص شده است. در اصل فیلم، ادوینا می‌گوید: «اگه منم به بدی تو باشم، پس دیگه چه فایده‌ای برای همدیگه داریم؟»